بوشهر در عصر قاجار شهری نسبتا توسعه‌یافته بود که بزرگ‌ترین معیار توسعه‌یافتگی آن همانا استقرار جامعه‌ای تجاری قدرتمند از یکسو و جایگاه بوشهر در اقتصاد ایران از سوی دیگر بود. این وضعیت باعث افزایش سطح زندگی در بوشهر و ارتقای کیفیت حیات اجتماعی شده بود اما از اواسط قرن بیستم میلادی این وضعیت دچار خدشه شد و با بروز علائم و موانع متعدد جایگاه بوشهر در اقتصاد ایران تضعیف شد و بوشهر از امکانات زمانه دور افتاد و به شهری محروم و درجه سوم بدل شد. بر این اساس پرداختن به موانع توسعه بوشهر بدون توجه به زمینه‌ها و تحولات تاریخی امکان‌پذیر نیست و این هدفی است که این پژوهش آن را دنبال می‌کند.

دولت پهلوی بین سال‌های ۱۳۰۴ تا ۱۳۰۷خ/ ۱۹۲۵ تا ۱۹۲۸م قوانین معینی برای استفاده از لباس متحدالشکل (یونیفرم) در ایران اعمال کرد. این دولت در جریان تاسیس نهادهای رسمی، نظیر خدمت سربازی، مدارس مدرن اجباری، ادارات دولتی، بیمارستان‌های جدید، نظام پیشاهنگی و... لباس متحدالشکل را نیز که اصالتا منحصر به ساختار ارتش بود به سرتاسر جامعه شهروندی گسترش داد و نهایتا در سال ۱۳۰۷ با تصویب «قانون متحدالشکل نمودن البسه اتباع ایران در داخله مملکت» به آن رسمیت عام بخشید. اعمال این قانون یکی از کلیدی‌ترین دستورات در ساخت سیاسی دولت پهلوی بود؛ نماد ملموس توانایی گسترده و عظیم ساختار سیاسی در شکل دادن به کنش‌های بدنی و رفتاری در ابعاد کلان و در متن زندگی روزمره. یونیفرم پیش‌تر در ارتش و در لباس نظامی درباریان قاجار هم وجود داشت، اما با کارکردی بسیار متفاوت. یونیفرم نظامی رجال قاجار نمادی پرجلوه از شکوه سلطنت بود، حال آنکه در عصر پهلوی به نماد نظم و اقتدار دولت مدرن بدل شد.

روح‌الله حاتمی: آنا گاردنر آموزگار و اصلاح‌طلب برجسته آمریکایی در قرن نوزدهم بود که از الغای بردگی و نیز از حقوق زنان در این کشور سخت حمایت می‌کرد. از وی چند اثر به نثر و شعر به جای مانده است. او در ۲۵ ژانویه ۱۸۱۶ در جزیره نانتاکتِ ماساچوست در خانواده‌ای سرشناس به دنیا آمد. از همان نوجوانی به ادبیات و خواندن «لیبراتور» گرایش یافت و مجذوب آرمان‌های ضد برده‌داری شد.

میرخلیل الرحمان (Mir Khalil-ur-Rehman) موسس و سردبیر «گروه مطبوعاتی جنگ» و روزنامه‌نگار برجسته پاکستانی بود. اکنون نیز این گروه مطبوعاتی، روزنامه‌ها و نشریات زیادی را به زبان‌های اردو و انگلیسی در این کشور منتشر می‌کند. او به‌عنوان یک غول مطبوعاتی خودساخته، در زمره موفق‌ترین کارآفرینان پاکستانی در حوزه انتشار روزنامه قرار می‌گیرد.

راجر دی. لاندری (Roger D. Landry) بازرگان کانادایی و رئیس و ناشر «لاپرس» بود. او در ۲۶ ژانویه ۱۹۳۴ در مونترال به دنیا آمد و تحصیلات خود را در همین شهر، پاریس و لندن دنبال کرد. او کار خود را از شرکت «بِل کانادا» و کارکردن با دولت محلی کبک آغاز کرد و به طراحی یک شبکه تلفن همراه برای «Sûreté du Québec» کمک کرد. در ۱۹۶۵ به ریاست روابط عمومی «اکسپو ۶۷» رسید و بعدتر عهده‌دار استقبال از سران دولت‌ها و ‌بازدیدکنندگان سرشناس از این نمایشگاه شد. در ۱۹۷۰ به تاسیس یک بنگاه روابط عمومی دست زد و پس از آن به شرکت «آی تی تی-ریونیه» پیوست و به معاونت آن رسید. در ۱۹۷۷ به معاونت بازاریابی و روابط عمومی نمایشگاه مونترال رسید. از ۱۹۸۰ تا ۲۰۰۰ او رئیس و ناشر روزنامه لاپرس مونترال بود. لاندری در اول فوریه ۲۰۲۰ درگذشت.

