دو روی سکه ایجاد تاسیسات در مناطق طبیعی

گروه گردشگری- نرگس لطیف‌پور: کلنگ آغاز ساخت سایت پشتیبانی میدان گازی سردارجنگل رودسر در ۱۸۸ کیلومتری شرق رشت، مرکز استان گیلان، دی‌ماه سال ۱۳۹۰ به زمین زده شد و بر اساس برآوردهای اولیه، حجم گاز این حوزه ۵۰ میلیارد فوت مکعب است که با مصرف۱۰ سال کشور برابری می‌کند. اما مساله‌ای که در این مورد ذهن دوستداران محیط زیست و اکوسیستم را درگیر می‌کند این است که بهره‌برداری از چنین طرحی و هزینه‌هایی که برای آن می‌شود تا بخشی از مشکلات اقتصادی منطقه حل شود، چه میزان بر محیط زیست تاثیر منفی گذاشته و جامعه محلی را از این طریق متضرر یا منتفع می‌کند. به گزارش «دنیای اقتصاد» کارشناسان محیط زیست معتقدند که طرح‌ها و پروژه‌های زیرساختی و تاسیسات همواره با نظرات دوستداران محیط زیست و کسانی که توسعه پایدار را در اولویت نگاه خود به این مقوله قرار داده‌اند، تعارضاتی دارد.

با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از توسعه پایدار در گردشگری و به‌ویژه طبیعت‌گردی نهفته است و این بخش از گردشگری با محیط زیست نیز ارتباط تنگاتنگی دارد و فاصله حساسی میان این دو وجود دارد، ضروری است که در تامین زیرساخت‌های گردشگری در مناطق محلی و روستایی، کمترین آسیب به محیط زیست وارد شود. تاسیسات دیگر که توجیه اقتصادی برای این مناطق دارند نیز از این قاعده مستثنی نیستند. کارشناسان برای حل این مشکل، بحث هزینه و فایده را مطرح کرده‌اند که بر اساس این نظر اگر تاسیساتی در محلی یا منطقه‌ای ساخته می‌شود به همان اندازه که می‌تواند برای جامعه محلی یا محیط زیست ضرر داشته باشد در صورت برنامه‌ریزی صحیح و در زمان‌هایی که گریزی از این ساخت‌وسازها نیست، می‌تواند برای جامعه محلی سودرسانی اقتصادی اعم از ایجاد اشتغال نیز داشته باشد. آنها معتقدند ملاحظات زیست محیطی در مواردی مانع کسب و کار برای جامعه محلی می‌شود و برای کاهش هزینه‌های زیست‌محیطی می‌توان با هزینه کردن درآمدهای حاصل از ایجاد تاسیسات مختلف نظیر آنچه در رودسر در حال وقوع است، سرعت تخریب محیط زیست را کاست و به اقتصاد جامعه محلی نیز کمک کرد.

آسیب‌های محیط زیست رودسر

اردیبهشت سال ۹۳، غلامعلی جعفرازده ایمن‌آبادی نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی در جلسه‌ای که با بیژن زنگنه وزیر نفت کشورمان داشت با تاکید بر تسریع روند ساخت میدان نفتی سردار جنگل رودسر گفته بود: «این طرح باید با پشتیبانی وزارت نفت و با شتاب بیشتری دنبال شود زیرا تاثیرات اقتصادی زیادی در منطقه خواهد داشت و یکی از مشکلات اصلی استان گیلان که بیکاری است را تا حدی مرتفع خواهد کرد.» او تاکید کرده بود که نزدیکی به حوزه‌های نفتی، شبکه‌های انتقال نفت و تاسیسات زیربنایی، فاصله از گسل‌های اصلی زلزله‌خیز و نزدیکی به مناطق صنعتی از جمله دلایل انتخاب رودسر برای ساخت این سایت پشتیبانی عنوان شده که توجیه مناسبی برای عزم بیشتر مدیران حوزه وزارت نفت برای سرمایه‌گذاری در این بخش است.

حالا با گذشت بیش از یک سال، مردم شهرستان رودسر از دیوارکشی و آغاز عملیات اجرایی این طرح شکایت دارند و آن را به ضرر محیط زیست منطقه و مردم رودسر می‌دانند. در همین راستا و با زمزمه آغاز این طرح در ساحل رودسر، تعدادی از مردم و اهالی رودسر و فعالان محیط زیست این شهرستان در نامه‌ای خطاب به معصومه ابتکار، رئیس سازمان حفاظت از محیط‌زیست کشور خواستار توقف پروژه نفتی در ساحل رودسر شده‌‌اند.

