مهدیس مدنی

کارشناس ارشد برنامه‌ریزی توریسم

مدت‌ها است که داستان احیا و مرمت خانه‌های تاریخی و به طور کل بافت تاریخی شهرهای گوناگون در ایران در هاله‌ای از بلاتکلیفی و بی‌برنامگی قرار دارد. سال‌ها است که کشمکش میان سازمان میراث فرهنگی با مالکان این بناها به جایی نمی‌رسد و اگر هم دعوا ادامه پیدا کند و دیوان عالی کشور میان آنها قاضی شود، رای صادره هر چه که باشد سود چندانی به حال این بناهای پر یاد و خاطره ندارد؛ زیرا اگر رای به سود مالکان بنا باشد، بلافاصله حکم تخریب بنا و بعد از آن مجوز ساخت بتن آرمه‌های بی ‌قد و قواره صادر و اگر سازمان میراث فرهنگی دعوا را ببرد بودجه چندانی برای مرمت و احیای بناها در اختیار ندارد و تنها از تخریب آن‌ها به صورت موقت جلوگیری می‌شود زیرا عدم رسیدگی و تاخیر در مرمت این بناها خود یکی از فرآیندهای تخریب است که آرام آرام جان خشت و آجرها را می‌گیرد.

در همین هفته به گزارش «دنیای اقتصاد»، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اعلام کرد که برای علاقه‌مندان و سرمایه‌گذاران بالقوه برخی موانع ذهنی مانند مفهوم سلب مالکیت،گران بودن مرمت و همچنین عدم اجازه سازمان میراث فرهنگی برای مرمت و سرمایه‌گذاری بناهای تاریخی وجود دارد. به اعتقاد او این موانع واقعی نیستند و با در نظر گرفتن مشوق‌هایی برای سرمایه‌گذاران بخش خصوصی می‌توان مساله ابنیه تاریخی را حل کرد؛ گرچه که او معتقد است تاکنون کار سازنده‌ای درباره مشوق‌ها صورت نگرفته است. در همین حال اما در اردیبهشت ماه سال جاری، مجلس شورای اسلامی با هدف خاتمه دادن به روند این تخریب‌ها و برطرف کردن خلأهای قانونی درباره رسیدگی به خانه‌ها و ابنیه تاریخی، طرحی را تحت عنوان «طرح حمایت از احیا و مرمت بافت‌های فرهنگی-تاریخی» ارائه کرد و در حال حاضر کمیسیون مشترکی متشکل از کمیسیون فرهنگی، کمیسیون عمران، کمیسیون اقتصادی و کمیسیون برنامه و بودجه در حال بررسی این طرح هستند.

بسیاری از آنان که قلب‌شان برای میراث تاریخی و طبیعی ایران می‌تپد امیدوارند که با تصویب این طرح فرآیند مرمت و احیای بناهای تاریخی تسهیل شده و دولت بتواند اعتماد و رضایت بخش خصوصی علاقه‌مند را جلب کند تا برای احیای این بناها پا پیش بگذارند. به این ترتیب شاید تجربه‌ موفقیت‌آمیزی که بسیاری از کشورهای دنیا از سر گذرانده‌اند بتواند نوشدارویی برای بناهای تاریخی ایران نیز باشد. در اغلب این کشورها مشوق‌ها حول تسهیلات مالی برای مالکان و سرمایه‌گذاران می‌شود و در اقتصادهای مالیات‌محور، تخفیف یا حذف مالیات افرادی که داوطلبانه خانه‌های خود را برای مرمت و احیا به سرمایه‌گذاران بفروشند، یکی از روش‌هایی است که دولت برای حفظ این بناها به کار می‌بندد. اعطای وام‌های کم‌بهره که هم به مالکان و هم به سرمایه‌گذاران تعلق می‌گیرد یکی دیگر از مشوق‌های مرسوم است. منافع حاصل از مرمت و احیای ابنیه تاریخی تا حدی است که بسیاری از شرکت‌های عمرانی به مالکان بناها در زمینه فروش خانه‌های قدیمی و خرید خانه‌های جدید مشاوره رایگان می‌دهند. جالب است بدانید این همه در کنار آگاهی مردم از ارزش و اهمیت حفظ این بناها، تاریخ را در بسیاری از شهرهای اروپا زنده نگاه داشته و هویت تاریخی و فرهنگی شهرها را برای نسل‌های آینده حفظ کرده است.