برای فهم دریافت روشنفکران و نخبگان ایرانی از مقوله دولت و «نمونه‌های آرمانی» مدنظر آنان نگاهی به تفاسیر و برداشت‌هایشان روشنگر خواهد بود: میرزا‌فتحعلی آخوندزاده، یکی از نخبگان فکری اثرگذار، با انتقاد از ساخت قدرت سیاسی، لبه تیز شمشیر را مستقیما به سوی دیسپوتیزم (خودکامگی) حاکم بر شاهان قاجاری نشانه می‌گیرد و می‌نویسد: «ای ایران... تاثیر ظلم دیسپوت و زور فناتیز [فناتیزم – تعصب] به ضعف و ناتوانی تو باعث شده و جوهر قابلیت تو را زنگ آلوده و تملق و نفاق و مکر و خدعه و جبن و تقیه خوگر ساخته.» وی سپس با انتقاد گزنده از وضعیت عمومی جامعه و مقایسه حکومت ایران با سایر کشورها و بی‌اقتداری آن، علاوه بر استبداد شاهان، نبود یک قانون معین و دستاویز را علت مشکلات می‌داند و یک‌رنگی و اتحاد در برابر دیسپوت را تنها راه برون‌رفت از وضعیت موجود قلمداد می‌کند. وی در ادامه تنها راه رسیدن به عظمت و شوکت گذشته ایران را تربیت ملت و کسب سواد می‌داند و سپس با دعوت پادشاه به برپایی پارلمان و وضع قوانین و از بین بردن فاصله بین دولت و ملت می‌خواهد که حکومت سبب گسترده شدن دامنه عدل و سعادت و پاتریوت (میهن دوستی) شود.

روح‌الله حاتمی: لیندا وینمن (Lynda Weinman) بازرگان، استاد دانش‌های رایانه‌ای و نویسنده آمریکایی است که تارنمای آموزش نرم‌افزاری برخط، «lynda.com» را همراه با همسرش بروس هیوین تاسیس کرد. در آوریل ۲۰۱۵ شبکه تجارت برخط لینکدین این تارنما را به مبلغ یک میلیارد و نیم خریداری کرد.

لارس-اریک لیندبلاد (Lars-Eric Lindblad) کارآفرین و کاشف سوئدی-آمریکایی و پیشگام جهانگردی در مناطق دورافتاده و نامتعارف جهان بود که نخستین سفر اکتشافی توریستی به قطب جنوب را در ۱۹۶۶ با اجاره یک کشتی از نیروی دریایی آرژانتین رهبری کرد. او برای سالیان متمادی با کشتی خود به نام «ام اس لیندبلاد اکسپلورر» در ناحیه جنوبگان فعالیت داشت.

سومین دوره‌ قانون‌گذاری زمانی افتتاح شد که دایره جنگ جهانی اول دامن ایران را فرا گرفت، هرچند ایران بی‌طرفی خود را اعلام کرده بود. در این دوره ایران صحنه تاخت‌وتاز نیروهای بیگانه بود. قشون روسیه در پی اولتیماتوم (۱۳۲۹ق/ ۱۹۱۱م)، نیروهای قزاق را در بخش‌های شمالی ایران و تا نزدیکی‌های تهران مستقر کرده، و انگلیسی‌ها نیز در جنوب ایران به بهانه برقراری نظم و امنیت زمینه‌های تشکیل پلیس جنوب ایران را بر مبنای قرارداد ۱۹۰۷ فراهم آوردند.

روح‌الله حاتمی: ماسایا ناکامورا (Masaya Nakamura) بازرگان ژاپنی، توسعه‌دهنده بازی‌های ویدئویی و موسس نامکو بود. او رئیس این کمپانی تا سال ۲۰۰۲ بود و از آن پس در مدیریت آن جایگاهی تشریفاتی یافت. پس از شکل‌گیری هلدینگ باندای نامکو در بخش بازی‌های ویدئویی آن یک جایگاه افتخاری به وی اعطا شد.

اومبرتو نوبیل (Umberto Nobile) خلبان ایتالیایی، مهندس هوانوردی و از کاشفان شمالگان بود. نوبیل سازنده و ترقی‌دهنده کشتی هوایی نیمه‌جامد بین دو جنگ جهانی نیز به شمار می‌آید؛ اما اساسا از وی به‌عنوان طراح و خلبان کشتی هوایی نورژ (نروژ) یاد می‌شود؛ نخستین هواپیمایی که به قطب شمال رسید و توانست با گذر از کلاهک یخی قطب از اروپا تا آمریکا را بپیماید. نوبیل همچنین کشتی هوایی «ایتالیا» را طراحی و با آن در قطب پرواز کرد؛ اما این دومین سفر اکتشافی به سقوطی مرگبار انجامید.

در خاورمیانه کشورهای عربستان، امارات و ترکیه همانند ایران روندی مشابه از توسعه مراکز خرید را تجربه کرده‌اند. در ادامه بخش‌هایی از این روند شرح داده می‌شود تا آنچه در ایران رخ می‌دهد در بستر منطقه‌ای بهتر فهم شود.

این مقاله تلاش کرده است با اتکا به اسناد تا‌ریخی موجود در مجلس، عریضه‌های زنان در دوره مشروطه را با ارجاع به یک خواست اصلی یعنی خواست به رسمیت شناخته شدن حقوق شهروندی تحلیل کند. اهمیت دوره مشروطه - تا‌ آنجا که به عریضه‌ها مربوط می‌شود - در این است که نه‌تنها مجالی را فراهم آورد تا‌ گروه‌های فرودست جامعه و از جمله زنان، خواسته‌ها و مطالبات خود را بیان کنند؛ بلکه تا‌سیس مجلس شورای ملی در این دوره موجب رشد و گسترش فرهنگ عریضه‌نویسی شد، تا‌ آن حد که فرهنگ عریضه‌نویسی به جریانی مسلط نه‌تنها برای دادخواهی، بلکه برای حل و فصل تمامی امور و مشکلات روزمره افراد فرودست جامعه درآمد.