آنها در این نامه نوشته‌اند: «اسکله نفتی در سواحل رودسر یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مردم منطقه درباره محیط زیست و منابع خدادادی استان است که متاسفانه با مماشات مسوولان استانی به یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های زیست‌محیطی اهالی تبدیل شده است.» امضاکنندگان نامه گفته‌اند: «با توجه به فرمایشات رهبر معظم انقلاب در سال همدلی دولت و ملت و تاکید ایشان بر گسترش صنعت سبز و صنایع کم کربن، همچنین لزوم مطالعات ارزیابی اثرات زیست محیطی برای پروژه‌های توسعه‌ای (EIA) در راستای پیشگیری از بروز مجدد مشکلات عظیمی همچون سد شفارود لازم است که این پروژه اجرایی نشود.» به گفته آنها، برداشتن بخش وسیعی از ماسه‌های ساحل رودسر و جنگل‌تراشی درختان دست‌کاشت سوزنی‌برگ کاری منصفانه نیست و تلاشی برای تصاحب زمین مردم منطقه محسوب می‌شود. همچنین با توجه به اهمیت موضوع و نادیده گرفته شدن استقرار صنایع سبز، اکوسیستم حساس و سبز مناطق شمالی ایران خواستار رسیدگی سریع به این مساله هستیم.

تعارض در گفته‌های مسوولان

در همین حال اما، امیر جانبازی فرماندار شهرستان رودسر در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «پروژه نفتی از سوی وزارت نفت و یک شرکت نفتی در ساحل رودسر، منطقه حسین‌آباد از دو هفته پیش آغاز به‌کار کرده است.» او با تاکید بر اینکه این پروژه در راستای پروژه میدان گازی سردار جنگل رودسر است، ادامه می‌دهد: «۳۰۰ هکتار از ساحل این منطقه برای پروژه مذکور در نظر گرفته شده اما در حال حاضر تنها ۲۸ هکتار در برنامه این پروژه در دستور کار و بهره‌برداری است.»

این در حالی است که دیان، مدیر اداره محیط زیست انسانی استان گیلان می‌گوید: «مجوزی از سوی محیط زیست برای این طرح صادر نشده و تاکنون هیچ گزارش، طرح و مستنداتی هم از سوی شرکت بهره‌بردار برای بررسی به این اداره ارائه نشده است.» او با تاکید بر اینکه هنوز در این منطقه برای این پروژه عملیاتی صورت نگرفته، یادآور می‌شود: «هنوز زمینی که برای این پروژه در نظر گرفته شده تملک هم نشده؛ چراکه مالکیت این زمین‌ها متعلق به یک ارگان یا شخص نیست و بر سر این موضوع هم اختلافاتی وجود دارد.»

به گزارش «دنیای اقتصاد» در سال‌های اخیر در موارد بسیاری شاهد تخریب محیط زیست به انحای گوناگون بوده‌ایم که با شعار کمک به رشد اقتصاد محلی صورت گرفته‌اند. اما در عمل، این ساخت و سازها و تخریب‌ها بخش زیادی از طبیعت و جاذبه‌های طبیعی را از بین برده و هزینه‌ای برای حفاظت از محیط زیست باقی‌مانده هم نشده است. در بسیاری موارد هم به بهانه ایجاد امکانات و رشد زیرساخت‌های گردشگری و اقتصادی منطقه تخریب‌های عمده‌ای صورت گرفته که حتی این طرح‌ها در بسیاری موارد ناقص مانده و به اتمام نرسیده‌اند تا سودرسانی‌ هم داشته باشند.

با این حال کارشناسان محیط زیست معتقدند که منافع حاصل از این ساخت و سازها که اغلب با تخریب محیط زیست همراه هستند به صورت مقطعی و کوتاه‌مدت می‌توانند به جامعه محلی سود برسانند درحالی‌که با استفاده از امکانات طبیعی و بکر مناطق و محیط زیست، با کمترین دخالت در اکوسیستم می‌توان از بسیاری ضررهای طولانی‌مدت همچون خشکسالی و از بین رفتن منابع طبیعی جلوگیری کرده و توسعه پایدار را هم داشت. در شرایطی که فایده‌های چنین تاسیساتی بر هزینه‌های آن بچربد می‌توان گفت که شاید مالیات‌های پرداختی آنها بتواند بخشی از هزینه‌های زیست‌محیطی را پوشش دهد؛ گرچه سال‌ها به طول خواهد انجامید که جنگل‌های از بین رفته دوباره ایجاد شوند. با این همه مناقشه‌های زیست محیطی بر سر پروژه‌های عظیمی که در مناطق حساس ساحلی یا جنگلی ایجاد می‌شود، همچنان ادامه دارد؛ مناقشه‌هایی که محیط‌زیست به هر ترتیب قربانی آن خواهد بود.