مدیریت گردشگری به جای مدیریت بحران

گروه گردشگری، فاطمه باباخانی: روزهای پایانی شهریور برای خانواده‌هایی که صاحب فرزند هستند؛ شباهت نزدیکی به روزهای پایانی اسفند دارد، با این تفاوت که در این روزها سفر رفتن پیش از فرا رسیدن مهر باید به انجام برسد و چه فرصتی بهتر از همین روزهای پایانی که از هرم گرمای تابستان کاسته شده و می‌توان سفر به مقاصد مختلف را در برنامه خانواده قرار داد- گرچه شمال کشور همچنان به عنوان یکی از اصلی‌ترین مقاصد خودنمایی می‌کند و شاهد آن نیز اعلام محدودیت‌های ترافیکی توسط پلیس راهوار جاده‌ای است. براساس این اعلام از ساعت ۱۲ روز چهارشنبه تا ۲۴ روز جمعه محدودیت‌هایی برای تردد انواع موتورسیکلت وجود دارد و همچنین از ساعت ۱۴ روز جمعه هیچ وسیله نقلیه‌ای نمی‌تواند وارد محور کرج به مرزن‌آباد شود تا از ساعت ۱۷ جمعه تا دو صبح شنبه مسیر مرزن‌آباد به کرج یک‌طرفه شود. اما آیا روزهای پایانی شهریور زمان مناسبی برای سفر است و خانواده‌ها با گنجاندن برنامه‌ گردش خود در این ایام می‌توانند روزهای شادی را در ایام سفر داشته باشند؟ مثال بالا درباره جاده شمال و تجربه تعطیلات عید فطر در سایر مقاصد نظیر همدان، شهرکرد و.. نشان می‌دهند پیش‌بینی یک سفر خسته‌کننده در این روزها به واقعیت نزدیک‌تر است و بسیاری از خانواده‌ها باید خود را برای تحمل این شرایط آماده کنند. راهکار این مشکل چیست؟ چگونه می‌توان هم گردشگری را تشویق کرد و هم از ترافیک طولانی جاده‌ها، افزایش غیرواقعی نرخ هتل‌ها و سایر امکانات گردشگری کاست؟

توزیع سفر با تعطیلات آخر هفته و تعطیلات زمستانه

دکترناصر رضایی، کارشناس پژوهشکده گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» بروز چنین پدیده‌هایی را یک معضل فرهنگی در جامعه ما عنوان کرد و گفت: مشکلاتی که ما در حوزه گردشگری با آن مواجهیم بیش از آنکه وجهه مدیریتی داشته باشند پدیده‌های فرهنگی هستند و ما باید در این زمینه اصلاحاتی را انجام دهیم.

وی با مقایسه تعداد اتومبیل‌های ایران با کشورهایی نظیر انگلیس و ژاپن اظهار کرد: در انگلیس با جمعیت ۵۰ میلیون نفر، ۳۵ میلیون اتومبیل وجود دارد و ما در ایران برای ۷۵ میلیون نفر تنها ۵/۱۶ میلیون اتومبیل داریم با این حال معضلات ترافیکی و جاده‌ای ما با این کشور قابل مقایسه نیست.

این کارشناس گردشگری بخشی از کاستی‌ها و مشکلات گردشگران در حوزه جاده‌ای را به فقدان زیرساخت‌های مناسب نسبت داد و افزود: نقص فنی خودروها تنها بخش معدودی از تصادفات را شامل می‌شود و در عوض ما شاهدیم انحراف به چپ و راست و همچنین سرعت بالا دلیل عمده مرگ‌ومیرها در ایامی است که خانواد‌ه‌ها برای گذراندن اوقات خوش به سفر رفته‌اند و باید در این زمینه فرهنگ رانندگی ما با مجموعه اقداماتی اصلاح شود.

