راه‌اندازی سایت جامع توریسم ایران و برخورد با تورهای طبیعت‌گردی غیرمجاز
گروه گردشگری- فاطمه باباخانی*: طبیعت‌گردی چند سالی است که در ایران بسیار رونق گرفته، شاهد آن را می‌توان در آگهی‌های مربوط به آژانس‌های مختلف مشاهده کرد که در آن از برگزاری تور در دل طبیعت خبر می‌دهند؛ برخی به طبیعت‌گرد وعده گشت‌و‌گذار در دل جنگل‌های بکر و شب مانی در کمپ جنگلی را می‌دهند و گروه دیگر از خیال اقامت در یک کلبه روستایی سخن می‌گویند؛
اما طبیعت‌گردی در ایران چه شاخصه‌هایی‌دارد و کسانی که وارد این میدان شده‌اند با چه مصائبی سر و کار ‌دارند؟ طرح شناسنامه‌دار کردن درختان مجموعه فرهنگی سعد آباد فرصتی را برای فعالان عرصه طبیعت‌گردی فراهم کرد تا رودررو با مدیر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از مشکلات خویش سخن بگویند و خواسته‌هایشان از مدیریت جدید را با او در میان بگذارند.
در این نشست که روز چهارشنبه ۱۴ اسفند در محل مجموعه فرهنگی و تاریخی سعد آباد برگزار شد، سلطانی‌فر، رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از برگزاری ۱۵ جلسه با سازمان‌های مردم نهاد فعال درحوزه تحت مدیریت خود از زمان ریاست ۲۹ روزه‌اش در این سازمان خبر داد و گفت: تلاش ما بر این بوده است تا با مردمی که در عرصه‌های مختلف صنایع دستی و گردشگری فعال هستند، ارتباط برقرار کنیم. وی در همین رابطه از حضور خود در جشن راهنمایان تور در کرمان خبر داد و افزود: تمام تلاش ما در سازمان میراث فرهنگی بر این امر قرار ‌دارد تا تعامل بیشتری را با فعالان این عرصه داشته باشیم. سلطانی‌فر همچنین در سخنان خود از راه‌اندازی یک سایت جامع گردشگری در کشور سخن گفت و افزود: این سایت معرفی‌کننده تمام جاذبه‌های طبیعی ایران خواهد بود و ما از طریق آن می‌توانیم اطلاعات مفیدی را به گردشگران علاقه‌مند عرضه کنیم.
سازمان میراث و سازمان محیط زیست هماهنگ شوند
سلطانی‌فر در بخش دیگری از سخنان خود به ارتباط سازمان میراث فرهنگی و سازمان حفاظت از محیط زیست پرداخت و تصریح کرد: متاسفانه این دو سازمان به جای اینکه حافظان محیط زیست و فرهنگ باشند، به‌عنوان یک تشکیلات مانع و قفل شونده شناخته می‌شوند؛ از این رو ما باید رویکرد خود را در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تغییر دهیم. وی به مشکلات کسانی که خانه آنها در سازمان میراث فرهنگی به‌عنوان یک اثر تاریخی ثبت می‌شود، به‌عنوان نمونه‌ای از این مشکلات اشاره و اظهار کرد: در ایران اگر کسی خانه‌اش از سوی سازمان میراث فرهنگی ثبت شود، عملا دستش از اداره ملکش کوتاه می‌شود. این در حالی است که این رویداد باید منافعی را برای مالک به همراه آورد؛ از این رو ما باید بحث جدی اقتصاد، هنر و فرهنگ را بر اساس الگوهای رایج در دنیا دنبال کنیم.
رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همچنین درباره گردشگری طبیعت در ایران گفت: پس از حماسه ۲۴ خرداد که توسط ملت ایران رقم خورد، رئیس‌جمهور تدبیر و امید بر سر کار آمد و در سرلوحه کار خود تعامل با دنیا را قرار داد. از نگاه رئیس‌جمهور ما باید از طریق گردشگری توانمندی‌های خود را به رخ دنیا بکشانیم و از طریق آن ارزآوری، درآمدزایی و اشتغال‌زایی را دنبال کنیم. وی درباره مشکلات توسعه بخش گردشگری طبیعت در ایران گفت: منابع انسانی و آموزش، از جمله مشکلاتی است که ما در این حوزه با آن مواجهیم و برای رفع آن همگی باید همگام با هم دست به‌کار شویم تا بتوانیم به سرمنزل مقصود برسیم.
