طبق آخرین آمار قابل دسترسی از بانکمرکزی، تورم سالانه در سال ۱۴۰۰ کمی بیش از ۴۶درصد بوده است. در چند سال اخیر تورم فزاینده به حقیقتی پنهانناپذیر در اقتصاد ایران تبدیل شده است که گریبانگیر زندگی روزمره مردم است. عوامل متعددی را میتوان به عنوان دلایل تورم نام برد که بررسی آنها مستلزم نگاهی عمیق به رابطه اجزای مختلف اقتصاد کشور است که از حوصله این متن به دور است. اما میتوان بررسی توصیفی از روند تورم در چند سال اخیر داشت و با استفاده از آن، تصویری، اگرچه ناکامل ولی گویا، از آینده تورم در ایران ساخت.
مدتی است که سخن از ناترازی صندوقهای بازنشستگی و ازجمله سازمان تامین اجتماعی میشود و بهعنوان یکی از چالشها یا ابرچالشهای کشور مطرح میشود؛ غافل از اینکه بخش اعظم ناترازی سازمانها و صندوقهای بازنشستگی کشور محصول سایر ناترازیهای مبتلابه کشور است؛ از جمله ناترازی بودجه دولت، ناترازی تجارت خارجی، ناترازی آب، ناترازی انرژی (برق و گاز)، ناترازی جمعیت و ناترازی حساب سرمایه که به این ترتیب شاید بتوان ایران را ناترازآباد دانست.
مرزهایی که جهان را در حالات امروزی شکل دادهاند ممکن است پاکنشدنی به نظر برسند؛ اما وقتی بازه زمانی را گسترش میدهید، خطوط بسیار سیالتر میشوند. امروزه یافتن مرز بینالمللی که در دو قرن اخیر تغییر نکرده باشد، دشوار است. دولتها متولد و ناپدید میشوند. قدرتهای بزرگ متورم، کوچک و ناپدید میشوند. در سال ۱۹۱۰، تقریبا ۸۰درصد از کره زمین به تعداد انگشتشماری از امپراتوریهای اروپایی تعلق داشت - و بسیاری از بقیه در اختیار دودمانهای عثمانی و چینگ قرار داشت. اما جنگهای جهانی و استعمارزدایی شاهد ظهور بسیاری از دولت-ملتهای جدید و اغلب بسیار کوچک بود.
طرح مباحثی در نقد کارنامه سیاسی مصدق و اندیشههای پشتیبان آن از دو دهه پیش به اینسو به افسونزدایی از هاله تقدسی که پس از وقایع ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ درباره وی از سوی برخی روشنفکران عمدتا چپ برساخته شده بود، کمک زیادی کرده است. این موضوع از این جهت اهمیت دارد که میراث سیاسی مصدق تاثیر عمیقی بر تاریخ کشورمان گذاشته و این تاثیر تا به امروز تداوم داشته است. مصدق با ناسیونالیسم رمانتیک و اجنبی ستیز خود به دستاوردهای حیاتی جنبش مشروطهخواهی ضربههای مهلکی وارد ساخت که پس از وی از سوی هوادارانش، بهویژه مصدقیهای چپ، تداوم یافته است.
نزدیک به ۸۰ سال است که آمریکا توانسته است خود را بهعنوان قدرت بلامنازع جهانی به تثبیت برساند. در طول این ۸۰ سال کمتر کشوری قادر شده قدرت اقتصادی آمریکا را به چالش بکشد. حتی با آنکه اتحاد جماهیر شوروی از لحاظ نظامی با آمریکا برابری میکرد، اما در بخش اقتصاد و قدرت اقتصادی همواره بازی را باخته بود و در نهایت همین رقابت اقتصادی بود که آن امپراتوری را از پا درآورد. در دهه ۱۹۸۰ میلادی هم با آنکه دو اقتصاد آلمان و ژاپن - علیالخصوص ژاپن - اندکی اقتصاد آمریکا را به چالش کشیدند باز این اقتصاد آمریکا بود که توانست از این چالش پیروز بیرون بیاید.