وی همچنین از خانواده‌ها خواست تا نگاه از مبدا به مقصد را کنار بگذارند و اضافه کرد: کل مسیر سفر می‌تواند یک جاذبه گردشگری باشد و اگر این نگاه در فرهنگ خانواده‌ها شکل گیرد از سرعت‌های غیرمجاز و بسیاری از مسائل دیگر در سفرها جلوگیری می‌شود. رضایی درباره پیشنهاد تعطیلات پنج‌شنبه و جمعه به‌عنوان راهکاری برای توزیع زمانی سفر گفت: اگر زمان مشخصی در طول سال برای مردم وجود داشته باشد دغدغه ذهنی آنها برای اختصاص تعطیلات خاص به سفرشان محو خواهد شد و آنها قادر خواهند بود تمام طول سال را به‌عنوان زمان سفر در برنامه‌هایشان لحاظ کنند؛‌ به این ترتیب به جای مدیریت بحران، رفع سایر معضلات توسط مسوولان گردشگری در دستور کار قرار می‌گیرد. وی تعطیلات زمستانه را از دیگر راهکارهای توزیع زمانی سفر در ایران دانست و ادامه داد: اگر این تعطیلات مطابق آنچه ریاست سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری وعده داده است، اجرایی شود، خانواده‌ها می‌توانند با استفاده از تنوع جغرافیایی موجود در ایران، مقاصد جدیدی را در برنامه سفرشان لحاظ کنند. مهدی حجت، قائم‌مقام اسبق سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری نیز در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» گفت: مساله تنظیم سفر در کشور مساله‌ای پیچیده و مهم است و نمی‌توان برای آن راهکارهای ساده و بدون کارشناسی در پیش گرفت. وی در همین رابطه به مورد فرانسه اشاره کرد و افزود: در این کشور برای مدیریت و تنظیم تعطیلات یک روند دقیق و کارشناسی طی و مواردی نظیر زمان مناسب برای مرخصی کارمندان، مدارس و زمان اقتصادی برای سفر لحاظ شده است.

مخاطب سنجی زمان سفر

حجت ادامه داد: به‌عنوان مثال اگر تعطیلات در شهریورماه باشد، با توجه به دایره دربرگیری مسافران این ماه که خانواده‌های دارای فرزند دانش‌آموز هستند و کمتر با هواپیما سفر می‌کنند، برنامه‌ریزی دقیقی روی حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای انجام می‌شود و چنانچه در ژانویه یا فصل زمستان باشد، تردد هوایی بیشتر مدنظر برنامه‌ریزان قرار می‌گیرد.

قائم‌مقام اسبق سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در همین رابطه خواستار مخاطب‌سنجی زمان سفر ازسوی برنامه‌ریزان گردشگری شد و گفت: ما باید مطالعات جامع درباره اینکه هر کدام از دوره‌های زمانی سفر شامل چه مخاطب‌هایی می‌شود داشته باشیم و ماتریسی برای آنها رسم کنیم و بر اساس این ماتریس برای هر کدام یک دوره زمانی در نظر بگیریم.

وی انجام این برنامه‌ها را راهکار رفع بحران مدیریتی در حوزه گردشگری دانست و افزود: مراجعه به تجربه‌های جهانی از دیگر راهکارهایی است که می‌تواند ما را در ایجاد یک برنامه دقیق برای گردشگری کشور یاری دهد.

حجت درباره پیشنهاد تعطیلی دو روز آخر هفته به‌عنوان راهکاری برای توزیع سفر نیز اظهار کرد: هر پیشنهادی که ارائه می‌شود دارای مزایا و معایبی است که باید در لحاظ کردن تصمیم نهایی مجموع آنها را لحاظ کرد. به‌عنوان مثال این پیشنهاد ممکن است ازسوی برخی بازرگان‌ها که دارای روابط تجاری گسترده با سایر کشورها هستند با مخالفت روبه‌رو شود.

وی درباره دلایل این مخالفت گفت: تعطیلات آخر هفته در اروپا و بسیاری از کشورهای دیگر شامل روزهای شنبه و یکشنبه می‌شود و اگر ما پنج‌شنبه و جمعه را هم تعطیل کنیم، عملا زمانی که برای فعالیت این شرکت‌ها باقی می‌ماند سه روز هفته است که به فعالیت اقتصادی آنها صدمه می‌زند.

آنچه در گفته‌های این کارشناسان به چشم می‌خورد، فقدان مدیریت مناسب در عرصه گردشگری کشور است که این امر مسوولان را در طول سال مجبور به مدیریت بحران در دوران تعطیلات کرده است، از این رو اصلاح ساختار گردشگری کشور یک امر ضروری به نظر می‌رسد؛ اما این ضرورت نباید منجر به راهکارهای عجولانه در این عرصه گردد و مشابه سایر عرصه‌ها پس از یک دوره آزمایشی پرهزینه، بار دیگر در سیاست‌های در پیش‌گرفته‌شده تجدیدنظر صورت گیرد. مطالعه تجربه‌های جهانی در عرصه گردشگری و بیرون کشیدن برنامه‌های علمی از دل آنها برای یافتن یک سیاست دقیق و مطابق ویژگی‌های فرهنگی و اقتصادی جامعه ایران یکی از این راهکارها است که مهدی حجت نیز به‌خوبی بر آن در گفته‌های خود پای فشرد. اصلاح زیرساخت‌ها از دیگر ضرورت‌هایی است که از نگاه تمامی کارشناسان این عرصه می‌تواند توزیع مکانی و زمانی سفر را به همراه خود داشته باشد و از سوی دیگر هزینه‌های روانی و ریالی گردشگران را کاهش دهد.