نسخه عجم‌اوغلو برای اقتصاد ترکیه
یکی از نکات جالب توجه در رویکرد رسانه‌‌‌ای و دانشگاهی عجم‌اوغلو در ترکیه، این است که معمولا از قبول مصاحبه با شبکه‌‌‌های تلویزیونی و روزنامه‌‌‌های دولتی و نزدیک به حزب عدالت و توسعه ابا کرده و دعوت آن‌دسته از رسانه‌‌‌ها را پذیرفته است که به‌عنوان مهم‌ترین نهادهای فکری و اجتماعی منتقد دولت اردوغان شناخته می‌‌‌شوند. به‌عنوان مثال، دعوت بخش ترکی بلومبرگ، روزنامه قرار، گروه رسانه‌‌‌ای مستقل تی۲۴ و همچنین دعوت فاتح آلتایلی، روزنامه‌نگار مشهور بخش خصوصی را پذیرفته، اما در شبکه‌‌‌های دولتی، مقابل دوربین ننشسته است. شاید عجم‌اوغلو می‌‌‌خواهد با این رفتار، علاوه بر نشان دادن استقلال شخصی خود، به طور غیرمستقیم نشان دهد که با تیم اردوغان و حزب حاکم ترکیه آبش توی یک جوی نمی‌رود و انتقادات مهمی از «اقتصاد سیاسی» دولت دارد. البته متقابلا، دولت اردوغان نیز به‌طور رسمی، به نوبل دارون اعتنای چندانی نکرد. شاید به این خاطر که اردوغان هنوز هم از یاد نبرده در اثنای انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۲۰۲۳ میلادی، عجم‌اوغلو حاضر شد در آمریکا با کمال قلیچداراوغلو رقیب اصلی اردوغان دیدار کند و آشکارا اعلام کرد که از دادن مشورت اقتصادی به این رقیب برخاسته از دل گفتمان لاییسم و کمالیسم، دریغ نخواهد کرد.
دارون عجم‌اوغلو ترکیه را چگونه می‌‌‌بیند؟
عجم‌اوغلو را به‌عنوان اندیشمندی می‌‌‌شناسند که با نوشتن آثار مهمی همچون «ملت‌‌‌ها چرا شکست می‌‌‌خورند»، «دالان باریک» و چند مقاله مهم و اثرگذار، در رویکردهای علمی و اقتصادی خود به عنوان یک «نونهادگرا» شناخته می‌شود و تمایل دارد درباره موضوعاتی حرف بزند که اقتصاد بین‌الملل و ابعاد کلان نگرش اقتصادی دولت‌‌‌ها را ارزیابی می‌کند. اما هر چند وقت یک‌بار، حاضر شده در مصاحبه با رسانه‌‌‌های ترکیه، درباره اقتصاد این کشور نیز حرف بزند. سخنان او نشان داده که فراز و فرودهای روزمره اقتصاد ترکیه را با دقت دنبال می‌کند و نگاه دقیقی به آسیب‌‌‌های عمده نهادها، تصمیمات دولت و اتفاقات بازارها دارد و ترکی استانبولی را هنوز هم به شکل سلیس و درستی صحبت می‌کند. او در بیان اهمیت پس‌زمینه‌‌‌های مهم مشکلات دموکراسی کنونی ترکیه، به این مساله اشاره می‌کند که باید رویدادهای دهه‌‌‌های آخر امپراتوری عثمانی مورد توجه قرار بگیرد. همچنین لازم می‌‌‌داند که تفکرات مصطفی کمال آتاتورک، موسس جمهوری ترکیه درباره دموکراسی را به این شکل ارزیابی کند که نقش تفکرات گروه «اتحاد و ترقی» در این بحث بسیار مهم است؛ چرا که این نهاد به‌عنوان مهم‌ترین کانون پرورش تفکرات پاشاها یا ژنرال‌‌‌هایی مانند مصطفی کمال، در دوران تاسیس جمهوری نیز تمرکز قدرت را بر دموکراسی ترجیح داده است.
عجم‌اوغلو در پاسخ به سوالات فاتح آلتایلی، آن‌قدر درباره سیاست و دولت و دموکراسی حرف زد که گویی تخصص اصلی او، بحث بر سر مباحث نظری دولت و حکمرانی است و نه اقتصاد! او در مورد ترسیم مسیر بهبود اقتصاد ترکیه، بیش از هر چیزی بر این موارد تاکید می‌کند: لزوم اصلاحات در دستگاه قضا، تغییرات مهم در سیاست‌‌‌های آموزشی، پیشبرد سیاست خارجی در مسیر منتج به افزایش سرمایه‌گذاری، افزایش بهره‌وری و استفاده بهینه از دانش روز و فناوری.
