خطر زیر گوش روسیه
با توجه به قطع شدن اینترنت، پرسش‌های مختلف درباره ماهیت این ناآرامیها و به‌ویژه اینکه دقیقا چه کسانی در آن حضور دارند، بدون پاسخ مانده است. قطع اینترنت به رئیس‌جمهور امکان داده است روایت مورد نظر خود را درباره ناآرامی ها بیان کند و در این میان شایعه‌ها و نظریه‌های مختلفی مطرح است. استاد روابط بین‌الملل دانشگاه پیتسبورگ میگوید: «حضور نیروهای روسیه در قزاقستان به پیچیده شدن وضعیت منجر شده است.» واقعیت این است که روسیه میتواند بحران داخلی قزاقستان را به یک بحران ژئوپلیتیک تبدیل کند؛ زیرا رئیس‌جمهوری روسیه سعی دارد بر نفوذ منطقه‌‌‌ای خود بیفزاید. اما حضور سربازان روسیه به‌طور بالقوه میتواند مشکلی جدید به فهرست طولانی مشکلات مردم قزاقستان اضافه کند. یکی از مخالفان دولت قزاقستان میگوید: «با حضور نیروهای روسیه ممکن است مردم مجبور شوند، در دو حوزه خواستار تغییر شوند. حوزه اول اصلاحات اقتصادی و سیاسی و حوزه دوم حفظ حق حاکمیت کشورشان است.» البته برخی تحلیلگران معتقدند روسیه در قزاقستان باقی نخواهد ماند و تمایلی هم به این کار ندارد؛ البته حضور سربازان روسیه در قزاقستان به جهان یادآوری می‌کند که این کشور آماده است در حوزه نفوذ خود دخالت کند؛ اما حتی حضور کوتاه‌مدت روسیه، تبعاتی برای این کشور، دولت قزاقستان و مردم این جمهوری خواهد داشت. استاد جامعه‌شناسی سیاسی دانشگاه کمبریج میگوید: «مردمی که برای تظاهرات آرام به خیابانها آمدند تا درخواست‌های مشروع خود را بیان کنند در حال تبدیل شدن به کارت بازی در یک بازی بزرگ‌تر هستند.»تظاهرات هفته قبل در شهر شاناوزن در غرب قزاقستان، ۱۰ سال پس از یک تظاهرات خشونت‌بار دیگر رخ داد. شانزدهم دسامبر سال ۲۰۱۱ کارگران بخش نفت در اعتراض به دستمزد پایین و شرایط بد کاری دست به اعتصاب زدند و دولت به شدت این اعتراض را سرکوب کرد. همچنین در سال ۲۰۱۴ پس از کاهش ارزش پول ملی، در سال ۲۰۱۶ پس از اصلاحات ارضی و در سال ۲۰۱۹ پس از انتخابات پرتقلب ریاست‌جمهوری که در آن توقایف به پیروزی رسید نیز تظاهرات‌ها و ناآرامی‌هایی در قزاقستان رخ داده بود. دوم ژانویه امسال مردم در اعتراض به افزایش قیمت سوخت به خیابانها آمدند. در قزاقستان قدرت سیاسی و اقتصادی در دست افراد بسیار معدودی تمرکز یافته است؛ به‌ویژه در دستان خانواده و دوستان نزدیک رئیس‌جمهوری پیشین یعنی نورسلطان نظربایف که با آنکه ۸۱ ساله است، اما همه معتقدند عنان قدرت در دست دارد.
استاد روابط بین الملل دانشگاه خاور نزدیک میگوید: «تظاهرات در واقع علیه نظربایف انجام شده، نه توقایف، زیرا او تصمیم‌‌‌گیرنده اصلی نیست و قدرت همچنان در دست رئیس‌جمهور پیشین است.» یکی از شعارهای تظاهرات‌کنندگان این بود: «پیرمرد برو!» افزایش قیمت سوخت عامل شروع اعتراضات بود؛ اما مردم از وضعیت اقتصادی و ساختار حکومتی که صرفاً به نفع گروهی کوچک است و دیگران دچار مشکلات بزرگ هستند به ستوه آمده‌اند. کمی پس از شروع تظاهرات در غرب قزاقستان، در دیگر شهرها نیز مردم به خیابان ها آمدند. با آنکه این جمهوری بسیار وسیع است، حدود ۱۹میلیون نفر جمعیت دارد. یکی از تحلیلگران میگوید: «مردم از رژیم کنونی خسته شدهاند و خواهان تغییر هستند. آنها می‌‌‌خواهند اصلاحات سیاسی انجام شود و صدایشان شنیده شود..»
