ضرورت توسعه حمل‌ونقل ریلی حومه
بررسی و تعمق در تجربه شهرهای جدید، این نتیجه را به همراه داشته است که یکی از چالش‌های راهبردی و همیشگی پیشِ روی توسعه این شهرها، ارتباط منسجم و کارا میان آنها و شهرهای مادر است. در واقع حمل‌ونقل انبوه و سریع بین شهر جدید و شهر مادر مسئله‌ای جدی در تحقق اهداف جمعیتی و تأثیرگذار بر کیفیت سکونت در شهرهای جدید است. از طرفی اکنون که فرآیند تغییر نرخ سوخت خودروهای شخصی و نیز تشدید آلودگی هوا و محیط زیست به یکی از مباحث مطروحه در مجامع علمی، حرفه‌ای و سیاست‌گذاری کشور بدل شده است و پدیده جدیدی در انتشار آلودگی هوا از کلان‌شهر مرکزی به کل منطقه‌کلان شهری در حال وقوع است، توسعه شبکه ریلی حومه‌ای به‌عنوان یکی از مهم‌ترین روش‌های حمل‌ونقلی می‌تواند نقش بی‌بدیلی را در این زمینه ایفا کند. تجربه جدید گسترش آلودگی هوا از کلان‌شهر مرکزی به کل منطقه کلان‌شهری این موضوع را مجدداً یادآوری کرد که مساله کلان‌شهرها صرفاً در محدوده قانونی و حریم آنها قابل حل نیست. ساده‌انگارانه است زمانی‌که تردد روزانه بین تهران و سکونتگاههای پیرامونی آن به بیش از یک میلیون و چهارصد هزار خودرو می‌رسد، راه‌حل آلودگی کلان‌شهر تهران را صرفاً در درون تهران جستجو کنیم. بر اساس تجربه‌های بسیاری از کشورهای در حال توسعه، ایجاد سیستم حمل‌ونقل ریلی بر ایجاد سکونتگاههای جدید تقدم دارد، ولی متأسفانه این موضوع در توسعه‌های اولیه شهرهای جدید کشور مغفول مانده بود که طی چند سال اخیر به‌ویژه در دولت یازدهم و دوازدهم، توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل ریلی و دسترسی‌پذیری شهرهای جدید به شهرهای مادر در دستور کار قرار گرفته که به دنبال افزایش نرخ بهره‌برداری ساکنان شهرهای جدید کشور از ظرفیت ریلی است.
شرکت عمران شهرهای جدید با درک ضرورت توسعه حمل‌ونقل انبوه، سریع، ایمن بین شهرهای جدید و شهرهای مادر، برنامه‌های یکپارچه‌سازی حمل‌ونقل و توسعه شهری در شهرهای جدید هشتگرد، بهارستان، گلبهار، پردیس، فولادشهر، مجلسی، سهند و صدرا را در پیش گرفته است. این برنامه فرصتی اساسی برای شهرهای جدید ایجاد می‌نماید تا بتوان با ارتباط مناسب میان توسعه فضایی شهر و توسعه حمل‌ونقل ریلی به شیوه‌های پایدار، زندگی شایسته به همراه دسترسی آسان، ایمن و سریع به امکانات شهری را برای شهروندان فراهم کرد. این موضوع به‌طور قطع می‌تواند به عنوان پیشرانی برای توفیق سیاست توسعه شهرهای جدید در آینده‌ای نزدیک به شمار آید. در همین راستا تاکنون پروژه قطار برقی در شهرهای جدید برای هشت شهر به طول بیش از ۲۲۰ کیلومتر با تقاضای سفر روزانه بیش از یک میلیون و ششصد هزار سفر در افق طرح پیش‌بینی و در مرحله مطالعه و اجرا است.
