جایگاه توریسم در بسته خروج از رکود

گروه گردشگری، پرستو فخاریان: توریسم جزو صادرات غیرنفتی محسوب می‌شود و می‌تواند پابه‌پای صادرات نفتی برای کشور عواید اقتصادی داشته باشد؛ این موضوعی است که این روزها نقل محافل اقتصادی، دولتی و بخش خصوصی شده اما ظاهرا جایگاه خود را در بسته خروج از رکود دولت به دست نیاورده است. همه اینها در حالی است که سازمان متولی گردشگری، عضوی از شورای‌عالی صادرات غیرنفتی شده است. شاید بتوان گفت دولت در گام اول در حال مشخص کردن موقعیت گردشگری در اقتصاد کشور است ولی نتوانسته ضمانت اجرایی و راهکارهای عملی برای رونق آن ارائه کند. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که گردشگری ازجمله صنایعی است که با سرمایه‌گذاری‌های اندک، سود بسیار زیادی با خود به همراه خواهد داشت؛ البته این موضوع مستلزم جذب گردشگر است که به نظر می‌رسد باتوجه به موج ورود توریست‌های خارجی به کشور، این مساله راحت‌تر مرتفع می‌شود. درواقع دیگر ما در جایگاهی نیستیم که نگران عدم اقبال گردشگران نسبت به ورود آنها به ایران باشیم، چراکه به واسطه تغییرات سیاسی در کشور و تعامل با جهان، این نگرانی به میزان قابل‌توجهی مرتفع شده است. بنابراین آنچه اکنون لازم است، ساماندهی به این موضوع است.

گردشگری صادرات غیرنفتی نیست؟

طبق گزارش اول خروج از رکود (گزارش «چرایی بروز رکود تورمی و جهت گیری‌های برون‌رفت از آن») دولت یازدهم به این جمع‌بندی رسیده است که یکی اقدامات ممکن برای خروج غیرتورم‌زا از رکود سمت عرضه در این مجموعه، تجهیز منابع ریالی و ارزی در بخش‌های پیشرو است. بر این اساس منظور از تجهیز منابع، ایجاد منابع جدید یا مصرف بهینه منابع درجهت افزایش رشد اقتصادی است. تحرک بخش‌های نفت، گاز، پتروشیمی و صنایع معدنی به‌عنوان بنگاه‌های اقتصادی پیشرو در کنار رونق گردشگری و امکان آزادسازی منابع ارزی بلوکه شده از یکسو با افزایش «منابع ارزی در دسترس» تکانه اولیه برای خروج از رکود را ایجاد می‌کنند. دولت در این گزارش یکی از بخش‌هایی را که به‌عنوان عوامل اولیه خروج از رکود می‌تواند نقش مهمی ایفا کند، گردشگری عنوان کرده است.