طی ناآرامیها ده‌ها نفر کشته و هزاران نفر بازداشت شدهاند. همچنین گزارش‌‌‌هایی درباره غارت اموال عمومی و تخریب ساختمانها منتشر شده است؛ اما آنچه مشخص نیست، این است که چه کسی در حال انجام چه کاری است. قطع شدن اینترنت سبب شده است، اطلاعات کافی در دسترس نباشد. آنهایی که به تظاهرات آرام اقدام کردند رهبران گروههای مخالف حکومت هستند که خواستار اصلاحات و مخالف خشونت هستند؛ اما غارت‌کنندگان، گروههای سازمان یافته تبهکاری و فرصت‌طلب‌ها از وضعیت پدیدآمده در ناآرامیها استفاده کرده و اقداماتی انجام داده‌اند. هیچ‌کس نمی‌داند آنها از کجا آمده‌اند اما در هر حال اقدامات آنها به توقایف اجازه داد همه حاضران در خیابانها را تبهکار و تروریست توصیف کند. او گفته است مسوول ناآرامیها، گروههای سازمان‌‌‌یافته‌ای هستند که با کمک مالی خارجی سبب وضعیت بحرانی کشور شدهاند.
توقایف از سازمان پیمان امنیت جمعی که ائتلافی متشکل از برخی جمهوری‌های شوروی سابق است و می‌‌‌توان آن را نسخه روسی ناتو نامید، درخواست کمک کرد. حضور فوری نیروهای روسیه پیامی است به کشورهای منطقه و جهان به این مضمون که پوتین آماده است از آنچه منافع روسیه تلقی می‌کند، دفاع کند. دلیلی برای روابط گرم بین پوتین و توقایف وجود دارد. درخواست کمک از روسیه به توقایف امکان می‌‌‌دهد سرکوب تظاهرات‌کنندگان را به گردن نیروی خارجی بیندازد. او همچنین اعلام کرده است کسانی که در خیابانها هستند از خارج حمایت می‌شوند. او با این توصیف میتواند درخواست‌های مشروع مخالفان را نادیده بگیرد. یکی از تحلیلگران میگوید: «رژیم‌هایی نظیر رژیم حاکم بر قزاقستان به خوبی می‌دانند چطور به حیات خود ادامه دهند، چطور مردم را سرکوب کنند، آنها را بترسانند و همه مسوولیت را به دوش مردم بیندازند.»
روسیه نیز از حضور در قزاقستان سود می‌برد. تنش در روابط روسیه و غرب بر سر اوکراین در حال افزایش است و دو طرف این روزها در حال مذاکره هستند. با توجه به تحولات قزاقستان، روسیه میتواند پس از اعمال قدرت نظامی در این جمهوری، پای میز مذاکره با غرب برود. اما واقعیت این است که پوتین مایل نیست برای مدتی طولانی در ناآرامی‌‌‌های قزاقستان مداخله کند؛ زیرا او از پیش با مسائل مختلف روبه‌رو است و نیز حضور بلندمدت در قزاقستان واکنش شدید مردم را به دنبال خواهد داشت. حضور روسیه در قزاقستان برای توقایف نیز خالی از دردسر نیست. از پیش او یک رئیس‌جمهور ضعیف توصیف می‌‌‌شود و باقی ماندن نیروهای خارجی در قزاقستان، تردیدهای عمیق‌تر درباره توانایی او در اداره امور کشور به وجود خواهد آورد. اما در این میان مشخص نیست که آیا مردم قزاقستان می‌‌‌توانند به خواسته‌‌‌های خود برسند یا نه؟ توقایف قبلا وعده‌‌‌هایی برای اصلاحات داده بود و حالا این سوال مطرح است که آیا پس از پایان ناآرامیها، او به وعده‌های خود عمل خواهد کرد یا برعکس، بر شدت سرکوب اصلاح‌‌‌طلب‌‌‌ها و کسانی که خواستار تغییر وضعیت اقتصادی هستند، خواهد افزود؟
