روایتی از سفرهای گردشگران جسور؛

ماجراجویی در افغانستان

دنیای اقتصاد : «یی پین لین»، دانشیار دانشگاه تافتس، می‌‌‌گوید که در طول دهه گذشته تعطیلات خود را در ۱۲۰ کشور گذرانده است. اما یک کشور وجود داشت که او همیشه آرزو داشت از آن دیدن کند و تنها به خاطر چند دهه جنگ، آدم‌ربایی و تروریسم ترسیده بود و دیدار از آن را به گذشت زمان سپرده بود: «افغانستان».

محمدحسین باقی: با پایان جنگ افغانستان در سال 2021، حاکمان جدید افغانستان یعنی «طالبان» شروع به تشویق گردشگران برای بازدید از این کشور جنگ‌‌‌زده کردند. بر همین اساس، ماه گذشته، «لین» چمدان‌‌‌های خود را بست، 130 دلار برای ویزا پرداخت و سوار پروازی به کابل، پایتخت افغانستان  شد. او گفت: «وقتی به دوستانم گفتم کجا می‌‌‌روم، همه فکر کردند من دیوانه هستم. آنها گفتند این کار خیلی خطرناک است.»

«دیوید زوچینو» در گزارش 29 دسامبر در نیویورک‌تایمز نوشت، «لین»، 43 ساله، بخشی از یک جریان پیشتاز کوچک اما رو به رشد از گردشگران جسور است که بدون توجه به هشدارهای صادر‌شده از سوی دولت‌هایشان، راهی افغانستان می‌‌‌شوند. به طور مثال، وزارت امور خارجه به آمریکایی‌‌‌ها توصیه می‌کند «به دلیل تروریسم، خطر بازداشت غیرقانونی، ناآرامی‌‌‌های مدنی، آدم‌‌‌ربایی و جنایت» به افغانستان سفر نکنند. مقامات طالبان می‌‌‌گویند که در 3 سال گذشته، 14500 گردشگر خارجی از این کشور منزوی و فقیر بازدید کرده‌‌‌اند. آنها با ارزی وارد افغانستان می‌‌‌شوند که این کشور به شدت به آن نیاز دارد. بسیاری از گردشگران هنگام بازدید از مساجد معروف، رشته‌کوه‌‌‌های سر‌به‌فلک‌کشیده، صحراهای مرتفع دیدنی و بقایای مجسمه‌‌‌های بودا در بامیان، مهمان‌‌‌نوازی سنتی این کشور را تجربه کرده‌‌‌اند.

در ذهن بسیاری از مردم در سراسر جهان، افغانستان پس از تسلط طالبان تصویر دیگری را ایجاد کرده است: چیزی شبیه به یک زندان. این کشور به خاطر محدودیت‌های خفقان‌‌‌آور به دست طالبان (عمدتا بر زنان که نقش آنها را از زندگی عمومی پاک کرده است) بدنام شده است. با این حال، به قدرت رسیدن طالبان و پایان جنگ 20ساله، آرامش نسبی را برای این کشور به ارمغان آورده است. حملات تروریستی همچنان دولت طالبان را به چالش می‌‌‌کشد، از جمله حمله‌‌‌ای در ماه جاری (دسامبر) توسط گروه وابسته به داعش که یک مقام عالی‌رتبه را کشت. اما بمب‌‌‌گذاری‌‌‌های انتحاری و انفجارهای کنار جاده‌‌‌ای که منجر به مرگ دسته‌‌‌جمعی در طول جنگ می‌‌‌شد (که عمدتا توسط خود طالبان انجام می‌‌‌گرفت) کاملا متوقف شده‌‌‌ است.

«خُبیب غفران»، سخنگو و مشاور سیاسی امور رسانه‌‌‌ای وزارت اطلاعات و فرهنگ، در کابل گفت: «95‌درصد گردشگران به دلیل اطلاعات نادرست رسانه‌‌‌ای و تبلیغات در سراسر جهان، تصور منفی در مورد افغانستان دارند.» او گفت که وقتی گردشگران از کشورمان بازدید می‌کنند، «می‌‌‌بینند که کشوری کاملا عادی است. وقتی به خانه می‌‌‌رسند، عکس‌‌‌ها و اطلاعات مثبتی را که در افغانستان یافته‌‌‌اند به اشتراک می‌‌‌گذارند». مقامات طالبان گفتند که برای تمجید از فضیلت‌های سفر به افغانستان، به گردشگران، به‌ویژه وبلاگ‌نویسان و یوتیوب‌نویسان تکیه می‌کنند. آنها می‌‌‌گویند که دولت طالبان گردشگری را در وب‌سایت‌‌‌های رسمی و رسانه‌‌‌های اجتماعی تبلیغ می‌کند و 3‌هزار آژانس گردشگری، افغانستان را در خارج از کشور تبلیغ می‌کنند.

