صنایع‌دستی به نوعی بازگوکننده سابقه و ریشه‌های تاریخی، اجتماعی و فرهنگی کشور محل تولید خود هستند و به این ترتیب از طرفی می‌توانند عامل مهمی در شناسایی فرهنگ و تمدن کشور تولیدکننده خود و از طرف دیگر از عوامل موثر در جذب گردشگر باشند. امروزه در بسیاری از کشورهایی که پیشینه تاریخی غنی دارند، فرآورده‌های دستی با طرح‌ها و ویژگی‌های منحصربه فرد خود مکمل دیدنی‌های تاریخی هستند. صنایع دستی و در مجموع هنرهای بومی سنتی هر کشور به‌ویژه در قطب‌های مطرح آن همچون چین‌، ایران و هند می‌تواند تجلی ذوق و اندیشه، بیانگر ارج نهادن به میراث ملی و گنجینه باارزش معنوی و همچنین بیانگر عمق، معنا و مفهوم واقعی فرهنگ و تمدن پرسابقه آنها باشد. ایجاد مجتمع‌های بزرگ صنایع‌دستی که پروسه و فرآیند تولید آثار شاخص صنایع‌دستی را در معرض نمایش قرار می‌دهند نیز از مهم‌ترین اقدامات کشورهایی است که از صنایع دستی در جهت رشد اقتصادی کشور خود استفاده می‌کنند. تجارب بسیار موفق کشور چین از ایجاد کارخانه‌های بزرگ به صورت کارگاه، نمایشگاه و فروشگاه در رشته‌هایی چون مینای خانه‌بندی، ‌تراش سنگ یشم، رودوزی و نیز تجربه بس ارزشمند کشور تایلند در ایجاد مجتمع‌های تولید و فروش صنایع‌دستی در شهر شیانگ‌می از نمونه‌های بسیار موفق در این مقوله هستند. کشورهایی مانند چین و هند توانسته‌اند به‌رغم جمعیت زیاد از تولید و صادرات صنایع‌دستی در بهبود وضعیت اقتصادی خود بهره ببرند. ترکیب این صنایع با سنن، رسوم و بینش صنعتگران و در نتیجه جاذبه‌های منحصربه‌فرد آنها موجب شده است که عده‌ای از صاحب‌نظران آن را به عنوان فرهنگ اقتصادی بخوانند. فرودگاه‌های جهان به عنوان اولین و آخرین مکان حضور گردشگران و مسافران، معمولا پایانه‌های مناسبی برای بازاریابی و ارائه محصولات صنایع‌دستی هستند. تولید‌، ‌بازاریابی و فروش صنایع‌دستی در فرودگاه‌ها و شهرهای فرودگاهی علاوه‌بر صدور صنایع دستی موجب ترویج ویژگی‌های فرهنگی کشورها نیز می‌شود. به ملاحظه فوق اکثر فرودگاه‌های دنیا، بخش‌هایی را به‌منظور افزایش تولید و توسعه صادرات صنایع‌دستی اختصاص داده‌اند. در این قسمت به بررسی نحوه ارائه صنایع‌دستی در برخی فرودگاه‌های جهان اشاره می‌شود.

فرودگاه و شهر فرودگاهی اینچئون

فرودگاه بین‌المللی اینچئون فرودگاهی است که فرهنگ سنتی کره در آن به نمایش گذاشته‌ می‌شود. مرکز صنایع‌دستی این فرودگاه مرکزی برای حفظ سنت و فرهنگ کشور و همچنین منبع درآمدی حائز اهمیت از فعالیت‌های غیرپروازی آن است.