در تعریف اقتصادی تورم پدیدهای پولی است؛ اما همین پدیده پولی بر بندبند جزئیات حیات ما تاثیر میگذارد. کینز معتقد بود با ادامه روند تورم، دولتها میتوانند بخش مهمی از ثروت شهروندان خود را مخفیانه و بدون مشاهده مصادره کنند. او اعتقاد داشت که تورم هم به امنیت و هم به اعتماد مردم به سیستم اقتصادی صدمه میزند. تورم نه تنها بر حیات اقتصادی امروز ما تاثیرگذار است، بلکه طیفی از مطالعات آثار جبرانناپذیر بیننسلی و ماندگار تورم را به اثبات رساندهاند.
دنیای اقتصاد-محمدحسین باقی:
چین در روابط خارجی خود هیچ محدودیتی قائل نیست. آنها با برداشتن عینک هنجاری از پتانسیل تمام کشورها برای توسعه استفاده میکنند: از اسرائیل گرفته تا کشورهای منطقه آسیای مرکزی و قفقاز؛ از اروپا و آمریکا تا قلب آفریقا. چینیها نهتنها در منابع و زیرساختهای استراتژیک کشورهای ثروتمند که در زیرساختهای استراتژیک کشورهای فقیر یا درحالتوسعه هم سرمایهگذاری میکنند. چینیها با افزایش قدرت اقتصادی خود نهتنها اشتهای زیادی دارند تا قواعد غربی شکلگرفته و موجود در جهان را تغییر دهند، بلکه به دنبال دسترسی به مواد اولیه ارزان و بازار مصرفی بکر هستند و میکوشند تا اقتصاد دیگر کشورها را به خود وابسته سازند. بهطور مثال، اسرائیل یک بازیگر تکنولوژیکمحور است. چینیها علاقهی وافری دارند تا به فناوریهای حساس دست یابند. چینیها از فناوری اسرائیل برای رشد اقتصادی خود استفاده میکنند. در سال۲۰۱۶ سرمایهگذاری مستقیم چین در اسرائیل تقریبا ۳برابر شد و به ۱۶میلیارد دلار رسید. دانیل گالی، یک تبعه اسرائیل که در دانشگاه گیلی در پکن تدریس میکند، معتقد است: «چین در تلاش است تا از ابتکار و خلاقیت اسرائیلیها در اقتصاد کشورش استفاده کند.»
در چند ماه اخیر، خبرهای مرتبط با محافل دانشگاهی بسیاری را در بهت فروبرده است. پژوهشگرانی که به صورت پیشفرض باید به دنبال کشف حقیقت باشند، اکنون به انواع دادهسازیها و سرقتهای ادبی متهم هستند. شاید خوشبینانه فکر کنید که دادهسازی مختص رشتههایی خاص در علوم انسانی است. اما شوربختانه، حتی محققانی که روی سرطان کار میکنند نیز متهم به دادهسازی هستند. از قضا این پدیده صرفا مختص دانشگاههایی که میخواهند سریعتر در رتبهبندیهای معتبر دانشگاهی ترقی کنند نیست و شاید تعجب کنید که حتی دانشگاه هاروارد هم از این آفت در امان نبوده است!
سیاست موضوعی ساده و احساسی نیست که با منطق صفر و صد و متغیرهای ساده قابل حل باشد. سیاست در موضوعات دیپلماتیک، امنیتی، سیاستگذاری داخلی و خارجی متغیرهای چند بعدی و سطح پیچیدهای دارد که گاهی آنچه به ظاهر درست میآید، قابل اجرا نیست و در صورت اجرا، دولتکشور با بحرانهای پی در پی روبهرو خواهد شد.
اساسا مشکل اصلی در مدیریت شهرداری تهران، «خروج از اولویتهای شهر و نیازهای مردم پایتخت» است؛ آنها که میخواهند در پارک قیطریه مسجد بسازند آلودگی هوای تهران، ترافیک و کاهش فضای سبز شهری را نادیده گرفته و میخواهند به جای دیگری پیام دهند که ما آدمهای معتقدی هستیم.