غفران گفت که به‌رغم خاطرات دردناک بمباران هوایی و حملات شبانه از سوی آمریکا در میان افغان‌‌‌ها، اما گردشگران آمریکایی مانند هر کس دیگری مورد استقبال قرار می‌‌‌گیرند. وی گفت که برای گردشگرانی که درخواست امنیت می‌‌‌کردند «نگهبان» در نظر گرفته شده بود، اما مانند کره‌شمالی لازم نیست که بازدیدکنندگان با اسکورت دولتی همراه باشند. با این حال، بازرگانان و روزنامه‌نگاران خارجی - و بسیاری از افغان‌‌‌ها - به طور معمول توسط ماموران اداره کل اطلاعات زیر‌نظر قرار می‌‌‌گیرند. مقامات گردشگری می‌‌‌گویند که ‌درصد کمی از بازدیدکنندگان خارجی زن هستند. هم غفران و هم مولوی احمدالله متقی، مدیر اطلاعات و فرهنگ ولایت هرات، گفتند که هیچ‌گونه سخت‌گیری کتبی در مورد نحوه لباس پوشیدن و رفتار گردشگران زن در ملأ عام وجود ندارد. متقی گفت: «آنها خودشان می‌توانند فرهنگ ما را در اینجا ببینند.» وی افزود که بازدیدکنندگان زن باید با پوشیدن لباس‌‌‌های بلند و پوشاندن موهای خود با روسری به فرهنگ ما احترام بگذارند. به گفته متقی و غفران، آنها ملزم به پوشیدن «برقع» یا پوشاندن صورت خود به سبک زنان افغان نیستند.

«مارینو ساکاتا»، 23 ساله، یک توریست ژاپنی که به تنهایی در کابل سفر می‌‌‌کرد، گفت: «می‌‌‌دانم که در افغانستان با زنان بد رفتار می‌شود، اما به عنوان یک زن، می‌‌‌بینم که همه با من بسیار خوب رفتار می‌کنند.» خانم ساکاتا شلوارهای گشاد، کفش‌‌‌های کتانی زرد و کتی مشکی پوشیده بود که کلاه «هودی»اش قسمتی از صورتش را پوشانده بود. او گفت که برای پایبندی بهتر به آداب و رسوم افغانستان به فکر خرید یک روسری است. از گردشگران مرد نیز انتظار می‌رود که لباس‌‌‌هایی مطابق با عرف جامعه بپوشند، اما آنها مانند زنان تحت نظارت شدید قرار نمی‌‌‌گیرند.

«گرگ ارنست»، 67 ساله، مشاور بازنشسته بریتانیایی که ماه گذشته به مدت 9 روز از افغانستان دیدن کرد، گفت قبل از رسیدن به کابل از همه کشورهای جهان به جز افغانستان دیدن کرده است. او توضیح داد که در هنگام ورود نگران امنیت خود بوده است. او با اشاره به نقش نظامی برجسته بریتانیا در ائتلاف تحت رهبری ایالات متحده گفت: «من به عنوان یک بریتانیایی کمی نگران بودم. اما من از استقبال خوبی که شد شگفت‌زده شدم. مردم بسیار مهمان‌نواز بودند.» مقامات گردشگری گفتند که گردشگران از چین، روسیه، ایرلند، لهستان، کانادا، تایوان، آلمان، فرانسه، پاکستان، استونی، سوئد و جاهای دیگر بازدید کرده‌‌‌اند. مسافران معمولا ویزای خود را در مسیر افغانستان، اغلب در کنسولگری‌های طالبان در دبی یا پیشاور، پاکستان دریافت می‌کنند.

بسیاری برای دیدن بقایای مجسمه‌‌‌های بودا به استان بامیان در غرب کابل می‌‌‌روند. این دو بودا که بیش از 1600 سال پیش ساخته شده بودند، در دوران زمامداری اول طالبان در سال 2001 به دلیل «بت‌پرستانه بودن تصاویر» تخریب شدند. امروز بوداها موضوعی ناخوشایند برای دولت طالبان است. در پاسخ به سوالی درباره بوداها، «حرمت‌الله فضلی»، سرپرست مدیریت گردشگری در بامیان، پاسخ داد: «سوال بعدی.» «جین»، یک گردشگر چینی، گفت که بوداها برای بسیاری از چینی‌‌‌ها که نماینده بزرگ‌ترین جمعیت بودایی جهان با ۲۴۴ میلیون نفر هستند، طنین عاطفی عمیقی دارد. او گفت که سال‌ها رویای بازدید از مجسمه‌‌‌ها را در سر می‌‌‌پروراند و «سپس قلبم شکست» زمانی که آنها تخریب شدند.

جین در حالی که ماه گذشته در میان آوار بوداها ایستاده بود با اشک گفت: «این مکان برای ما مقدس است.» با پایان یافتن جنگ، طالبان از مسافران خارجی استقبال می‌کنند، آن هم در شرایطی که دولت‌‌‌ها به شهروندان خود توصیه می‌کنند از این کشور دور بمانند.