کشور روآندا در آفریقا به واسطه آنکه زیستگاه گوریل‌های کوهی است، شناخته می‌شود. توجه جهانی به این گوریل‌ها را می‌توان به شروع فعالیت‌های حفاظتی از آنها در دهه ۱۹۶۰ و ۷۰ میلادی نسبت داد. از آن زمان به بعد گردشگران و افراد سرشناس زیادی نظیر بیل گیتس و ناتالی پورتمن از رویداد سالانه حفاظت از آنها دیدن و در آن مشارکت کرده‌اند. روآندا و اوگاندا تنها کشورهایی هستند که هنوز هم امکان مشاهده ایمن گوریل‌های کوهی در آنها وجود دارد. در سال ۲۰۰۸، تعداد بازدیدها از این‌گونه در حال انقراض در پارک ملی ولکانو روآندا برابر با ۱۷ هزار نفر بوده که رشدی قابل توجه نسبت به ۴۱۷ گردشگر ورودی سال ۱۹۹۹ نشان می‌دهد. تعداد بازدید از گوریل‌ها پس از این سال محدود شده و در این همین سطح نگه داشته شد. شروع برنامه گردشگری

این نوع خاص از میمون‌ها در حال انقراض هستند که در سال ۲۰۰۵ تعداد کل آنها ۳۸۰ عدد برآورد شد که در روآندا، کنگو و اوگاندا پراکنده بودند. در این میان چند پارک ملی برای محافظت و مقاصد گردشگری حاصل از آنها در نظر گرفته شده که سهم روآندا سه پارک ملی است. پارک ملی ولکانو که مساحتی بالغ بر ۱۶۰ کیلومتر مربع دارد، در سال ۱۹۲۵ برای حفاظت از گوریل‌ها تاسیس شد.

اولین تور سازماندهی شده برای بازدید از این گونه‌های کمیاب در سال ۱۹۵۵ شروع و اولین تلاش‌ها برای اهلی کردن آنها از سال ۱۹۶۶ آغاز شد. این برنامه‌های گردشگری اولیه فاقد ساختار و کنترل بوده و متمرکز بر کسب درآمد بودند. گزارش‌ها و داستان‌های زیادی نشان‌دهنده بازدید گردشگران از گوریل‌های اهلی و نیمه اهلی شده هستند. اولین برنامه گردشگری مدون در سال ۱۹۷۹ شروع شد که حتی بخشی از پروژه حفاظت از گوریل‌ها و جلوگیری از شکار و برپایی برنامه‌های آموزشی بود. در ابتدا دو گروه از گوریل‌ها برای اهداف گردشگری اهلی شدند، اما تعداد گردشگران و زمان بازدیدها به شدت محدود شدند. کیفیت برنامه‌ها و علایق بین‌المللی موجب عمومی شدن این مطالعات، ساخت مستندهای مختلف و رواج گردشگری روآندا شدند. یکی از نتایج مستقیم این برنامه مجبور شدن دولت به حمایت سیاسی از برنامه حفاظت از این‌گونه حیوانی شد.

دلایل موفقیت گردشگری گوریل

عوامل متعددی منجر به موفقیت گردشگری گوریل در روآندا شده‌اند. تربیت نسبتا آسان گوریل‌های کوهی به همراه آب‌وهوای معتدل و زیستگاه مساعد (با ناهمواری کمتر نسبت به کشورهای دیگر) از این دلایل هستند. با توجه به تقاضای گسترده بین‌المللی برای بازدید از روآندا و مجوز محدود ورود (حدود ۱۷ هزار در هر سال)، تقاضا بیش از امکانات است.

از طرف دیگر، دسترسی خوب به گوریل‌ها یک مزیت است. با توجه به وسعت کمتر کشور، در روآندا (۲ ساعت از پایتخت) سریع‌تر می‌توان نسبت به اوگاندا (۶ ساعت از پایتخت) به گوریل‌ها دست پیدا کرد. مزیت دیگر شرایط نسبتا مساعدتر زیرساخت‌ها به‌خصوص جاده‌ها است، البته زیرساخت‌های گردشگری بیشتری برای موفقیت گردشگری مورد نیاز است. روآندا تعهد خوبی نسبت به پیشبرد بخش گردشگری از خود نشان داده است. چرا که استراتژی گردشگری واضحی اتخاذ کرده، اقدامات بازاریابی خوبی انجام داده، بخش خصوصی به خوبی در این قضیه مشارکت داده شده و محیط کسب‌وکار کشور به خوبی بهبود یافته است.

مزایای ناشی از گردشگری گوریل

می‌توان گفت کوه‌هایی که در آنها گوریل یافت می‌شود، مانند جزیره‌های دورافتاده‌ای از گوریل‌ها هستند در محاصره دریایی از جوامع بشری با تراکم بالا ،که به‌شدت فقیر بوده و اقتصادی مبتنی بر کشاورزی دارند. گوریل‌ها با اقداماتی نظیر تبدیل اراضی ملی به کشاورزی و استخراج غیرقانونی منابع به‌شدت در معرض خطر هستند (حتی تله‌گذاشتن برای گرفتن گوریل‌های جوان‌تر و فروش در بازار سیاه). هر چند که امروزه دیگر این‌گونه از حیوانات برای گوشتشان شکار نمی‌شوند، اما هنوز هم مرکز توجه تجارت غیرقانونی حیوانات هستند. احتمال شکار غیرقانونی به‌خصوص توسط اهالی فقیرتر ناحیه اطراف پارک ملی ولکانو احساس می‌شود و این فشار فزاینده حیات این‌گونه و یکپارچگی زیستگاه آن را بیش از پیش در معرض خطر قرار می‌دهد. ایجاد دپارتمان حفاظت از جامعه گوریل‌ها برای کار کردن روی آموزش جوامع محلی و پروژه‌های زیرساختی اجتماعی تمرکز کرده و موجب درک بهتر ساکنان از گردشگری و حفاظت گوریل‌ها شد.

از سال ۲۰۰۵ طرحی تصویب شد که به موجب آن دولت ۵ درصد از درآمدهای پارک را به پروژه‌های جوامع محلی پیرامون پارک ملی اختصاص می‌دهد. این تصمیم به این دلیل گرفته شد که مردم جوامع محلی به پارک به عنوان دارایی خود نگاه کنند. میزان اختصاص بودجه به این جوامع مشخص نبوده است که از طریق طراحی برنامه‌های اقدامی سالانه این وضعیت بهتر شد.

فرصت‌های شغلی مختلفی توسط پارک به ساکنان محلی ارائه می‌شود (۱۸۰ نفر به‌طور دائم و مستقیم و حداقل ۸۰۰ نفر به‌صورت موقت یا غیرمستقیم). به عنوان مثال می‌توان به راهنمایان تور، ردیاب‌ها (پیداکننده حیوانات) و یگان‌های حفاظتی (در مقابل شکارچیان) اشاره کرد. برخی از اپراتورهای خصوصی تور نیز فعالیت‌های گردشگری مبتنی بر جوامع محلی مانند اقامت در اقامتگاه‌های محلی، تورهای پیاده‌روی روستایی و نوشیدنی‌های محلی ارائه می‌کنند. از طرفی توسعه گردشگری ناحیه و ایجاد تصویر بین‌المللی از روآندا، دولت را مجبور به حمایت‌های بیشتر و اختصاص بودجه بیشتر برای حفاظت از این گونه‌های جانوری کرد. مزیت دیگری که می‌توان از آن یاد کرد، پرداخت داوطلبانه هزینه توسط گردشگران و صرف آن برای حفاظت از گوریل‌ها است.