احمد پنجه‌پور وکیل پایه یک دادگستری برای بسیاری از دانشجویان ایرانی از این دست اتفاقات‌ زیاد افتاده است که حتی با وجود پذیرش از یک دانشگاه معتبر خارجی، گذرنامه دارای اعتبار، داشتن همه مدارک و شرایط کافی، در نهایت موفق به اخذ روادید (ویزا) کشور مقصد نشده‌اند. اعطا یا عدم اعطای روادید یک کشور به فرد بیگانه از جمله اعمال وظایف حاکمیتی مقامات مسوول کشور است و آنها هیچ اجباری بابت پاسخگویی به افراد ندارند. اینکه غالب کشورهای اروپای غربی موفق شده‌اند، مقررات دست و پاگیر روادید بین خود را با اعمال موافقت‌نامه شنگن (Schengen) که در سال ۱۹۸۵ تنها بین ۵ کشور در لوکزامبورگ امضا شده بود، بپذیرند، موفقیت بزرگی در حذف مرز و آزادی تردد بین اتباع این کشورها قلمداد می‌شود. امروزه دولت‌ها سعی می‌کنند با حفظ احترام به شهروندان همدیگر صرف داشتن گذرنامه معتبر را برای ارج نهادن به اتباع ملل دیگر کافی بدانند.

مقررات ایران درباره روادید چه می‌گوید؟

ماده یک «قانون راجع به ورود و اقامت اتباع خارجه در ایران» بیان می‌دارد: هر یک از اتباع خارجه برای ورود، اقامت و خروج از ایران باید اجازه ماموران مربوطه ایران را تحصیل کنند.

روادید اتباع دول خارجه برای حضور در ایران را کنسولگری‌های ایران در خارج از کشور و همچنین ماموران مرزی مجاز از سوی نیروی انتظامی صادر می‌کنند. مطابق با ماده دوم این قانون، ‌ماموران ایران در خارجه در موارد ذیل باید از دادن روادید به فرد بیگانه خودداری کنند:

‌- ماموران ایرانی در صحت اسناد ارائه شده تردید نمایند؛

- اشخاصی که مطابق قوانین ایران تبعه ایران محسوب شده و بخواهند با اوراق تابعیت غیرایرانی به ایران مسافرت کنند؛

- حضور فرد مورد نظر در ایران بر ضدامنیت مملکت یا نظم عمومی و یا منافی مصالح مملکتی باشد؛

- سابقه محکومیت داشته باشد؛

- قبلا از ایران اخراج شده باشد؛

- اگر نتواند اثبات کنند که وسایل تحصیل معاش خود را در ایران دارا ‌باشد.

بین ایران و برخی کشورها موافقت‌نامه‌هایی وضع شده است که مقررات روادید برای آنها اعمال نمی‌شود؛ البته هر دولتی همچنان محق است فردی را که از لحاظ قوانین کیفری خود مجرم می‌داند دستگیر و مجازات کند یا در صورتی که وی را عنصر نامطلوب تشخیص دهد از کشور خود اخراج کند. مع‌الوصف «قانون موافقت‌نامه تسهیل صدور روادید برای بازرگانان کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی (اکو)» مصوب ۱۳۷۵ مقرر می‌دارد اعضای عضو برای بازرگانان کشورهای حوزه اکو مقررات سهل‌تری را برای اعطای روادید وضع کنند. همچنین «قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به موافقت‌نامه تسهیل تشریفات اعطای روادید به بازرگانان عضو کشورهای گروه D۸» مصوب ۱۳۸۲ (کشورهای بنگلادش، مصر، اندونزی، ایران، نیجریه، پاکستان، مالزی و ترکیه) نیز شامل چنین مقرراتی است. با این حال برخی کشورها در این خصوص تا به آنجا پیش رفته‌اند که برای ورود به آنها نیاز به روادید (حداقل برای مدت معینی) نیست. اتباع کشورهای فنلاند، سوئد، آلمان و آمریکا می‌توانند بدون اخذ روادید به ۱۷۴کشور جهان سفر کنند! شهروندان ایرانی نیز می‌توانند به ۴۰کشور جهان بدون روادید سفر کنند. البته این به آن معناست که در هنگام ورود به کشور، یا مقدمات تهیه روادید بلافاصله و به سهولت انجام می‌گیرد یا صرفا مهر ورود به کشور میزبان روی گذرنامه درج می‌شود. برخی از این کشورها عبارتنداز: مالزی، ترکیه، ونزوئلا، بولیوی، اکوادور، لبنان و ارمنستان. طبق ماده ۱۸ قانون راجع به ورود و اقامت اتباع خارجه، مامورین سیاسی و کنسولی و اعضای ماموریت‌های ویژه در ایران از مقررات این قانون مستثنی هستند.

انواع روادید

شکل و فرم روادید در غالب کشورها یکسان است، ایران روادیدهای گوناگونی را به اتباع کشورهای خارجی اعطا می‌کند. گذرنامه متقاضیان روادید باید حداقل ۶ ماه اعتبار داشته باشد. تبعه تمام کشورهایی که دارای گذرنامه معتبر (با اعتبار حداقل ۶ ماه) و اقامت حداقل ۶ ماه در کشور خود باشند می‌توانند پس از ارائه مدارک لازم و اخذ روادید به ایران سفر کنند.

اتباع خارجی جهت مسافرت به مناطق آزاد تجاری ایران (مانند کیش، قشم، چابهار و...) نیازی به اخذ روادید نداشته و به راحتی می‌توانند در مبادی ورودی با اخذ مجوز ورود ۱۴ روزه به آن مناطق وارد شوند.

روادیدها در ایران انواع زیر را دارند:

۱- روادید تجاری: بازرگانان، کارشناسان و متخصصان فنی و کسانی که برای مذاکرات تجاری قصد سفر دارند، درصورت ارائه دعوت‌نامه از طرف شرکت تجاری (حقیقی یا حقوقی) خود می‌توانند تقاضای روادید ورود تجاری کنند.

۲- روادید عبور(ترانزیت): ایران برای اتباع کشورهایی که رابطه ویزایی با جمهوری اسلامی ایران دارند و در کشور خود دارای اجازه اقامت معتبر هستند، در این خصوص حداکثر ۷۲ ساعت روادید عبور صادر می‌کند.

۳- روادید جهانگردی: این روادید برای کلیه متقاضیان روادید جهانگردی، اعم از کسانی که قصد بازدید از مناطق دیدنی یا آثار باستانی را داشته و نیز زیارت اماکن مقدسه در شهرهای مذهبی عازم ایران هستند صادر می‌شود.

۴- روادید فرودگاهی: در اجرای مصوبه هیات وزیران و به‌منظور تسهیل بیشتر در صـدور روادیـد، از تاریخ ۱/۱۲/۱۳۸۶ اتباع خارجی (به‌جز ۱۰ کشور آمریکا - انگلیس- افغانستان - اردن - کانادا - عراق - بنگلادش - پاکستان - کلمبیا - سومالی) می‌توانند به دفاتر اداره گذرنامه و روادید وزارت خارجه که در فرودگاه‌های بین‌المللی ایران معین شده مراجعه و روادید ۱۴ روزه دریافت کنند.