عراقچی روایت خود از تحولات سوریه را بیان کرد؛
چراغ سبز ایران به قطعنامه ۲۲۵۴
اکنون با سقوط بشار اسد، ایران یکی از ابزارهای مهم خود در منطقه و محور مقاومت را از دست داده ولی از آنجا که سوریه به طور کل از نظر ژئواستراتژیک و قرار گرفتن در مسیر بین عراق و لبنان برای ایران بسیار اهمیت دارد، تهران نمی‌تواند به راحتی از این کشور صرف‌‌نظر کند. سید عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران کمتر از ۲۴ ساعت بعد از سقوط بشار اسد، رئیسجمهور سوریه در برنامه گفتوگوی ویژه خبری حاضر شد و به تشریح جزئیاتی درباره نقش‌‌آفرینی ایران در سوریه، بحث روند آستانه، نقشه راه ایران برای سوریه بدون اسد، دلایل سقوط دمشق و سناریوهای آینده این کشور پرداخت. وزیر امور خارجه در ابتدا در خصوص تحولات سوریه و اینکه چه‌‌اتفاقی در این خصوص صورت گرفته است، گفت: «همه چیز روشن بود، هم اخبار و هم تحلیل‌‌ها از قبل دلالت می‌‌کرد چنین حرکتی انجام خواهد شد. این را که طراحی از سوی آمریکا و رژیم صهیونیستی وجود دارد، ما می‌‌دانستیم، اما به‌‌لحاظ میدانی و اطلاعاتی دوستان ما به‌‌طور کامل از تحرکات در ادلب اطلاع داشتند و همه اطلاعات به دولت سوریه منتقل شده بود.» به گفته عراقچی در این روند، آنچه غافلگیرکننده بود یکی ناتوانی ارتش سوریه در مقابله بود و دوم سرعت تحولات که غیرمنتظره بود. وی با اشاره به حضورش در دوحه در روز شنبه و رایزنی‌‌های صورت گرفته گفت: «در اجلاس دوحه همه کشورها آمده بودند برای این بحث از جمله عربستان، مصر و اردن و سوال این بود که چرا ارتش سوریه این‌‌قدر سریع عقب‌‌نشینی کرد! این قسمت غیرمنتظره بود.» عراقچی درباره بیانیه دوحه نیز توضیح داد که در آن بیانیه در دوحه ما خواستار شدیم که گفتوگوی دولت با معارضین آغاز شود، اما سیر تحولات سریع بود، این واقعیت صحنه بود و ما از توطئه در حال رخ‌‌دادن در جریان بودیم. همه اطلاعات به ارتش و دولت سوریه داده شده بود اما ارتش انگیزه برای مقابله نداشت. کمتر از یک هفته پیش بود که عراقچی طی سفرش به سوریه، پس از دیدار با بشار اسد، به یکی از رستوران‌‌های عمومی دمشق رفت و در آنجا شاورما سفارش داد. اما به دنبال سقوط اسد تنها چند روز بعد از این اقدام وزیر خارجه بحث‌‌های زیادی صورت گرفت. عراقچی با اشاره به آخرین دیدارش با رئیسجمهور سوریه گفت: «در ملاقات اخیر هم من توصیه‌‌های زیادی داشتم خصوصا درباره ارتش سوریه. دوم اینکه با مردم سوریه تعامل بیشتری صورت گیرد زیرا آن چیزی که حکومت را حفظ می‌کند مردم هستند، ما همیشه این توصیه را داشتیم.»
دلایل عدم‌توفیق آستانه
عراقچی در بخش دیگری از صحبت‌‌هایش به دلایل عدم‌اثرگذاری روند آستانه بر تحولات سوریه پرداخت و گفت: «ایران، روسیه و ترکیه توافق کردند جلوی تهاجمات گرفته شود و این سه کشور ضامن صلح و آرامش شدند. این روند در ۱۰ سال گذشته موفق بود و موفق شده بود آرامش را در سوریه ایجاد کند.» عراقچی از جمله دلایل عدم‌موفقیت این روند را انعطاف کم بشار اسد عنوان و تاکید کرد که این حملات اخیر خلاف روند آستانه بود و قرار چیز دیگری بود. یکی از اهداف آستانه این بود که سه کشور به دولت و معارضین کمک کنند تا گفتوگو شکل بگیرد، ما به‌‌آرامی در این مسیر حرکت کردیم، اما به‌‌خوبی پیش نرفت و دولت آقای اسد انعطاف کمی داشت.
