طبق آمارهای جهانی ارائه شده، در سال ۲۰۰۴، درآمد حاصل از گردشگری سلامت ۴۰ میلیارد دلار بود که این رقم در سال ۲۰۰۶ به ۶۰ میلیارد دلار و در ادامه همین روند صعودی، در سال ۲۰۱۲ به بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار رسید. در واقع صنعت گردشگری درمانی یا سلامت اکنون مدت‏ها است که درمیان عموم مردم درکشورهای مختلف محبوبیت بسیار یافته است. با این حال، برخلاف خدمات به ظاهر یکسانی که دراین صنعت به متقاضیان و گردشگران ارائه می‏شود، بسته به هدف نهایی از ارائه این خدمات در مقصد یا دریافت این خدمات از سوی گردشگر، در هر کشوری موضوع معنا و مفهوم متفاوتی دارد.

به گزارش خبرگزاری میراث فرهنگی، طبق تحقیقات انجام شده از سوی موسسه تحقیقات بازاریاب «رنوب» درباره گردشگری درمانی آسیا، برای گردشگران آمریکایی سفر با هدف درمان، به معنی صرفه‌جویی درهزینه‌های درمانی است. در آمریکا، گروه‏های کم‌درآمدتر یا گروه‏های طبقه متوسط که تحت پوشش خدمات درمانی نیستند برای دریافت امکانات درمانی و پزشکی ارزان‏تر راهی کشورهای دیگر می‏شوند. برای گردشگران کانادایی و اروپایی هم صرفه‌جویی در هزینه یک اولویت مهم در انتخاب مقصد سفر برای درمان است؛ اما علاوه‌بر انگیزه‏های مالی، این سفر درمانی طبقات با درآمد متوسط، به معنی رهایی از صف طویل انتظار در بیمارستان‏های دولتی برای دریافت درمان‏های پزشکی نیز هست. اما برای آفریقایی‌ها توریسم‌درمانی به معنی برخورداری از تسهیلات درمانی و بهداشتی برتر است که در کشور خودشان اغلب در دسترس نیست. در آفریقا یک خانواده ثروتمند یا افراد با درآمد بالای متوسط از مشتریان اصلی گردشگران درمانی درکشورهای دیگر هستند.

گردشگری درمانی برای یک شهروند خاورمیانه نیز معنای خاص خود را دارد و آن برخورداری از متخصصان و پزشکان درجه یک است که درکشورهای خودشان موجود نیست. یک خانواده ثروتمند یا متعلق به طبقات بالای متوسط، سفر درمانی را با هدف یافتن پزشکان حاذق و متبحر انتخاب می‏کند. شهروندان خاورمیانه درگذشته کشورهای غربی را برای درمان‌های پزشکی انتخاب می‏کردند اما پس از حادثه ۱۱ سپتامبر به‌دلیل افزایش مقررات محدودکننده و سختگیری در صدور ویزا به شهروندان عرب، شهروندان کشورهای خاورمیانه، ناگزیر کشورهای آسیایی را هدف سفرهای درمانی خود قرار دادند.

جایگاه گردشگری درمانی ایران در آسیا

کشورهای آسیایی تایلند و سنگاپور هم‌اکنون دو کشور برتر از نظر گردشگری درمانی هستند که به دلایل مختلفی همچون برخورداری از تجهیزات پزشکی باکیفیت، زیرساخت‏های درمانی عالی و حداقل مدت زمان برای انتظار و نیز در دسترس بودن متخصصان و پزشکان با عالی‌ترین سطح مهارت، بیشترین تعداد گردشگر درمانی را به خود جذب می‏کنند. تا آنجا که در سال ۲۰۱۳، بالغ بر ۶۰ درصد از کل گردشگران درمانی در سراسر آسیا، این دو کشور را برای سفرهای درمانی خود انتخاب کرده‌اند. هند همچنین به عنوان یکی از پنج مقصد برتر گردشگری درمانی در جهان، در سال ۲۰۱۲ میزبان بیش از ۱۶۶هزار گردشگر از سراسر جهان بود. دفتر گردشگری بهداشت و درمان هند با اعلام این مطلب یادآور شده است که هند انتظار دارد تا سال ۲۰۱۸ درآمد خود را به ۶ میلیارد دلارافزایش دهد. درهمین راستا تقویت و حمایت از طب سنتی، یوگا، آیورودا و گیاهان دارویی برای تحقق طرح افزایش درآمد ۶ میلیارد دلاری هند از محل گردشگری درمانی در دستور کار مقامات گردشگری هند قرار گرفته است.

اما در ایران و با وجود اینکه دولت بر اساس برنامه‏ریزی‏های خود باید تا پایان برنامه چهارم توسعه ۳۰ درصد از نیازهای درمانی کشور را از طریق صدور کالا، خدمات پزشکی و توریسم درمانی فراهم کند و درحالی‌که چندی پیش معاون رئیس‌جمهور اعلام کرده است سهم ایران از گردشگری سلامت ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون دلار است و باید با سرمایه‏گذاری‌های بخش خصوصی، تا پایان دولت یازدهم، درآمد از این بخش به ۵/ ۲ تا ۳ میلیارد دلار برسد، توریسم پزشکی با وجود کیفیت بالای خدمات درمانی و قیمت ارزان، به علت نبود تبلیغات مناسب، هنوز جایگاه خود را در بازار نیافته است و گام‏های نخست را طی می‏کند.

رقیبان ایران در منطقه‌

در همین حال، رقیبان مهم ایران در منطقه کشورهایی همچون اردن و دبی هستند که در این میان، اردن سالانه ۵۰۰ میلیون دلار درآمد ارزی از توریسم درمانی دارد. همچنین دبی از چند سال پیش شهرهای سلامت را راه‏اندازی کرده و با برخی از دانشگاه‏های معتبر دنیا برای توسعه این مراکز قرارداد بسته و قرار است اعتباری برابر با ۱۶ میلیارد درهم دبی به طرح‌های توریسم درمانی اختصاص یابد؛ این طرح‌ها شامل تقویت شبکه‏های موجود تسهیلات درمان و سلامت و نیز ایجاد زیر ساخت‏های مدرن و مرکز معتبر و بزرگی از متخصصان سلامت و مهارت‏های درمانی با اعتبار توریستی در دبی است. طبق این طرح، قرار است ضمن برقراری ارتباط با بازارهای گسترده جهانی و تحقیق درباره نخستین اقدامات در راستای طرح استراتژیک دبی ۲۰۱۵، با مسیریابی و طرح عملی برای توسعه، مراحل آغازین این طرح عملی شود.

در انتها باید گفت در بخش توریسم سلامت ایران همچون دیگر حوزه‌ها، چالش اصلی را می‌توان نبود یک مدیریت یکپارچه در این حوزه دانست و از آنجا که چنین ایده‏ای در ایران، تقریبا نو تلقی می‏شود، به نظر می‏رسد تهیه طرحی که به این مساله به‌طور همه‌جانبه بپردازد و نیز تجارب کشورهای دیگر در این خصوص را مطالعه کند، به سیاست‌گذاران کمک خواهد کرد تا برای جذب توریسم پزشکی با رویکردی علمی و بومی حرکت کنند.