در گزارش دوم نیز تصریح شد که یکی از چهار گلوگاه پیش رو برای خروج از رکود، کاهش تقاضای موثر است. از این رو سیاست‌های توسعه صادرات به‌عنوان یکی از محورهای اصلی تحریک سمت تقاضا در دستور کار دولت قرار گرفته است. سیاست‌های توسعه صادرات غیرنفتی علاوه‌بر آنکه ازطریق افزایش تقاضا برای محصولات و خدمات تولیدشده در داخل منجربه تحرک بخش‌های تولیدی کشور می‌شوند، با کاهش وابستگی اقتصاد به نفت و تنوع بخشیدن به منابع ارزی، رشدهای اقتصادی باثبات‌تری را در سال‌های آتی رقم خواهد زد. طبق این گزارش توسعه صادرات غیرنفتی در مقایسه با صادرات نفتی، صنایع و بخش‌های کاربردی‌تری را شامل می‌شود که از این نظر افزایش سطح اشتغال و تطبیق بهتر ساختار اشتغال با جمعیت جوان و تحصیلکرده کشور را در پی خواهد داشت، همچنین در این گزارش به مهم‌ترین اجزاء مجموعه سیاست‌های دولت در جهت توسعه صادرات غیرنفتی در کوتاه‌مدت اشاره شده است که تنها یک بند به‌صورت مستقیم و سه بند به صورت غیرمستقیم به موضوع گردشگری پرداخته است. «تسهیل در ایجاد و تجهیز زیرساخت‌های اقامتی درمانی در استان‌های مرزی و استان‌های مستعد توسعه توریسم سلامت» تنها بندی است که به‌طور مستقیم به گردشگری اشاره داشته و آن هم به‌صورت موردی بحث توریسم سلامت را یادآور شده است. این در حالی است که مسوولان دولتی در ماه‌های اخیر به صورت متواتر از اهمیت گردشگری در رونق اقتصادی کشور سخن گفته‌اند و انتظار می‌رفت که اگر به این موضوع وقوف و باور پیدا کرده‌اند، در خصوص این صنعت به عنوان یکی از مهم‌ترین موارد صادرات غیرنفتی به روشنی راهکار ارائه کنند. علاوه بر این در گزارش دوم راهکارهای خروج از رکود غیرتورم‌زا، ذیل مبحث سیاست‌های مالیاتی، میزان معافیت مالیاتی برای مناطق کمتر توسعه یافته دو برابر سرمایه‌گذاری انجام شده خواهد بود و همچنین تعطیلی مالیاتی به مدت ۳ سال برای مناطق توسعه یافته و ۵ سال برای مناطق کمتر توسعه یافته در نظر گرفته می‌شود که این موارد شامل موسسات حمل‌ونقل و مراکز اقامتی و گردشگری نیز خواهد بود.

خروج از رکود بدون گردشگری!

یک کارشناس اقتصادی در تحلیل جایگاه توریسم در بسته خروج از رکود دولت به «دنیای اقتصاد» گفت: به نظر می‌رسد نقش دارایی‌های غیرمشهود و تاثیر آن در ایجاد اشتغال و ارزش افزوده در این بسته همچنان نادیده گرفته شده است. حبیبه فتحی افزود: امروزه در دنیا بیشترین میزان از تولید ناخالص داخلی کشورها مرهون خدمات است. در کشور مانیز خدمات سهم ۵۰ تا ۶۰ درصدی از GDP را داراست، اما با این تفاوت که در دنیا این خدمات مولد هستند و در کشور ما به این صورت نیست. وی با اشاره به گزارش خروج از رکود خاطر نشان کرد: در دولت صادرات کالا بیش از صادرات خدمات جایگاه دارد. به نظر می‌رسد دولتی‌ها چندان به اشتغالزایی صنعت توریسم باور ندارند و بیشتر به صادرات ملموس قائل هستند. درحالی‌که برای مثال در اقتصاد ایالات متحده آمریکا، ۸۱ میلیون شغل ذیل امر خدمات شکل گرفته و ۸۰ درصد از GDP را به خود اختصاص می‌دهد. علاوه‌بر این، بخش اعظمی از این خدمات مشاغلی هستند که به صنعت سفر و گردشگری مرتبط هستند و توانسته‌اند صادرات خدمات را در این کشور رونق ببخشند. به اعتقاد این کارشناس اقتصادی، دولت همچنان بر صنایع پتروشیمی به عنوان بخش پیشرو اشاره کرده و نادیده گرفتن گردشگری به‌عنوان دارایی نامشهود از ضعف‌های این بسته است. به گزارش «دنیای‌اقتصاد»، در ماه‌های اخیر از شخص اول اجرایی کشور گرفته تا مسوولان سازمان متولی گردشگری، همه از اهمیت توریسم در رونق اقتصادی کشور سخن می‌گویند اما کمتر پیش می‌آید که از راه‌های توسعه این صنعت برای دستیابی به این توسعه سخن به میان بیاید. گردشگری همچنان در بسته خروج از رکود جدی گرفته نشده و این درحالی است که بارها معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری از نقش مهم گردشگری در رونق اقتصادی و خروج از رکود حرف زده است. حالا هنوز چشم‌ها به «پاستور» است که ببینند آیا توسعه گردشگری و کمک آن به اقتصاد کشور تنها در حرف‌ها خلاصه می‌شود یا به عمل هم می‌رسد؟!