گروه ترجمه، مهدی نیکوئی: طی چند سال گذشته، اخبار زیادی در مورد تلاش مسوولان پاکستانی برای توسعه گردشگری آن شنیده شده است. سرمایه‌گذاری روی زیرساخت‌ها، بررسی کردن شرایط اعطای ویزای الکترونیک به شهروندان چینی، وعده تامین امنیت گردشگران به مقامات انگلیسی، برگزاری جشنواره فیلم و ساخت هتل از اقدامات چند سال اخیر دولت پاکستان برای توسعه گردشگری بوده است. دولتمردان پاکستان برنامه خود را افزایش ۵۰ و حتی ۱۰۰ درصدی تعداد گردشگران ورودی در سال‌های پیش رو اعلام می‌کنند؛ اعدادی که باعث تعجب کارشناسان می‌شود و آنها را به بررسی دقیق‌تر وضعیت گردشگری این کشور وادار می‌کند. آیا این ارقام، فقط شعار هستند و برای آرام کردن اذهان عمومی اعلام می‌شوند؟ اگر نه، چگونه چنین ظرفیت عظیمی بدون استفاده مانده است؟ پتانسیل‌های توریستی به نظر می‌رسد پاکستان ظرفیت خوبی برای توسعه گردشگری دارد. کشوری چندزبانه که از تنوع فرهنگی قابل‌توجهی برخوردار است. در این کشور به ۶۰ زبان مختلف صحبت می‌شود. درحالی‌که انگلیسی زبان رسمی و تجاری آنها است، می‌توان اردو را زبان ملی پاکستان نامید. از نظر منابع طبیعی نیز پاکستان بسیار غنی است. چشم‌انداز کوه‌ها، فلات‌ها و دشت‌ها می‌تواند برای بسیاری از گردشگران جذاب باشد. با اینکه همه تبت را به‌عنوان «بام دنیا» و نپال را به‌عنوان «آمال کوهنوردان» می‌شناسند، پاکستان را باید دومین کشور کوهستانی دنیا نامید؛ کشوری که ۵ کوه از ۱۴ کوه مرتفع جهان (که بلندتر از ۸ هزار متر هستند) در آن قرار دارد. از طرفی برخی از بزرگ‌ترین یخچال‌های طبیعی غیرقطبی در پاکستان قرار دارند. این آمیزه کوهنوردان و ماجراجویان را به خویش می‌خواند. اما پاکستان یک کشور کاملا کوهستانی نیست. هرچند شمال این کشور بسیار مرتفع است، مناطق جنوبی‌تر کشور، پست و هموار هستند و در آن زندگی به نحو دیگری در جریان است. علاوه‌بر چشم‌اندازها و جاذبه‌های طبیعی، پاکستان از جاذبه‌های انسانی بسیاری نیز برخوردار است. بخشی از این کشور که جزو ایران باستان محسوب می‌شده است (ایالت بلوچستان)، به ادعای پژوهشگران زیستگاه بخشی از قدیمی‌ترین تمدن بشری است. در این منطقه می‌توان آثار باستانی بسیاری را مشاهده کرد که گردشگران خارجی از آنها استقبال می‌کنند. بنا به ادعای گردشگران، شهروندان پاکستانی بسیار خونگرم هستند و از گردشگران استقبال می‌کنند. پاکستان همچنین یکی از کشورهایی است که اکوتوریسم را می‌توان در آن مشاهده کرد. بکر بودن طبیعت و تمیز بودن آن نظر هر گردشگری را به خود جلب می‌کند. وضعیت حال و آینده با وجود تمامی این ظرفیت‌ها موانع بسیاری بر سر راه توسعه گردشگری پاکستان وجود دارد؛ به نحوی که این بخش اقتصادی پاکستان نتوانسته به آنچه شایسته داشتن آن بوده است، برسد. از ابتدای قرن بیست‌ویکم میلادی، گردشگری پاکستان رشد مستمر و آرامی (به‌طور میانگین ۳ درصد در سال) را تجربه کرده است. اما رشد تعداد گردشگران تنها معیاری نیست که وضعیت گردشگری یک کشور را نشان می‌دهد. حقیقت این است که کسانی که با شنیدن نرخ رشد گردشگران پاکستان، نسبت به این بخش اقتصادی امیدوار می‌شوند، با بررسی سایر شاخص‌های گردشگری پاکستان از وخامت وضعیت گردشگری این کشور شوکه می‌شوند. براساس اطلاعات موجود، تعداد گردشگران پاکستان در طول تاریخ تنها یک بار بیش از یک میلیون نفر بوده است. این در حالی است که جمعیت این کشور حدود ۱۸۰ میلیون نفر است و ورود گردشگران با این حجم اندک نمی‌تواند مشکل اشتغال را حل کند. از طرفی سهم این صنعت درآمدزا در تولید ناخالص داخلی پاکستان هم بسیار ناچیز است. درحالی‌که به‌طور میانگین، ۱۰ درصد از درآمدهای ناخالص کشورها در جهان از طریق گردشگری حاصل می‌شوند، این رقم در پاکستان فقط ۳/ ۰ درصد است! از سوی دیگر مجله اکونومیست، پاکستان را خطرناک‌ترین کشور جهان معرفی کرده است. گرچه می‌توان گفت از این نظر مبالغه شده است و در بسیاری از نقاط کشور گردشگران می‌توانند با امنیت خاطر به گذران تعطیلات خود بپردازند، اما حداقل تا حدی موضوع خطرناک بودن پاکستان درست است. افراط‌گری در پاکستان غوغا می‌کند و گردشگران بسیاری از بیم جان، سفر خود به این کشور را لغو می‌کنند. انگلیس یکی از کشورهایی بود که به دنبال کشته شدن چند شهروندش در پاکستان، جنگ رسانه‌ای و دیپلماتیک طولانی مدتی را علیه این کشور آغاز کرده بود. وب‌سایت مشهور «تریپ ادوایزر» هم تا همین چند وقت پیش به گردشگران خود توصیه می‌کرد که به پاکستان سفر نکنند. وضعیت زیرساخت‌ها هم در پاکستان قابل قبول نیست. ضمن آنکه وضعیت تسهیلات بهداشتی و آب و برق این کشور نیز چندان مساعد به نظر نمی‌رسد؛ تعداد هتل‌ها، جاده‌ها و خطوط هوایی هم ناکافی هستند. راهکارها در صورتی که مقامات پاکستان مصمم به توسعه گردشگری این کشور باشند، باید به چند مورد توجه بیشتری کنند؛ اول اینکه وضعیت امنیت این کشور باید بهبود یابد. تنوع قومی و مذهبی در پاکستان درصورت از بین رفتن اختلاف‌ها و نزاع‌ها تبدیل به نقطه قوت پاکستان خواهد شد. در این صورت، پاکستان می‌تواند به‌عنوان یک مقصد فرهنگی، جذابیت زیادی برای گردشگران داشته باشد؛ ضمن آنکه پاکستان به‌دلیل آشنا بودن شهروندانش با زبان انگلیسی، راه هموارتری برای جذب گردشگران انگلیسی‌زبان خواهد داشت. دیگر مورد قابل ذکر، علاوه‌بر سرمایه‌گذاری برای توسعه زیرساخت‌ها و اقامتگاه‌های بیشتر، تسهیل فرآیند رزرو و خرید خدمات از بنگاه‌های گردشگری است. فراهم کردن امکان خرید آنلاین و ایجاد یک پایگاه اینترنتی و متمرکز از خدمات گردشگری کل کشور راه‌حل‌های مناسبی هستند.