عجم‌اوغلو، فقر را یکی از مشکلات مهم ترکیه می‌‌‌داند و می‌‌‌گوید: «یکی از دلایل مهم تداوم مشکلات اقتصادی در ترکیه فقر است. دستمزد کارگران در ترکیه بسیار پایین است و در عین حال نیمی از آنها با حداقل دستمزد کار می‌کنند. در طول دهه‌‌‌ها، با وجود افزایش مداوم تورم، دستمزد کارگران افزایش نیافته و تنها راه کوتاه‌مدت برای غلبه بر فقر، افزایش دستمزد است؛ چرا که دستمزد ناکافی، بهره‌وری را کاهش می‌دهد. ممکن است بگویید این معادله یک نقص دارد و کارفرما نمی‌‌‌تواند چنین چیزی را بپذیرد. راه‌حل چنین مشکلی این است که با افزایش دانش و مهارت کارگران، بهره‌وری خود آنان نیز افزایش یابد. بنابراین لازم است از فناوری روز به‌درستی استفاده کنیم و سرمایه‌گذاری در بخش آموزش و فناوری، بالاتر برود.»
عجم‌اوغلو معتقد است که مقطع آتی بسیار حساس است و بین ۱۵ تا ۲۰سال آینده، جمعیت ترکیه بسیار پیرتر خواهد شد. پس این کشور، برای فائق آمدن بر مشکلات خود و رسیدن به یک نظام اقتصادی توانمند و پویا، نهایتا فرصت ۱۵ تا ۲۰ساله در اختیار دارد و اگر نتواند از آن به‌درستی استفاده کند، از پیشرفت و تحولات زمانه عقب خواهد ماند. بنابراین لازم است دولت ترکیه در این مدت، دست به چند اقدام مهم بزند که یکی از آنها تلاش برای ایجاد سیستم قضایی قابل اعتماد و دارای اعتبار است که بتواند ضامن امنیت سرمایه و رقابت سالم باشد. در همین حال، به‌موازات نظام قضایی، لازم است نظام آموزشی ترکیه نیز متحول شود و هدف ملی ترکیه، برخورداری از یک نظام آموزشی توانمند باشد که برای دانش‌‌‌آموزان و دانشجویان، اهداف مهمی همچون تفکر آزاد، رقابت و برخورداری باز و عادلانه و همچنین امکان استفاده صحیح از هوش‌مصنوعی و امکانات دنیای فناوری و نوآوری را میسر کند.
وقتی درباره کتاب‌‌‌ها و اهداف آتی از عجم‌اوغلو سوال شد، او چنین پاسخ کوتاهی داد: «برخی کارهای مقدماتی را انجام داده‌‌‌ام و تصور می‌‌‌کنم در پژوهش‌‌‌های آتی، بیش از هر چیزی به تحقیق در باب این دو موضوع اهمیت خواهم داد: سازمان‌دهی ساختار جامعه و نگرش انسان به نظام سیاسی و راه‌‌‌های تقویت نظام دموکراسی و همچنین اثرگذاری هوش مصنوعی بر اقتصاد و زندگی ما.» او درباره مهم‌ترین آسیب‌‌‌ها و نواقص دموکراسی در ۴۰سال گذشته می‌‌‌گوید: «در این مدت، دموکراسی در برابر مشکلات بزرگ کشورها، راهکارها و پاسخ‌‌‌های کاملی نداشته است. دو رسالت مهم دموکراسی عبارتند از اینکه اولا انسان‌‌‌ها دارای حق مشارکت سیاسی و نمایندگی باشند و دوم اینکه در رشد و رفاه کشور، صاحب سهم شوند. وقتی می‌‌‌بینیم نیمی از جمعیت یک کشور، نه از امکان مشارکت سیاسی برخوردار است و نه سهمی از رشد و رفاه دریافت کرده، پس با یک دموکراسی بیمار روبه‌رو هستیم که نیاز به درمان دارد.»
دارون عجم‌اوغلو در شرایطی راهکارهای اصلاح نظام سیاسی و اقتصادی ترکیه را بیان کرده که این کشور، با تورم بی‌‌‌سابقه‌ای روبه‌روست و مشکلات بزرگی نظیر فقر و نابرابری، قطبی‌‌‌سازی، از میان برداشته‌شدن ابعاد نمایان و عینی تفکیک قوا، رانت‌پروری در نهادهای سیاسی و دولتی به اوج رسیده و دولت اردوغان به‌زور توانسته است قیمت هر یک‌دلار آمریکا را در مرز ۳۵لیره نگه دارد؛ آن هم در کشوری که بیش از ۷میلیون نفر از شهروندانش، با دستمزد حداقلی معادل ۱۷هزار لیره به‌سختی روزگار می‌‌‌گذرانند و تورم و بیکاری، تامین معیشت را برای بخش قابل‌توجهی از جمعیت ۸۵میلیون نفری این کشور دشوار کرده است. با این حال، نظام حکمرانی، نقشه راه روشن و مستدلی برای مبارزه با فقر و تروم ندارد و آمال و اهداف حزبی و بقای قدرت را در کانون گفتمان خود قرار داده است.