البته با توجه به این ترکیه یکی از بازیگردان‌‌های مهم صحنه سوریه در ۱۰ روز منتهی به سقوط اسد بود، به نظر نمی‌رسد که دیگر مطلوبش باشد که در قالب روند آستانه تحولات آن کشور را دنبال کند و در این صورت شاید سقوط اسد مساوی باشد با پایان روند آستانه.
همچنین عراقچی که روز گذشته جلسه غیرعلنی با نمایندگان مجلس داشت و گزارشی از مجموعه فعالیت‌‌های دیپلماتیک صورت‌‌گرفته در حوزه تحولات سوریه را به آنها ارائه کرد، در سخنانی گفت: «ادامه کار نشست روند آستانه منوط به تحولات سوریه و تصمیم ۳ کشور ایران، روسیه و ترکیه است.» وزیر امور خارجه در گفتوگو با خانه ملت و در پاسخ به این سوال که «آیا گروه‌‌های معارض بشار اسد در دور جدید نشست روند آستانه به‌‌رسمیت شناخته می‌‌شوند و حضور خواهند داشت یا خیر؟»، نیز توضیح داد: «اساسا دولت سوریه هیچ‌گاه در نشست روند آستانه حضور نداشته است و روند آستانه بین ایران، ترکیه و روسیه بوده است؛ اینکه در آینده این روند به کار خود ادامه دهد یا خیر بستگی به تحولات و تصمیم سه کشور دارد، سایر کشورهای عربی نیز هیچ گاه موضوع آستانه نبوده‌‌اند.»
نگرانی‌های ایران
رئیس دستگاه دیپلماسی که در ۱۰ روز گذشته سفرهایی به کشورهای منطقه همچون سوریه، ترکیه و قطر با هدف رایزنی درباره تنش‌‌ها در سوریه داشت، به نگرانی‌ها در خصوص آینده منطقه بعد از سقوط دمشق پرداخت و گفت: «احتمال بروز جنگ داخلی مجدد، تجزیه سوریه یا فروپاشی کامل و تبدیل شدن به مأمنی برای تروریست‌‌ها از جمله نگرانی‌های ایران است؛ همچنین نگرانی دیگر ایران، جولان صهیونیست‌‌هاست. گروه‌‌های مقاومت در منطقه از نزدیک تحرکات رژیم صهیونیستی را رصد می‌کنند.»
آینده منطقه و سوریه
اکنون به دنبال سقوط بشار اسد پرسش مهمی که مطرح است آینده سوریه و منطقه بدون بشار اسد است. وزیر خارجه ایران معتقد است که احتمال گسترش درگیری‌‌ها در کل منطقه وجود دارد و وقتی در خود سوریه پای تروریست باز می‌شود، تبعاتی برای کل منطقه خواهد داشت. عراقچی با اشاره به اینکه توطئه‌‌های رژیم صهیونیستی همواره وجود دارد و باید مراقب بود، افزود: «ما به‌‌دقت رصد می‌‌کنیم که چه‌‌اتفاقی خواهد افتاد، اینکه اینها به یک توافقی برای حکومت برسند کمی دشوار است اما ما از غالب شدن مردم سوریه حمایت می‌‌کنیم. ما می‌‌خواهیم خواست مردم سوریه محقق شود، صحنه سیاسی فعلی سوریه هر احتمالی در آن وجود دارد. برخی کشورهای منطقه هم‌‌اکنون عصبانی هستند و حدس می‌‌زنم تحرکاتی از برخی جوانب آغاز و تعارض منافع شاید باعث شود آرامش به‌‌راحتی محقق نشود.»