هفته گذشته و پس از بحرانهایی که در منطقه به وجود آمد و حمله به کنسولگری ایران در دمشق در روز ۱۳ فروردین، قیمت دلار در بازار غیررسمی هم افزایش یافت و اکنون به بیش از۶۳هزار تومان رسیده است. کمااینکه بیش از این، اواخر سال گذشته با بررسیهایی که روی بازار ارز میشد، فعالان اقتصادی حدس و گمانههایی میزدند مبنی بر اینکه کوچکترین تحول سیاسی یا منطقهای میتواند خط مقاومت ریزش ریال را بشکند و قیمت ارز را در بازار غیررسمی بالاتر ببرد. اما به نظر میآمد یا به نظر میآید که سیاستگذاران پولی و ارزی ایران، اعم از رئیسجمهوری، وزیر امور اقتصادی و دارایی و نیز رئیس کل بانک مرکزی، نمیخواستند و نمیخواهند روایت بازار را باور کنند. کافی است در این مورد به اظهارنظرهای گوناگونی که اخیرا از سوی آنها بیان میشود نگاهی بیندازید.
دنیای اقتصاد-البرز نظامی:
فهم درست روابط علت و معلولی اصلیترین مساله علم است. به بیان دیگر، کشف علیت اگر تنها مساله علم نباشد، دستکم زیربنای علم است؛ زیرا ما تا زمانی که نتوانیم به فهم درستی از روابط علت و معلولی برسیم، هرگز نخواهیم توانست که تفسیر درستی از جهان پیرامون خود داشته باشیم. در نتیجه این فقدان بدیهی است که ما از اعمال تغییرات مدنظر خود در جهان پیرامون خود نیز عاجز خواهیم ماند. حال باید بیان داشت که علم اقتصاد نیز از این دایره خارج نیست. لکن، دستیابی به این هدف به هیچ وجه ساده نیست.
این یادداشت به بهانه در گذشت دانشمند فقید دنیل کانمن نوشته شده است تا پیام اصلی او را مرور کند. جان کلام او را میتوان در این یک جمله خلاصه کرد: اندیشه ما از آنچه فکر میکنیم، الکنتر است.
روز یکشنبه ۳۱ ماه مارس انتخابات شهرداریهای شهر، منطقه و محلات ترکیه برگزار شد. از نگاه ناظران بینالمللی این انتخابات که از حدود دو ماه قبل، تبلیغات آن در سراسر کشور صورت گرفته بود، «طنابکشی قدرت» میان حزب حاکم عدالت و توسعه و حزب رقیب آن یعنی جمهوری خلق ترکیه به حساب میآمد. حزب عدالت و توسعه در سال گذشته در چنین روزهایی درگیر انتخابات ریاست جمهوری بود. رجب طیب اردوغان، نامزد این حزب، با کمال قلیچدار اوغلو، نامزد حزب جمهوری خلق ترکیه در رقابت جدی قرار گرفته بود. اما انتخابات ۱۴ ماه مه سال گذشته که با پیروزی اردوغان بر قلیچدار پایان یافت؛ این گمانه را در ذهن حزب عدالت و توسعه به وجود آورده بود که در این دور از انتخابات هم – شهرداریها– آنها میتوانند پیروزی کامل به دست بیاورند و شهرهای اصلی را از آن خود کنند.
هفته گذشته اتاق فکر طرفداران حزب جمهوریخواه آمریکا از برنامه دولت آینده -که با قطعی شدن نامزدی دونالد ترامپ احتمال برد خود را میدهند - رونمایی کرد. این برنامه که به نظر میآید از سال ۲۰۲۳ شروع به نوشتن شده و به تازگی در دسترس عموم قرار گرفته «پروژه ۲۰۲۵» نام دارد و در واقع نقشه راه دولت را در همه زمینهها – دیپلماسی، دفاعی، اقتصاد، رسانه و نیز افکار عمومی – ترسیم کرده است. «پروژه ۲۰۲۵» که در پنج بخش و ۹۰۰ صفحه تنظیم و تدوین شده توسط اعضای سابق دولت ترامپ و جمعی از نخبگان بنیاد هریتیج و بنیادهایی مانند موسسه مطالعات اقتصادی تدوین شده است.