در فرودگاه اینچئون کره‌جنوبی مکان مخصوصی طراحی شده که بازدیدکنندگان می‌توانند با دست خود صنایع‌دستی مثل هانجی (کاغذ سنتی کره از چوب درخت شاتوت)، بادبزن تاشو و غیره را بسازند. در مرکز صنایع‌دستی، ‌صنایع دستی هانجی و سرامیک‌های لوکسی که توسط چهره‌های فرهنگی ساخته شده‌اند به فروش می‌رسند. گردشگران می‌توانند در کنار تجربه ساختن صنایع دستی کره، از صنایع دستی ساخته شده توسط این استادان دیدن کرده و همچنین از موسیقی سنتی کره مثل گئومونگو (نوعی آلت موسیقی با ۶ سیم)، گایاگئوم (نوعی سنتور با ۱۲ سیم) و هائگئوم لذت ببرند.

چهار مرکز فرهنگی، نمایشگاه صنایع ‌دستی و مرکز تجربه سنت که در فرودگاه اینچئون مستقر هستند، با برنامه‌های متنوع خود علاوه‌بر سرگرم کردن مسافران، تاثیر بسزایی در روحیه و رفع خستگی آنان می‌گذارند.

فرودگاه جامو هند

در این فرودگاه غرفه صنایع‌دستی با هدف حفظ سنت و فرهنگ هند و آشنا شدن مشتریان و مسافران با آن دایر شده است. یکی از سیاست‌های فرودگاه جاموهند ارائه صنایع‌دستی ساخته شده توسط اهالی جامو و کشمیر، در محلی نزدیک سالن VIP است. در غرفه‌های صنایع‌دستی این فرودگاه، زیورآلات دست‌ساز هندی، صنایع‌‌دستی ساخته شده از پارچه، سنگ، فلز، شیشه، علف، چوب، چوب خیزران، خاک رس و سرامیک ارائه می‌شود. بازار صادرات صنایع‌دستی هند، کشورهایی مانند عربستان سعودی، ایالات متحده آمریکا، ژاپن، انگلستان، آلمان، کانادا، ایتالیا و فرانسه هستند. ضمنا کلیه پرسنل و فروشندگان غرفه صنایع‌دستی، لباس سنتی پوشیده و جهت ارائه این اجناس به‌طور کامل آموزش دیده‌اند.

دهکده صنایع‌دستی شهر فرودگاهی کوجی

فرودگاه بین‌المللی کوجی در جنوب هند در حال برنامه‌ریزی برای راه‌اندازی یک دهکده صنایع‌دستی در محدوده شهر فرودگاهی کوجی است. دهکده صنایع‌دستی هند به صنعتگران، سازمان‌های خصوصی و دولتی کمک می‌کند تا کیفیت محصولات خود را ارتقا داده و در یکی از اصلی‌ترین مبادی ورودی و خروجی مسافر و گردشگر، بتوانند بازار بسیار خوبی برای ارائه محصولات خود پیدا کنند. لذا با راه‌اندازی این دهکده در مکانی جذاب و پرتردد مانند فرودگاه می‌توانند درآمد خود را از فروش صنایع‌دستی تا چند برابر افزایش دهند.

افزون بر این، این شانس را به هنرمندان صنایع دستی می‌دهند تا هنر خود را در سطح بین‌المللی ارائه کنند. در مرحله اول طراحی دهکده صنایع‌دستی پیشنهاد برای ساخت ۶۰ غرفه فروش و عرضه صنایع‌دستی به صورت یک راسته بازار و کارگاه‌های کوچک صنایع‌دستی پیش‌بینی شده است تا گردشگران بتوانند علاوه‌بر آشنا شدن با نحوه تولید، این شانس را داشته باشند تا خود نیز آن را تجربه کنند. موزه صنایع‌دستی قدیمی هند نیز دراین دهکده وجود دارد.

ضمنا در این دهکده امکاناتی جهت رفاه هنرمندان و فروشندگان صنایع‌دستی و همچنین مشتریان و گردشگران نیز طراحی شده است. رستوران، کافی‌شاپ، حمام و تمام امکاناتی که در یک دهکده عرضه می‌شود، در این طرح پیش‌بینی شده است. حتی در رستوران‌های این دهکده غذای سنتی در ظرف‌هایی که جزو اقلام صنایع‌دستی هستند، سرو می‌شود.

منبع: نشریه شماره ۱۳۵ گروه بین‌المللی ره‌شهر