هدیه لطفی: بازار سرمایه و به ویژه بورس تهران در حالی روزهای پر از نوسان را تجربه می‌کند که دیگر خبری از کسب سودهای رویایی در این بازار نیست. روند قیمت‌ها در بازارهای جهانی، نرخ ارز، مذاکرات، تعیین متغیرهای بودجه و ارقام اثرگذار بر بنگاه‌های اقتصادی در کنار اخبار وضعیت تعاملات کشور با شرکای بین‌المللی از جمله مهم‌ترین محرک‌هایی است که رفتار بازار سرمایه را تحت‌تاثیر قرار داده و نوسان را در این بازار تشدید کرده است. در همین راستا استقرار حاکمان جدید کاخ سفید و رخدادهای احتمالی پیرامون آن می‌تواند چشم‌اندازهای مختلفی را پیش روی سرمایه‌گذاران و نوسانات بازار قرار دهد.

جریانات و افت و خیزهای بازار سرمایه معلول رخدادهایی است که بخشی از آن ریشه درمسائل کلان اقتصادی کشور دارد و در قالب فاکتورهایی نظیر متغیرها و مفروضات اساسی بودجه، وضعیت نقدینگی، رشد اقتصادی، تورم، بهره بانکی و قواعد و قوانین مالی و کلان اقتصاد، شرایط بازارهای سرمایه‌پذیر و فرصت‌ها و تهدید‌های هر یک بوده و به‌تبع آن بنگاه‌های اقتصادی را متاثر می‌سازد و بخش دیگر، ریشه در چشم‌اندازهای بازار سرمایه‌پذیر، متاثر از اوضاع سیاسی و امنیتی دارد که به‌عنوان ریسک‌های سیستماتیک مهم، نوسانات و هیجاناتی را به بازارها و فرصت‌های سرمایه‌گذاری تحمیل می‌کند.

بورس تهران بعد از روند صعودی پرشتابی که در ابتدای امسال پیش گرفت از مرداد ماه وارد فاز نزولی شد. این روند نزولی در بازار طبیعی بود و بعد از رشد غافلگیرکننده‌ای که شاخص بورس از خود به یادگار گذاشت، در پیش گرفتن چنین روندی دور از ذهن نبود. روند صعودی بورس از تیر ماه سال ۹۷ با سهام متوسط و کوچک شروع شد و معمولا سهام بزرگ و شاخص‌ساز رشد شارپی و چندبرابری خود را در انتهای روند انجام می‌دهند. در تیرماه و اوایل مردادماه تابلوی معاملات، نشان دهنده خروج پول‌های بزرگ هوشمند و خستگی این سهام از رشد بود. در ادامه نیز با انتشار اخباری از صندوق دارا دوم و انتشار اوراق نفتی و تایید و تکذیب چندباره این اخبار، باعث کاهش اعتماد مردم به بازار و خروج نقدینگی از بورس شد. در کنار آن،قوانین جدیدی بر بازار وضع شد که در تشدید روند نزولی بی‌تاثیر نبود، اما به مرور و با طولانی شدن روند نزولی شاخص بورس در پاییز نیز بازار انتخاب بایدن را پیشخور کرده و نگرانی سهامداران در این بازار افزایش یافت و به دنبال تصمیم‌های هیجانی اقدام به فروش سهام و خروج از این بازار کردند.

در ماه‌های اخیر، پیش‌بینی نتایج انتخابات آمریکا تاثیرات قابل‌توجهی بر بازار سرمایه ایران داشته است؛ به گونه‌ای که با بررسی رویداد‌های انتخاباتی آمریکا مشاهده می‌کنیم، ترامپ تا حدی مورد استقبال اهالی بازار سرمایه بود که البته بیشتر به دلیل سیاست‌های خروج از برجام و رشد نرخ دلار بوده است. با تغییر نظر‌سنجی‌ها و پیشی گرفتن بایدن، بازار سرمایه ریزش سنگینی را تجربه کرد، به گونه‌ای که می‌توان گفت، تاثیر روی کار آمدن بایدن در بازار سرمایه ایران در قیمت سهام شرکت‌ها پیشخور شده است. اما آیا واقعا این پیش‌بینی برای کاهش قیمت‌ها و ریزش بازار با انتخاب بایدن به جای ترامپ در بازار درست بوده است؟

