توفان هوش مصنوعی
این سفر از سال ۱۷۶۰ آغاز شد. یعنی وقتی نخستین انقلاب صنعتی، زمینه شهرنشینی و مشغول شدن نیروی کار در کارخانه‌ها را فراهم کرد. بزرگ‌ترین تغییرات در صنایع به شکل مکانیزه شدن رخ داد و همین مکانیزه شدن سبب شد صنعت به عنوان ستون فقرات اقتصاد، جایگزین کشاورزی شود. اختراع موتور بخار و همزمان استخراج زغال سنگ از معادن تقریبا تمامی جنبه‌های زندگی بشر را دگرگون کرد. دومین انقلاب صنعتی وضعیت اجتماعی و اقتصادی جهان را دگرگون کرد. یعنی حمل و نقل و ارتباطات ارتقا یافت و فرصت‌های کاری بیشتری برای نیروی کار به وجود آمد. در واقع حدود یک قرن پس از نخستین انقلاب صنعتی، در سال ۱۸۷۰ پیشرفت‌های بزرگ در حوزه فناوری به ظهور منابع جدید انرژی یعنی برق و نفت کمک کرد. نتیجه این انقلاب صنعتی، ساخت موتور احتراق داخلی بود. و اختراع اتومبیل و هواپیما در آغاز سده بیستم سبب شد دومین انقلاب صنعتی، مهم‌ترین انقلاب صنعتی محسوب شود.
در سومین انقلاب صنعتی شاهد اختراع رایانه بودیم که زمینه را برای اتوماسیون، هم در دفاتر کار و هم در خطوط تولید فراهم کرد. در واقع یک سده پس از دومین انقلاب صنعتی، سومین انقلاب صنعتی در نیمه دوم سده بیستم رخ داد و در آن یک منبع دیگر انرژی یعنی انرژی هسته‌ای در اختیار بشر قرار گرفت. با بهره‌گیری از فناوری‌های جدید، درها به روی اکتشاف فضا و زیست فناوری باز شد. در دنیای صنایع دو اختراع بزرگ یعنی پی‌ال‌سی و روبات‌ها مقدمات را برای آغاز دوران اتوماسیون سطح بالا فراهم کردند. در چهارمین انقلاب صنعتی ارتباطات در سراسر جهان ارتقا پیدا کرد. هوش مصنوعی، روباتیکس، واقعیت افزوده و فناوری‌های مشابه، چشم‌انداز فناوری را به شکل بی‌سابقه تغییر داده‌اند و حالا این پرسش مطرح است که از پنجمین انقلاب صنعتی چه انتظاری می‌توان داشت و آیا این انقلاب جدید می‌تواند به رشد بشر و ارتقای جایگاه انسان کمک کند؟
قبل از پاسخ دادن به این سوال ابتدا باید دید پنجمین انقلاب صنعتی چیست؟ اگر چه متخصصان مختلف توصیف‌ها و تعریف‌های گوناگون از پنجمین انقلاب صنعتی دارند، اما اکثر آنها معتقدند این انقلاب بر چهارمین انقلاب صنعتی مبتنی خواهد بود. اما چرا چنین باوری وجود دارد؟ نگاه به تاریخ نشان می‌دهد هر انقلاب صنعتی بنیانی برای انقلاب صنعتی بعدی بوده است و به همین دلیل می‌توان انتظار داشت پنجمین انقلاب صنعتی بر بنیان‌ها و پایه‌های چهارمین انقلاب صنعتی بنا شود. اما بدون شک انقلاب جدید گامی بزرگ رو به جلو خواهد بود. در مقاله ای که با همکاری اجلاس اقتصاد جهان نوشته شده، روند تحولات پیش‌رو به این شکل توصیف شده است: «در انقلاب صنعتی پنجم، انسان‌ها و ماشین‌ها با هم خواهند رقصید. برخلاف روندهایی که در چهارمین انقلاب صنعتی در حوزه کاهش نقش انسان مشاهده شد، توسعه نوآوری و فناوری در پنجمین انقلاب صنعتی در جهت خدمت‌رسانی به بشریت خواهد بود.»
