آیا سیاست بانک مرکزی رشد دلار را متوقف کرد؟

به گزارش گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد، محمدجواد نظری، کارشناس حوزه رمزارزها؛ اقدام اخیر بانک مرکزی مبنی بر مسدودسازی درگاه‌های واریز ریالی پلتفرم‌های رمزارزی موضوعی است که بحث‌های فراوانی را برانگیخته و نگرانی‌های متعددی را درباره پیامدهای کوتاه‌مدت و بلندمدت آن ایجاد کرده است. این تصمیم، اگرچه ممکن است در ظاهر و در کوتاه‌مدت بتواند هیجانات بازار را کنترل کند، اما در عمل تنها راه‌حلی موقت به شمار می‌آید و در بلندمدت می‌تواند تبعات سنگین و جبران‌ناپذیری برای اقتصاد دیجیتال و اعتماد عمومی داشته باشد.

برای درک بهتر تأثیر این تصمیم، باید بررسی کرد که آیا بستن درگاه‌های واریز ریالی واقعاً نقشی در مهار نوسانات بازار ارز دارد یا خیر. آیا می‌توان صرافی‌های رمزارزی را عامل افزایش قیمت دلار دانست؟ مرور روند چندساله قیمت دلار نشان می‌دهد که افزایش نرخ ارز ارتباط مستقیمی با رشد سیل نقدینگی دارد؛ نقدینگی‌ای که به واسطه سیاست‌های پولی نامنظم ایجاد شده است. تا زمانی که نقدینگی کنترل نشود، ارزش ریال کاهش خواهد یافت و در پی آن، قیمت دلار نیز به رشد خود ادامه خواهند داد.

آسیب‌های اقدامات بانک مرکزی

مسدودسازی درگاه‌های واریز ریالی اثرات منفی متعددی به همراه داشته است. اولین و آشکارترین تأثیر، ضربه‌ای است که به کسب‌وکارهای فعال در حوزه رمزارز وارد شده است. این تأثیر از دو جنبه قابل بررسی است: نخست، خسارات مالی ناشی از عدم امکان فعالیت، و دوم، ایجاد موجی از بی‌اعتمادی میان کاربران نسبت به پلتفرم‌های داخلی. این بی‌اعتمادی نه تنها فعالیت کسب‌وکارهای موجود را تهدید می‌کند، بلکه سرمایه‌گذاران و استارت‌آپ‌های نوپا را نیز از ورود به این حوزه بازمی‌دارد و زمینه فرار سرمایه از کشور را فراهم می‌کند.

از سوی دیگر، این تصمیم به‌جای حل مسئله، موجب گسترش بازارهای غیررسمی شده است. این بازارهای غیرقانونی که بدون هیچ‌گونه نظارت و شفافیتی فعالیت می‌کنند، خطرات بسیاری را برای کاربران به همراه دارند و کنترل و سیاست‌گذاری را برای بانک مرکزی دشوارتر می‌سازند. تجربه نشان داده است که هر جا در اقتصاد ایران محدودیتی اعمال شده، به‌سرعت بازارهای سیاه و غیررسمی شکل گرفته‌اند؛ پدیده‌ای که رفاه مصرف‌کننده و حتی تولیدکننده را کاهش داده است.

نتایج معکوس در بلندمدت

در بلندمدت، این اقدام بانک مرکزی نه تنها اهداف مدنظر را محقق نخواهد کرد، بلکه تأثیری معکوس به همراه خواهد داشت. محدودیت‌های اعمال‌شده باعث افزایش هزینه‌های تراکنش کاربران برای تبدیل ریال به تتر و بالعکس خواهد شد و این هزینه‌ها به رشد بیشتر قیمت دلار منجر می‌شود. همچنین، با گسترش بازارهای غیررسمی، شفافیت معاملات کاهش می‌یابد و سیاست‌گذاری در این حوزه با موانع جدی‌تری مواجه خواهد شد.

جالب آن‌که تراکنش‌های مرتبط با رمزارزها، به دلیل استفاده از فناوری بلاکچین، شفافیت بالایی دارند و این شفافیت می‌تواند سیاست‌گذاری و نظارت را برای بانک مرکزی آسان‌تر کند. اما با سوق دادن کاربران به بازارهای غیررسمی، این شفافیت از بین می‌رود و نظارت مؤثر بر معاملات عملاً غیرممکن می‌شود.

تشبیه وضعیت فعلی به سیل نقدینگی

تصمیمات بانک مرکزی را می‌توان به تلاش برای مهار یک سیل در میانه شهر تشبیه کرد. به‌جای آن‌که سیلاب از مبدا کنترل شود، در میانه شهر سدی ایجاد می‌شود که تنها به بالا آمدن آب و طغیان آن در خیابان‌ها و خانه‌ها منجر می‌شود. راهکار اصولی، کنترل انضباط پولی و مالی است؛ چیزی که می‌تواند ارزش ریال را حفظ و از سیل نقدینگی جلوگیری کند.

راه‌حل‌های موقتی، مانند بستن درگاه‌های پرداخت پلتفرم‌های رمزارزی، نه‌تنها تأثیری مثبت ندارند، بلکه بی‌اعتمادی عمومی را افزایش داده، کسب‌وکارهای نوآور را تخریب کرده و به شکل‌گیری بازارهای غیررسمی دامن می‌زنند. تجربه نشان داده است که مداخلات غیراصولی دولت در اقتصاد، تنها به کاهش رفاه عمومی و افزایش چالش‌های اقتصادی منجر می‌شود.

جمع‌بندی

اقدام اخیر بانک مرکزی در بستن درگاه‌های واریز ریالی پلتفرم‌های رمزارزی، به‌جای آن‌که گره‌ای از مشکلات اقتصادی باز کند، در بلندمدت معضلات بیشتری را رقم خواهد زد. راه‌حل اساسی، نه در محدودسازی، بلکه در کنترل ریشه‌ای نقدینگی، ایجاد انضباط مالی، و تدوین سیاست‌های شفاف و پایدار برای حمایت از اقتصاد دیجیتال نهفته است.