طبیعت‌گردی؛ موفق‌ترین شیوه توسعه جوامع کمتر توسعه‌یافته
فیاضی مدیرکل طبیعت‌گردی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از دیگر سخنرانان این نشست بود که بخش مهمی از سخنان خود را به ارتباط حفاظت از محیط زیست، جوامع بومی و گردشگری قرار داد و گفت: طبیعت‌گردی فعالیتی است که منجر به حفاظت از محیط زیست می‌شود و انتفاع مردم بومی را نیز به دنبال‌دارد. وی از ۱۴ شاخه طبیعت‌گردی به‌عنوان امکانات این بخش اشاره و اظهار کرد: پرنده‌نگری یکی از این شاخه‌ها است که در کشور ما به واسطه حضور ۵۲۰ گونه پرنده از جایگاه و ظرفیت بسیار خوبی برخوردار است.
مدیر کل طبیعت‌گردی سازمان میراث فرهنگی در همین رابطه از درآمد ۱۷ میلیارد دلاری کانادا در پرنده‌نگری سخن گفت و افزود: در انگلیس طرفداران این شاخه طبیعت‌گردی به اندازه طرفداران فوتبال است و نزدیک به یک‌ونیم میلیون هوادار‌ دارد. وی طبیعت‌گردی را شاخه‌ای از گردشگری معرفی کرد که می‌تواند به‌عنوان موفق‌ترین شیوه توسعه جوامع کمتر توسعه یافته عمل کند و گفت: با رشد طبیعت‌گردی مهاجرت معکوس اتفاق افتاده و امنیت و توسعه پایدار نیز محقق می‌شود. فیاضی اقامتگاه‌های بوم‌گردی را یکی از راهکارهای موثر برای رشد چنین شاخه‌ای از گردشگری برشمرد و افزود: امکان راه‌اندازی این اقامتگاه‌ها در مناطق دورافتاده کاملا میسر است؛ ضمن اینکه هزینه بسیار کمتری از ساخت و تاسیس هتل‌ها‌ دارد.
تورهای غیرمجاز، جامعه محلی را بدبین می‌کند
آرش نورآقایی که در این نشست به نمایندگی از راهنمایان تور شرکت کرده بود، گفت: در شرایط کنونی گردشگری ورودی در کشور ما بسیار مورد استقبال قرار گرفته و ما باید برای آن زیرساخت‌های لازم را فراهم کنیم. وی تعریف گردشگری با توجه به اصالت و فرهنگ ایرانی را بخشی از این زیرساخت‌ها دانست و افزود: آموزش تورگردانان و راهنمایان بخش دیگری از این زیرساخت‌ها است. به‌عنوان مثال ترکیه که نصف ایران مساحت‌دارد دوره آموزشی خود را ۹ ماه به همراه ۴۵ روز سفر تعریف کرده. این در حالی است که این دوره در ایران ۶ ماه است و سفرها نیز بسیار کمتر پیش‌بینی می‌شود. سهند عقدایی نیز در این نشست به نمایندگی از تورگردانان گفت: بحث تورگردانان غیرمجاز یکی از مشکلات جدی در عرصه طبیعت‌گردی ایران است؛ کسانی که با استفاده از یک سایت، یک صفحه فیس‌بوک یا تنها با یک شماره تماس، مشکلات جدی را برای تورگردانان حرفه‌ای و اعتبار آنها ایجاد کرده‌اند. وی در همین رابطه به عدم رعایت هنجارهای عمومی توسط این تورها اشاره و تصریح کرد: چنین رفتارهایی موجب بدبینی جامعه بومی و موجب ایجاد مسائلی در مناطق عمده گردشگری برای آژانس‌های معتبر شده است.
جواد نظام دوست، رئیس هیات‌مدیره انجمن غارشناسان ایران نیز دیگر سخنران این نشست بود که به نمایندگی از انجمن رفتینگ، گروه رفتگران طبیعت و انجمن عکاسان میراث سخن گفت و در سخنانش از سابقه چهارساله انجمن غارشناسان ایران و فعالیت‌های آنها یاد کرد. محمد نجم‌الدین، مدیر شرکت سیاحان طبیعت، نیز که در این نشست سخنان خود را بر گردشگری شکار متمرکز کرده بود، ضمن تحلیل قانون شکار و صید در ایران، حفاظت به شرط بهره‌برداری را یک رویکرد مناسب برای حفاظت از محیط زیست و گونه‌های جانوری عنوان و از رویه فعلی در سازمان حفاظت از محیط زیست انتقاد کرد. وی در همین رابطه، توریسم شکار در ترکیه را مثال زد و گفت: این نمونه از گردشگری می‌تواند سهم بزرگی در شناساندن تنوع زیستی در ایران ایفا کند.
شادلو دیگر سخنران این نشست که به نمایندگی از موسسه‌های آموزشی در حوزه طبیعت‌گردی سخن می‌گفت نیز ضمن تعریف راهنما به‌عنوان پیشانی صنعت گردشگری، موسسه‌های فعال در حوزه آموزشی را موسسه‌های ورشکسته یا در آستانه ورشکستگی عنوان کرد که نیازمند حمایت جدی از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هستند.
*fateme.babakhani۶۰@gmail.com