بازی پنهان نفتی دو ابرقدرت

منصور بی‌طرف شاید بازار جهانی نفت هرگز تا این اندازه شاهد درگیری و چالش سیاسی میان دو ابر قدرت جهان نبوده‌است؛ از یک‌سو آمریکا و کشورهای اروپایی قرارگرفته‌اند و از سوی دیگر روسیه. روسیه پس از جنگ اوکراین با تحریم‌های غرب مواجه شد اما مهم‌ترین تحریمی که غرب علیه روسیه اعمال کرد از ابتدای سال‌جاری میلادی بود؛ یک تحریم نفتی هوشمند. براساس این تحریم خریداران نفت روسیه نباید نفت آن کشور را بیش از ۶۰ دلار خریداری کنند. هدف از این تحریم این بود که روسیه نتواند به درآمدهای کلان نفتی برای تامین هزینه‌های جنگی خود در اوکراین دست‌یابد. روسیه در حال‌حاضرتقریبا روزانه ۸‌میلیون بشکه نفت صادر می‌کند. هفته پیش بود که خبر‌‌گزاری بلومبرگ گزارش داد؛ این کشور در ماه گذشته معادل ۱۲‌میلیارد دلار درآمد نفتی داشته‌ که بالاتر از دوره قبل از حمله به اوکراین است. همین خبر عملا باعث شد که دوباره کشورهای غربی و آمریکا دست به‌کار شوند و دستورالعملی را تصویب کنند تا دوباره تاکید شود هر خریداری که نفت روسیه را بالاتر از ۶۰ دلار در هر بشکه بخرد را تحریم کنند. در همین حال اتحادیه اروپا هم به کشورهای عضو تاکید مجدد کرد طوری برنامه‌ریزی کنند تا واردات گاز از روسیه تا ۲۰۲۷ به‌طور کامل قطع شود.

اما این تمام ماجرا نیست. آمریکا با بازی با نفت ذخایر استراتژیک خود و نیز برداشتن تحریم‌های ونزوئلا و چشم‌پوشی از تحریم‌های نفتی ایران سعی کرده است تا قیمت نفت را پایین بیاورد یا نگه دارد و از سوی دیگر با تولید 13‌میلیون بشکه نفت در روز، خود را در صدر تولیدکننده‌های بزرگ نفت قرار دهد که بتواند بازی با قیمت را در دست خود بگیرد، اما از سوی دیگر هم روسیه بیکار ننشست تا دستورات آمریکا و دیگر کشورهای غربی به‌بار بنشیند.روسیه تقریبا از7 سال‌پیش همراه با 9 کشور دیگری که عضو اوپک نبودند توافقی را با اوپک امضا کردند تا در سیاست‌های نفتی که اوپک می‌گیرد همگام و همسو باشند؛ یعنی اوپک‌پلاس را شکل دادند. همین تشکیل اوپک‌پلاس سبب شد که میان روسیه و عربستان بستری شکل بگیرد تا همسو شوند و به طریقی یک‌پنجم بازار عرضه نفت را در دست بگیرند. هر دو کشور از آن زمان به بعد عرضه نفت را متناسب با سیاست‌های خود تنظیم می‌کنند.

از ابتدای سال‌جاری میلادی که تحریم نفتی روسیه به شکلی که در ابتدای مطلب آمد کلید خورد، روسیه همراه با عربستان سیاست کاهش عرضه نفت را در پیش گرفتند. اینکه چرا عربستان در برنامه روسیه شرکت کرد باید به نیازهای دلاری برنامه بلند پروازانه محمد بن‌سلمان اشاره کرد که تا سال2030 بالغ بر 500‌میلیارد دلار هزینه دارد. این دو کشور ابتدا یک‌میلیون و 300‌هزار بشکه تولید روزانه نفت خود را کاهش دادند تا به‌این‌ترتیب متوسط قیمت هر بشکه نفت را بالای 70دلار نگه دارند. برای سال‌آینده میلادی هم این دو کشور کاهش را به 2.2‌میلیون بشکه رساندند و در بیانیه مشترکی که پس از دیدار پوتین از عربستان صادر شد از همه اعضای اوپک خواستند تا در این کاهش به آنها ملحق شوند. از سوی دیگر روسیه ناوگانی را شکل داد که بتواند نفت خود را به‌دست مشتریان برساند.

ناوگانی که رسانه‌های غربی بر آن «ناوگان سایه» نام نهاده‌اند. گزارش‌های جالب و خواندنی درباره نحوه کارکرد این ناوگان منتشرشده که آخرین آن به گزارش موسسه کپلر اختصاص دارد. براساس این گزارش تقریبا بیش از نیمی از صادرات نفت‌خام روسیه توسط ناوگانی صورت می‌گیرد که نام‌های «خاکستری» و «سیاه» برآنها گذاشته شده است و نفت‌خام روسیه را از دریای بالتیک و سیاه به‌دست مشتریان خود در هند، چین و ترکیه می‌رساند، اما این نفت‌ها را کدام نفتکش‌ها به مقصد می‌رسانند؟ شاید باورکردنی نباشد که عمده این نفت‌ها را نفتکش‌هایی از امارات‌متحده‌عربی و چین و البته ترکیه یا با پرچم آنها به‌دست مشتریان می‌رسانند.

روسیه با پوتین به‌قدرتی رسیده‌است که کشورهای غربی نمی‌توانند به‌راحتی آن را مهار کنند. جنگ اوکراین به مرحله‌ای رسیده‌است که تقریبا فرسایشی‌ شده و حتی به‌نظر می‌آید که آمریکایی‌ها هم می‌خواهند از آن خلاص شوند. روزنامه فایننشال‌تایمز دیروز گزارشی را منتشر کرد که تقریبا نیمی از آمریکایی‌ها از بودجه‌ای که دولت آمریکا می‌خواهد به اوکراین بدهد ناراضی هستند و معتقدند که مبلغ 100‌میلیارد دلار برای اوکراین زیاد است. این را می‌توان نشانه‌ای دانست که افکار عمومی آمریکا هم از تداوم این جنگ دارد خسته می‌شود. به‌هرحال اکنون بازار جهانی نفت درگیر بازی سیاسی دو ابرقدرت آمریکا و روسیه شده‌است.کدامیک پیروز می‌شوند؟ به‌نظر می‌آید این سوال را سه‌ماهه اول سال‌2024 جواب بدهد.