با این توصیف در ذهن می‌توان پیش‌بینی کرد که پنجمین انقلاب صنعتی در واقع انقلاب در هوش مصنوعی با بهره‌گیری از ظرفیت محاسبات کوانتومی است که انسان و ماشین را در محیط کار به سمت هم خواهد برد. در پنجمین انقلاب صنعتی ظرفیت‌های هوش مصنوعی از سوی کارفرما و مدیران برای اتخاذ تصمیم‌های بهتر و مبتنی بر اطلاعات فراگیرتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. سوال بعدی این است که چطور پنجمین انقلاب صنعتی سبب می‌شود تمرکز بار دیگر به بشر معطوف شود؟ برای پاسخ دادن به این سوال می‌توان به چند واقعیت اشاره کرد. نخستین واقعیت این است که پنجمین انقلاب صنعتی بیش از هر زمان دیگر در گذشته برای هوش انسان اهمیت قائل می‌شود. حتی امروزه در رقابت بر سر جذب بهترین استعدادها، هوش مصنوعی استخدام‌کنندگان را آماده می‌سازد در انتخاب نیروی کار بهتر عمل کنند. پنجمین انقلاب صنعتی به جویندگان کار کمک می‌کند تجارب شخصی‌تر در این مسیر داشته باشند. پنجمین انقلاب صنعتی همچنین تیم‌های منابع انسانی را از بخشی بزرگ از کارهای معمول روزانه آزاد می‌کند، در نتیجه آنها برای فعالیت‌های دیگر از جمله تمرکز بر رشد و بهره‌وری سازمان فرصت بیشتری خواهند داشت.
دومین واقعیت این است که در پنجمین انقلاب صنعتی نقش زنان ارتقا پیدا می‌کند. استخدام غیرمبتنی بر سوگیری، سبب می‌شود توانایی‌ها مبنا قرار گیرند و این روند به تقویت جایگاه زنان در سراسر جهان منجر خواهد شد. سومین موضوع، ارتقای سطح دستمزدهاست. در نخستین انقلاب صنعتی با آنکه بازده هر نیروی کار افزایش یافت، اما سطح دستمزدها به مدت پنج دهه تغییر نکرد. پیش‌بینی می‌شود پنجمین انقلاب صنعتی این ظرفیت را دارد که از تکرار چنین امری جلوگیری کند. انقلاب جدید زمینه را برای کنجکاوی، خلاقیت و درک متقابل فراهم می‌کند در نتیجه توازن و تعادل بین انسان و فناوری تضمین خواهد شد.
چهارمین موضوع، تغییرات در روش انجام کارهاست. اکثر ما دیگر مایل نیستیم که ۹ صبح تا ۵ بعد از ظهر کار کنیم. شیوه کار کردن ما به شکلی عمیق در حال تغییر است. همزمان با تغییر اولویت‌های ما در فعالیت‌های شغلی، شرکت‌ها مجبور می‌شوند تغییر کنند و در این میان پنجمین انقلاب صنعتی دگرگونی را عمیق‌تر و فراگیرتر خواهد کرد. نیروی کار جدید دیگر مجبور نیست، میزانی بالا سند و مدرک را بخواند یا برای دریافت اطلاعات دقیق و جدید در جلسات شرکت کند. پنجمین انقلاب صنعتی به شرکت‌ها کمک می‌کند از منابع کنونی خود بیشترین بهره را ببرند و مدیران می‌توانند بر وظایف استراتژیک‌تر تمرکز کنند. پنجمین انقلاب صنعتی همان چیزی است که ما به آن نیاز داریم. در این انقلاب، از فناوری برای خدمت به نیروی انسانی بهره برده خواهد شد. پنجمین انقلاب صنعتی ما را قادر خواهد کرد شکاف تاریخی کنونی را پر و دورانی جدید از زندگی را آغاز کنیم. آیا این همان چیزی نیست که جهان به آن نیاز دارد؟