دقیقا به خاطر نمی‌آورم، اما فکر می‌کنم قبل از روی کار آمدن ترامپ و در یکی از مناظره‌های انتخاباتی‌اش بود که از پاره کردن برجام صحبت کرد. فردای آن روز یا پس از انتخاب ترامپ به‌عنوان رئیس‌جمهور و حتی بعد از وعده‌هایش مبنی بر خروج از توافق هسته‌ای، برخی روزنامه‌ها و نشریات مجددا از تیتر نخ‌نما‌شده «فرجام برجام» استفاده کردند. دیر زمانی نیست که از آن روزها گذشته و با بازگشت دوباره بایدن -این‌بار اما به‌عنوان رئیس‌جمهور- نگاه‌ها مجددا به برجام برگشته است. موضوعی که قاعدتا قرار نبود آنقدر پیچیده شود، اما شد و هنوز هم کسی از سرانجام آن تیتر نخ‌نما شده اطمینان ندارد.

احسان آذری‌نیا: همه‌گیری کرونا بر بخش‌های مختلف اقتصادها، خانوارها، شرکت‌ها و افراد اثرات بزرگ داشته و در بیشتر موارد، این اثرات منفی بوده است. روندهای مختلف سال گذشته میلادی با شروع همه‌گیری نمایان شد و در بین این روندها، افزایش نابرابری‌ها، برنامه‌های حمایتی، رشد بدهی‌ها و روند خروج از بحران، جزو روندهای بسیار مهم هستند.

در دو ماه پایانی سال گذشته میلادی تعدادی واکسن برای کرونا معرفی و از سوی نهادهای بهداشتی تایید شد. روند توزیع این واکسن‌ها آغاز شده و واکسیناسیون درحال انجام است اما در برخی کشورهای جهان، شناسایی گونه‌های جدید ویروس کرونا که سرعت انتقال آنها بسیار بیشتر از گونه قبلی است، خبر خوب ساخته شدن واکسن را تحت‌الشعاع قرار داده است. حالا ابهام‌هایی درباره روند همه‌گیری پدیده آمده است. شکی وجود ندارد که در چند ماه آینده شرایط پرچالش خواهد بود و تا رسیدن به دورانی که ویروس کرونا به‌طور کامل مهار شده باشد زمانی طولانی فاصله داریم. همچنین برخی تغییرات که طی سال گذشته در حوزه‌های مختلف پدید آمده برای همیشه ادامه پیدا خواهد کرد. پیش‌بینی دقیق تحولات آینده دشوار است اما برخی رویدادها را با میزانی از قطعیت می‌توان پیش‌بینی کرد. با توجه به این موضوع در مطلب حاضر به آنچه می‌توان در سال‌جاری انتظار داشت اشاره می‌کنیم.

هفته گذشته نشست سالانه انجمن اقتصادی آمریکا با حضور اقتصاددان‌های برجسته برگزار شد و درحالی‌که انتظار می‌رود سال‌جاری میلادی همزمان با واکسینه‌شدن تعداد قابل‌ملاحظه‌ای از مردم جهان فعالیت‌های اقتصادی رونق پیدا کند این اقتصاددان‌ها بر اثرات همه‌گیری بر اقتصاد جهان تمرکز کردند. این اثرات بسیار فراگیر هستند و رشد بدهی‌ها و عمیق‌تر شدن نابرابری‌ها تنها دو اثر منفی است که سبب خواهد شد اقتصاد جهان در بلندمدت با مشکلات بزرگی مواجه باشد. رئیس پیشین بانک‌مرکزی هند در نشست یاد‌شده گفت: «تاکنون ما هربار برای مقابله با بحران‌ها از سیاست‌های فراگیر حمایتی پولی و مالی استفاده کرده‌ایم، این پرسش مطرح است که آیا ما دچار یک چرخه زیانبار شده‌ایم و آیا قصد داریم در آینده هم به همین روش با بحران‌ها مقابله کنیم؟»

همه‌گیری کرونا درحال بدتر کردن وضعیت نابرابری‌ها، هم در داخل کشورها و هم بین کشورهاست. با توجه به ساخته شدن چند واکسن برای کرونا و شروع واکسیناسیون در تعدادی از کشورها انتظار می‌رود در ماه‌های آینده شیوع ویروس کاهش یابد اما اقتصاددان‌ها هشدار داده‌اند که اثرات این بحران برای مدتی طولانی باقی خواهد ماند. آنگوس دیتون، اقتصاددان و برنده جایزه نوبل در مصاحبه اخیر خود گفته است افزایش نابرابری ارتباطی تنگاتنگ با وضعیت بازار کار دارد. محدودیت‌هایی که برای مهار همه‌گیری کرونا اعمال شده به همه گروه‌های شغلی و نیروی کار لطمه وارد کرده اما به‌طور خاص، آن دسته از نیروی کار که درآمد پایین‌تر دارند از این روندها لطمه دیده‌اند و یک نتیجه این تحول، کاهش تولید اقتصادی جهان است.

