بازیگران برتر تولید ثروت از تولید علم
ایالات‌متحده بیش از هر کشور دیگری در سال ۲۰۱۹ در زمینه تحقیق و توسعه هزینه کرد؛ اما سهم آن از کل مخارج جهان در این زمینه کاهش یافته است که علت این امر به رشد قابل‌توجه تحقیق و توسعه در چند کشور با درآمد سرانه متوسط بازمی‌گردد. بیشترین رشد این حوزه به بخش تجاری مربوط می‌شود. از این‌رو با توجه به جایگاه دولت آمریکا در تجارت جهانی، ایالات‌متحده دومین سرمایه‌گذار بزرگ تحقیق و توسعه حوزه تجارت است، اما نسبت آن از کل تحقیق و توسعه کاهش یافته است.
در سال ۲۰۱۹، ایالات‌متحده با ۶۵۶میلیارد دلار (۲۷درصد) و چین با ۵۲۶میلیارد دلار (۲۲درصد) حدود نیمی از مخارج تحقیق و توسعه جهانی را به خود اختصاص دادند. در این میان ژاپن (با ۷درصد)، آلمان (با ۶درصد) و کرهجنوبی (با ۴درصد) نیز عملکرد قابل‌توجهی داشتند. سایر کشورهای دارای عملکرد چشمگیر در بخش تحقیق و توسعه -به‌عنوان مثال، فرانسه، هند و بریتانیا- هریک حدود ۲ تا ۳درصد از سهم این بخش را در کل جهان به خود اختصاص می‌دهند. پیرامون این بحث باید به این نکته نیز اشاره کرد که مناطق دیگر هم در تحقیق و توسعه مشارکت دارند؛ اما سهم آنها در برابر کشورهای نامبرده ناچیز است.
یک روند قابل‌توجه در دهه گذشته، رشد هزینههای تحقیق و توسعه در مناطق شرق، جنوب‌شرقی و جنوب آسیا در مقایسه با سایر مناطق اصلی انجام تحقیق و توسعه بوده است. ایالات‌متحده در سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۹، ۲۳درصد در رشد عملکرد جهانی تحقیق و توسعه مشارکت داشته است، در حالی که کشورهای مناطق شرق، جنوب‌شرقی و جنوب آسیا، از جمله چین، ژاپن، مالزی، سنگاپور، کرهجنوبی، تایوان و هند ۴۶درصد سهم داشته‌اند. ذکر این نکته هم ضروری است که چین به‌تنهایی ۲۹درصد در رشد تحقیق و توسعه جهانی نقش داشته است.
در این میان باید گفت، افزایش سالانه تحقیق و توسعه چین که از سال 2010 تا 2019 به طور متوسط سالانه 6/ 10درصد بوده است، همچنان از ایالات‌متحده با میانگین سالانه 4/ 5درصد از سال 2010 تا 2019 بیشتر است. بنابراین سهم تحقیق و توسعه ایالات‌متحده از 29درصد در سال 2010 به 27درصد در سال 2019 تنزل یافت. در مقابل رشد تحقیق و توسعه در چین در روند صعودی قرار گرفت و سبب شد سهم تحقیق و توسعه این منطقه از 15درصد به 22درصد افزایش یابد. شواهد گویای آن است که با پیشرفت تکنولوژی و افزایش رقابت میان کشورها، اقتصادهای کوچک‌تر، از جمله فلسطین اشغالی، کرهجنوبی و تایوان، میزان تحقیق و توسعه بیشتری را در سال‌های اخیر به نام خود ثبت کردهاند. البته در این میان نباید از تاثیر تولید ناخالص داخلی بر روند توسعه و تحقیق غافل شد.
میزان تحقیق و توسعه ایالات‌متحده از 5/ 2درصد تا کمی کمتر از 0/ 3درصد برای نزدیک به دودهه در نوسان بوده است. با این حال آخرین برآوردها در سال 2019 نشان می‌دهد که کل هزینههای تحقیق و توسعه ایالات‌متحده از 0/ 3درصد فراتر رفت و از سال 2000 تا 2019، کرهجنوبی و چین به ترتیب از 1/ 2درصد به 6/ 4درصد و از 9/ 0درصد به 2/ 2درصد بیشترین رشد را در زمینه تحقیق و توسعه داشته‌اند. از سوی دیگر سهم تحقیق و توسعه در آلمان از 4/ 2درصد به 2/ 3درصد افزایش یافته است. کشورها از نظر میزان هزینههای تحقیق و توسعه برای تحقیقات پایه، تحقیقات کاربردی و توسعه تجربی متفاوت هستند.
به‌عنوان مثال، ایالات‌متحده نسبت به چین، سهم بیشتری از بودجه تحقیق و توسعه را صرف تحقیقات پایه می‌کند. چین نیز نسبت به ایالات‌متحده، سهم بیشتری از بودجه تحقیق و توسعه را صرف توسعه تجربی می‌کند. در سال 2018، چین 83درصد از هزینههای تحقیق و توسعه خود را صرف توسعه تجربی کرد، در حالی که این رقم در ایالات‌متحده 64درصد بود. سهم صرف‌شده برای توسعه تجربی متفاوت بود؛ اما باید گفت که ایالات‌متحده (6/ 388میلیارد دلار) و چین (9/ 387میلیارد دلار) مقادیر مشابهی را خرج کردند. به‌طور کلی، 1/ 101میلیارد دلار (17درصد) از مخارج تحقیق و توسعه سالانه آمریکا صرف تحقیقات پایه شده است. چین نیز 26میلیارد دلار (6درصد) از هزینههای تحقیق و توسعه سالانه را صرف تحقیقات پایه کرده است.
کشورهای دیگر مانند فرانسه، نسبت بیشتری از بودجه تحقیق و توسعه را صرف تحقیقات پایه کردهاند. اما باید به این موضوع اشاره کرد که هیچ‌یک از کشورها بیش از چین یا ایالات‌متحده در مقادیر مطلق هزینه نمی‌کنند. این امر به آن معناست که نسبت تحقیق و توسعه فناورانه به تولید ناخالص داخلی این دو منطقه از کشورهایی که در صدر جدول قرار دارند پایین‌تر است؛ اما باید به این نکته نیز توجه کرد که حجم مخارجی که این کشورها صرف تحقیق و توسعه می‌کنند از کشوری مانند کرهجنوبی بسیار بیشتر است.
در میان کشورهای برتر در حوزه تحقیق و توسعه، کسب‌وکارها به‌عنوان تامین‌کننده اصلی بودجه تحقیق و توسعه ایفای نقش می‌کنند. داده‌ها بیانگر این است که این سهم در کل جهان در سال 2018 حدود 60درصد به ثبت رسیده است. از سوی دیگر در هریک از کشورهای پیشرو آسیایی -ژاپن، چین و کرهجنوبی- سهم کسب‌وکارها از تامین مالی تحقیق و توسعه به بیش از 75درصد رسیده است. کسب‌وکارها در آلمان و آمریکا نیز بیش از 60درصد بودجه تحقیق و توسعه را تامین کردهاند.
