جای خالی ایران در گردشگری حلال!

دکترعظیم فضلی پور عضو شورای علمی سازمان جهانی علائم تجاری نخستین کنفرانس بین‌المللی گردشگری حلال با هدف بررسی وضعیت بازار گردشگری حلال و تبادل تجربیات در این حوزه در روزهای ۲۲ و ۲۳ سپتامبر (۳۱ شهریور و یکم مهرماه) در شهر آندلس در جنوب اسپانیا برگزار شد. در این کنفرانس علاوه‌بر کشورهای اسلامی و عربی، نمایندگانی از ژاپن، کره‌جنوبی، سریلانکا، آفریقای جنوبی، برزیل، ایالات متحده، فرانسه، ایتالیا، اسپانیا، آلمان، هندوستان، اسلوونی، اسلواکی، انگلیس و... حضور داشتند.

مخاطبان و حضار شرکت‌کننده نیز علاوه‌بر گروه‌های رسمی و دولتی هر یک از کشورها شامل آژانس‌های مسافرتی، نهادهای صادرکننده گواهینامه حلال، مدیران هتل‌ها و اماکن اقامتی، خطوط هواپیمایی و هر آنچه که با بخش گردشگری مرتبط بود، می‌شدند. با این وجود از نهادهای گردشگری ایران و یا حتی آژانس‌های مسافرتی کشورمان در این کنفرانس نماینده‌ای حاضر نبود.

این غیبت در حالی صورت گرفت که گردشگری حلال نیز همانند سایر انواع گردشگری به بخش‌های گوناگونی نظیر خطوط هواپیمایی، آژانس‌های مسافرتی، هتل‌ها و اماکن اقامتی و ساحل حلال در کنار محیط اقامتی بدون الکل، وجود جای خاص برای خواندن نماز، وحمل و نقل درون و برون شهری حلال و... را دربرمی‌گیرد.

امروزه بیشترین سرمایه‌گذاری در این شیوه از توریسم به کشورهای حاشیه خلیج‌فارس برمی‌گردد. این کشورها با دربرگیری ۳ درصد جمعیت مسلمان جهان در سال ۲۰۱۲ حدود ۳۱درصد سرمایه‌گذاری در این شیوه از توریسم یعنی رقمی معادل ۴۱ میلیارد دلار را به خود اختصاص داده‌‌اند. سایر کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا نیز با ۳۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری و سهم ۲۵ درصدی در رتبه دوم قرار می‌گیرند. جایگاه سوم در گردشگری حلال به کشورهای جنوب شرق آسیا با سهم ۱۲درصدی و سپس به اروپا با ۱۱ درصد هزینه‌کرد بازمی‌گردد.

اما ایران با توجه به نزدیکی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس چه سهمی از این شیوه توریسم را به خود اختصاص داده است؟ آیا با وجود تاکید مسوولان گردشگری برنامه‌ریزی مدونی برای مقاصد گردشگری وجود دارد؟ آمارهای ارائه شده نشان می‌دهند در میان کشورهای اسلامی که به عنوان مهم‌ترین مقاصد گردشگری مسلمانان از آنان یاد می‌شود، کشورهای ترکیه، مالزی، عربستان سعودی، مصر و مراکش رتبه‌های یکم تا پنجم را در اختیار دارند و در فهرست فرودگاه‌های حلال دنیا نیز رتبه اول در اختیار استانبول است و پس از آن فرودگاه‌های دبی، کوالالامپور، اینچئون کره‌جنوبی و جاکارتای اندونزی دیده می‌شوند.

همچنین براساس گزارش «تحلیل اقتصاد جهانی اسلام» که سالانه در ایالات متحده منتشر می‌شود، در سال ۲۰۱۲ با ۵/۱۲ درصد رشد نسبت به سال قبل بیش از ۱۳۷ میلیارد دلار هزینه گردشگری حلال و چیزی حدود ۱۱۰۰ میلیارد دلار صرف غذای حلال شده است و پیش‌بینی می‌شود ارزش این شیوه از توریسم در سال ۲۰۱۴ نیز به ۱۸۱ میلیارد دلار برسد.

این آمار و ارقام در کنار ارائه دلایل میل روزافزون کشورهای مسلمان و غیرمسلمان در تبلیغ گردشگری حلال، جایگاه ضعیف ما در این حوزه از توریسم با وجود مزیت‌ نسبی‌مان در این حوزه را نیز نشان می‌دهند. از این رو ضرورت دارد تا برنامه‌ریزان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در کنار شناسایی بازار هدف خود، روش‌های بازاریابی و معرفی ایران به‌عنوان یکی از جذاب‌ترین مقاصد گردشگری حلال را مورد توجه قرار دهند.