تعامل با حکومت آتی دمشق
همچنین بعد از سقوط اسد توسط مخالفانش این پرسش به جد مطرح شده که آیا ایران با معارضین در صورت قدرت گرفتن، همراهی خواهد کرد. وزیر خارجه درباره اینکه تعامل ایران با حکومت آتی در سوریه چگونه خواهد بود، گفت که تعامل ما با آنان بستگی به رفتار آنان خواهد داشت، اینکه چه‌‌رفتاری با شیعیان و... خواهند داشت، بر اساس رفتار آنان، سیاست خودمان را تعیین می‌‌کنیم.
این نوع موضع‌‌گیری عراقچی بیانگر آن است که احتمالا تهران به این نتیجه رسیده که اکنون باید روند دیگری را در سوریه دنبال کند تا به طور کامل ارتباطاتش با این کشور که موقعیت ژئواستراتژیک مهمی برای ایران دارد، قطع نشود.
وزیر امور خارجه درباره وضعیت سفارتخانه ایران و سوریه نیز گفت: «درباره سفارت سوریه در تهران ما منتظریم ببینیم چه‌‌حکومتی مستقر می‌شود و اگر به نقطه‌‌ای برسیم که آنان را مورد شناسایی قرار دهیم خب، به آنان تحویل خواهیم داد. ما در خصوص امنیت سفارتخانه خودمان با طرف‌‌ها صحبت کردیم، تضمین‌‌هایی به ما داده شده است که حرمت حرم‌‌های مطهر و سفارتخانه ما حفظ شود، پیام‌‌هایی که به ما داده شده این است که امنیت سفارت مورد قبول است، تاکنون بی‌‌حرمتی هم به حرم‌‌های مطهر صورت نگرفته است و با طرف‌‌های مختلف در ارتباطیم و تماس با گروه‌‌های مختلف وجود دارد.»
قطعنامه ۲۲۵۴ احیا می‌شود؟
اما یکی از نکات مهمی که وزیر خارجه در گفتوگوی ویژه خبری یکشنبه شب مطرح کرد بحث قطعنامه ۲۲۵۴ سازمان ملل بود. قطعنامه‌‌ای که به ثبات سیاسی، مقابله با تروریسم، گفت‌‌و‌‌گوهای سوری-سوری و تشکیل دولت وحدت ملی تاکید دارد. عراقچی با اشاره به اینکه تاکنون مسائل داخلی سوریه به خود سوریه مربوط بود، ادامه داد: «از نظر ما برای روند سیاسی قطعنامه ۲۲۵۴ می‌تواند روند مناسبی باشد، اینکه همه گروه‌‌ها نقش خودشان را داشته باشند.» البته ایران ضمن تقویت این مسیر، باید در یک رویکرد فراگیر منطقه‌‌ای که نمونه آن را روز شنبه در دوحه پایتخت قطر مشاهده کردیم، مشارکت فعالانه‌‌‌‌تری را برای آینده سوریه اتخاذ کند. این نشست که به ۵+۳ معروف است شامل سه بازیگر روند آستانه یعنی ایران، روسیه و ترکیه به همراه پنج کشور عربی عربستان، قطر، عراق، اردن و مصر است که همگی مخالف تجزیه سوریه و موافق ثبات سیاسی، گفتوگو و تشکیل دولت وحدت ملی هستند؛ اگرچه درخصوص کم و کیف و چگونگی تحقق این اهداف، با یکدیگر اختلاف‌نظر دارند. همراه شدن با این رویکرد می‌تواند به مسیریابی ایران در تحولات آینده سوریه بدون اسد کمک کند.
روایت عراقچی از جلسه غیرعلنی
همچنین عراقچی در گفت‌‌وگویی در تشریح نشست غیرعلنی و غیررسمی صبح روز دوشنبه، با نمایندگان مجلس شورای اسلامی درخصوص تحولات سوریه، گفت: «در این جلسه گزارشی از مجموعه فعالیت‌‌های دیپلماتیک انجام‌‌شده طی این چند روز به‌‌ویژه از جلسه روز شنبه در دوحه و رایزنی‌‌ها و نتایج حاصل‌‌شده از آن، ارائه کردم.» وی افزود: «در این جلسه نمایندگان سوالاتی درباره سیر تحولات و سرعت تحولات سوریه مطرح کردند که به آن پاسخ دادیم و نکاتی مطرح شد؛ در نتیجه، جلسه تبادل نظر خوبی برگزار شد.»