پایان هفته گذشته دموکرات‌های کنگره قول دادند در نخستین فرصت ممکن زمینه را برای پرداخت دو هزار دلار به شهروندان آمریکایی فراهم کنند. تلاش‌هایی که در زمینه اجرای برنامه‌های حمایتی جدید از سوی دموکرات‌ها درحال انجام است، در واقع عمل به وعده‌هایی است که جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا چندی پیش یعنی قبل از انتخابات سنا در ایالت جورجیا به مردم داده بود. با پیروز شدن نامزدهای دموکرات در انتخابات یاد شده، مجلس سنای بعدی مثل مجلس نمایندگان، در کنترل دموکرات‌ها خواهد بود و این به معنای قدرت انحصاری در کنگره و اجرایی شدن برنامه‌هایی است که بایدن در دوره تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری وعده آنها را به مردم داده بود.

آغاز پاییز اگرچه برای بخش زیادی از ساکنان شهرهای کشور به معنای شروع فصل سرد و بارش‌های آسمانی است، اما برای پایتخت‌نشینان معنا و مفهوم دیگری دارد. در چند سال اخیر شروع فصل سرد سال همواره با افزایش آلاینده‌های هوا و بالارفتن شمار روزهای آلوده همراه بوده است. اما امسال «آلودگی هوای پایتخت» رنگ و بوی تازه‌ای به خود گرفت.

غلظت آلودگی هوا در هر منطقه تابع دو پارامتر تولید آلودگی (از خودروها، صنایع و منازل) و شرایط هواشناسی است. شرایط هواشناسی (شامل وزش باد، تابش خورشید،‌ دما،‌ وارونگی دما و پایداری) مقصر آلودگی هوا نیستند و نباید در ماه‌های سرد سال مشکلات آلودگی هوا را به گردن آنها انداخت. بلکه مقصر اصلی آلودگی هوا عوامل تولید است که شامل منابع ثابت و متحرک باشند.

از گام‌های اساسی در مدیریت کیفیت هوای شهری، شناسایی و اولویت‌بندی منابع تولید آلودگی در شهر است که تحت عنوان «مطالعه سیاهه انتشار» شناخته می‌شود. برای تدوین سیاهه انتشار شهری به وسعت تهران حجم بسیار زیادی اطلاعات از ارگان‌ها و دستگاه‌های مختلف موردنیاز است که جمع‌آوری این حجم از اطلاعات بسیار زمانبر و دشوار است. در نتیجه شرکت کنترل کیفیت هوا از ابتدای سال ۱۳۹۷ شروع به تدوین سیاهه انتشار تهران براساس اطلاعات سال ۱۳۹۶ کرد و روال جمع‌آوری اطلاعات و تدوین سیاهه انتشار تا اواسط سال ۱۳۹۸ به‌طول انجامید.

من دانش‌آموخته محیط‌زیست هستم و در مقام کارشناس ارشد این حوزه تلاش می‌کنم، پرسش‌هایی را که در بحث آلودگی هوا مطرح است، پاسخ دهم. من از سال ۷۵ که دانشجو بودم با مطالعات جایکا (آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن که کارهای تحقیقاتی در سطح دنیا انجام می‌دهد) که درحال انجام بود، همکاری داشتم که منجر به برنامه کاهش آلودگی هوا در سال ۷۵ شد. در آن مقطع اعلام شد، بالغ بر ۸۰ درصد آلودگی هوای تهران به‌خاطر وسایل نقلیه موتوری است. یک برنامه ۹ محوری تشکیل شد که محور پنجم آن معاینه فنی خودروها بود. در آن مطالعات مشخص شد که با انجام مستمر معاینه فنی ۲۳ درصد آلودگی هوا کاهش پیدا خواهد کرد. بخش‌های دیگر این برنامه شامل توسعه حمل‌ونقل عمومی، کیفیت سوخت و... بود.

«تنفس گوگرد به‌جای اکسیژن» را می‌توان سومین مساله حاد پایتخت از سری پرونده‌های «مصائب تهران در سال ۹۹» برشمرد که کاملا شبیه دو مساله بزرگ حل‌نشده دیگر، یک واقعیت تلخ در شهر را نشان می‌دهد.