برنامه توسعه شبکه ریلی شهرهای جدید به این شرح است:
- شهر جدید هشتگرد به کلان‌شهر کرج و تهران به طول ۸/ ۲۵ کیلومتر با تقاضای سفر ۲۵۰ هزار سفر در روز
- شهر جدید گلبهار ـ چناران به کلان‌شهر مشهد مقدس به طول ۴۶ کیلومتر با تقاضای سفر ۲۲۸ هزار سفر در روز
- شهر جدید بهارستان به کلان‌شهر اصفهان به طول ۱۵ کیلومتر با تقاضای سفر ۱۴۰ هزار سفر در روز
- شهر جدید مجلسی به شهر جدید بهارستان به طول ۵۲ کیلومتر با تقاضای سفر ۲۵۲ هزار سفر در روز
- شهر جدید فولادشهر به کلان‌شهر اصفهان به طول ۲۵ کیلومتر با تقاضای سفر ۲۲۸ هزار سفر در روز
- شهر جدید پردیس به کلان‌شهر تهران به طول ۷/ ۲۴ کیلومتر با تقاضای سفر ۲۳۶ هزار سفر در روز
- شهر جدید سهند به کلان‌شهر تبریز به طول ۲۰ کیلومتر با تقاضای سفر ۱۷۰ هزار سفر در روز (در دست مطالعه)
- شهر جدید صدرا به کلان‌شهر شیراز به طول ۱۳ کیلومتر با تقاضای سفر ۱۶۰ هزار سفر در روز (در دست مطالعه)
نکته قابل توجه دیگر آن است که در محوطه ۳۰ هکتاری این ایستگاه شرایط لازم برای ایجاد تمامی کاربری‌های تجاری و خدماتی مرتبط با سیستم حمل‌ونقل ریلی پیش‌بینی شده که با برنامه‌ریزی دقیق می‌تواند خدمات و تسهیلات مناسبی را برای شهروندان شهر جدید هشتگرد و نواحی پیرامونی آن فراهم کند.
متروی شهر جدید هشتگرد ـ گلشهر اولین پروژه اجرایی حمل‌ونقل ریلی حومه‌ای است که توسط دولت به مرحله اجرایی رسیده است. این پروژه به‌عنوان الگویی مناسب برای توسعه مناطق کلان‌شهری کشور و اتصال یک شهر جدید به شهر مادر با گسترش شبکه حمل‌ونقل ریلی حومه‌ای است. متروی شهر جدید هشتگرد علاوه بر تأثیر فراوان بر کاهش و بهینه‌سازی مصرف سوخت، کاهش آلودگی هوا و کاهش زمان از دست رفته شهروندان غرب استان البرز، دستاوردهای اجتماعی و اقتصادی فراوانی را به همراه دارد که موجب رونق اقتصادی این بخش از منطقه کلان‌شهری تهران و کرج خواهد شد. این پروژه که نشان از خودباوری فنی و اجرایی مدیران و متخصصان کشور دارد، اولین پروژه برقی‌سازی در کشور محسوب می‌شود که طراحی، تأمین تجهیزات، ساخت و اجرای آن توسط مشاوران، پیمانکاران و تأمین‌کنندگان داخلی انجام شده است. این امر سبب بومی‌سازی مهارت‌ها در زمینه طراحی، ساخت، نصب، راه‌اندازی و بهره‌برداری قطارهای برقی بین‌شهری در سایر شهرهای ایران خواهد شد که علاوه بر ایجاد اشتغال، نقش بسزایی در صرفه‌جویی ارزی کشور خواهد داشت.
در پایان امید است با تکیه بر دانش و توانمندی بومی در کنار بهره‌گیری از تجربه جهانی در حوزه قطارهای پر سرعت و برقی، توسعه و ارتقای کیفی شبکه حمل‌ونقل حومه‌ای شهرهای جدید کشور پیگیری شده و بتوان هرچه سریع‌تر تکمیل و افتتاح خطوط ریلی حومه‌ای سایر شهرهای جدید به‌ویژه پرند، پردیس، بهارستان، فولادشهر، مجلسی و گلبهار را به شهروندان این شهرها تقدیم کرد. این امر علاوه بر اثرات مطلوب محیط زیستی و ترافیکی موجب تحقق اهداف و مأموریت شرکت عمران شهرهای جدید که همانا ایجاد شهرهای جدید قابل زیست، تاب‌آور و دوستدار محیط زیست با کیفیت‌های بالای محیطی است، خواهد شد.
