شرکت زیگلر؛ ۵۰ سال دوام در ایران!
ساختمان زیگلر در اراک
تقریبا از ۱۸۹۰ تا ۱۹۳۰، پشم مرینو از منچستر (مرکز شرکت زیگلر) وارد و پردازش می‌شد؛ زیرا این پشم بسیار نرم و لطیف بود. تقاضا برای محصولات پارچه‌ای در ایران افزایش یافت و همچنین تقاضای اروپایی برای فرش‌های شرقی نیز بالا رفت. فرش تولیدی زیگلر علاوه بر دمشق و بغداد از طریق محورهای استانبول- وین و بمبئی به کشورهای دیگر صادرمی‌شد.
در سال۱۲۶۲ خورشیدی بیش از ۳۰شرکت و تجارتخانه خارجی فرش در سلطان‌آباد فعالیت می‌کردند که مهم‌ترین آنها شرکت «زیگلر» بود. این شرکت چند ملیتی که در وین به ثبت رسیده بود، عمده سهامدارانش انگلیسی بودند. شرکت زیگلر الگوی تمام‌عیار کمپانی هند شرقی بود.
امروزه برخی فرش‌های زیگلر در بازار عتیقه‌جات و حراجی‌های لندن و شهرهای بزرگ اروپایی به قیمت ۶۰ تا۹۰ هزار دلار و حتی بیشتر، فروخته می‌شوند؛ اما حقیقت این است که هیچ‌کس مطمئن نیست کدام یک از فرش‌های قدیمی منطقه سلطان‌آباد (اراک) توسط شرکت زیگلر بافته شده‌اند. بنابراین هیچ‌کس نمی‌تواند درباره یک فرش جدید بگوید: «این بازنمایی یک زیگلر عتیقه است.» آنچه در حراجی‌ها با قیمت‌های بالا فروخته می‌شود، اغلب فقط نام و نشان و طرح زیگلر را بر خود دارند و حتی زبده‌ترین کارشناسان فرش نیز نمی‌توانند به درستی حدس بزنند که این فرش‌ها توسط زیگلر و شرکا در اواخر قرن نوزدهم تولید شده‌اند. البته برخی از آنها واقعا زیگلر هستند، اما تشخیص اصالتشان کار هر دلال و خریداری نیست.
تولید فرش در ایران به مدت ۱۶ سال (از زمان حمله افغان‌ها در سال۱۷۲۲) تقریبا به‌صورت کار خانگی و با تولید پایین درآمده بود. تا پیش از۱۸۸۰، تولید فرش «یک صنعت روستایی ناچیز» بود که برای بازار داخلی بافته می‌شد. تا اینکه بازرگانان تبریز تصمیم گرفتند فرش‌های جدیدی را به‌طور خاص برای صادرات به غرب تولید کنند. آنها از سال۱۸۷۵ یک کارگاه در سلطان‌آباد، شهری کوچک در غرب ایران با سنت بافت فرش تاسیس کرده بودند.
چند سال بعد زیگلر و شرکا نیز به آنها پیوستند و بافت فرش‌هایی را برای صادرات به لندن و نیویورک سفارش دادند. بنابراین، زیگلر در همان آغاز صنعت مدرن فرش در ایران حضور داشت و قرار بود در شکل‌گیری نوع فرش‌هایی که به مدت ۵۰سال آینده در سلطان‌آباد بافته می‌شدند، نقش مهمی ایفا کند. محصول این شرکت نسبت به سایر تولیدکنندگان در سلطان‌آباد به چند دلیل متمایز بود: از جمله طراحی با توجه به سلیقه اروپایی. این شرکت حتی طرح‌هایی از خرده‌فروشان غربی نیز پذیرفته بود. همچنین زیگلر دارای تاسیسات رنگرزی خود در سلطان‌آباد بود و به بافندگان نخ‌های آماده و رنگ‌شده ارائه می‌داد و به این ترتیب کیفیت رنگ‌ها و رنگ‌آمیزی را کنترل می‌کرد. به نظر می‌رسد که این شرکت همچنین در تولید فرش‌های نمونه در مقیاس کوچک به‌عنوان مدل‌هایی که بافندگانشان می‌توانستند از آنها استفاده کنند، نوآور بود.
شرکت زیگلر با همکاری تجار تبریزی به مدت پنج دهه، بازار فرش سلطان‌آباد عراق (اراک) و صادرات آن به اروپا و آمریکا را در اختیار داشت. شخصی به نام محمد میرزاخان خزاعی که به زبان انگلیسی و فرانسه تسلط کامل داشت، عهده‌دار مدیریت تولید شرکت زیگلر بود، در برخی مواقع توانست از تندروی‌های مدیران شرکت نسبت به کارگران جلوگیری کند. سال۱۳۱۰ خورشیدی پس از لغو کاپیتولاسیون و خروج اروپاییان از ایران، حاج حسن وکیل یکی از بازاریان خوشنام اراک، ساختمان و کلیه اثاث و تجهیزات شرکت زیگلر را به مبلغ ۸۵هزار تومان خریداری کرد.
- منبع:
www.dorisleslieblau.com
