مهدیس مدنی* در مقاله پیشین که در این ستون به چاپ رسید، تعریف مختصری از اکوتوریسم و اهداف کلیدی که این‌گونه پایدار از گردشگری به دنبال دستیابی به آنها است، را بیان کردیم. یقینا برای رسیدن به هر هدفی برنامه‌ریزی و اتخاذ تصمیماتی در سطوح خرد و کلان لازم و ضروری است، اما برای تدوین برنامه‌ای اصولی و اتخاذ تصمیماتی مناسب نیازمند دانستن اصول و راهبردهایی هستیم. جامعه بین‌المللی اکوتوریسم برخی از این اصول را برشمرده است که به قرار زیرند:

۱. حداقل کردن اثرات منفی: با توجه به اینکه هر محیط طبیعی توانایی محدودی در دفع ضایعات و تحمل آسیب‌های وارد شده و ترمیم آنها را دارد، می‌توان این اصل را در راستای تعریف پایه‌ای و اساسی دانست که از توسعه پایدار ارائه شده است و اشاره به حفظ ونگهداشت منابع برای نسل‌ حاضر و نسل‌های بعدی دارد.

۲. ارتقای آگاهی و احترام نسبت به فرهنگ و محیط زیست.

۳. فراهم آوردن بستری برای گردشگران و جامعه محلی جهت کسب تجارب مثبت: تفسیر اطلاعات و فراهم آوردن بستری جهت درک متقابل میان گردشگران و جامعه محلی، شرایطی را فراهم می‌سازد تا افراد به دور از سوءتفاهم‌ها و پیش فرض‌های نادرست با یکدیگر به تعامل بپردازند و در نتیجه اطلاعات و پیام‌ها را با کمترین میزان تحریف و بدون دشواری دریافت و تفسیر کنند. در واقع اصل دوم که ارتقای آگاهی و احترام نسبت به فرهنگ و محیط زیست است، زمینه مناسبی را برای پیاده‌سازی این اصل فراهم می‌آورد.

۴. فراهم آوردن سود اقتصادی که مستقیما صرف امر حفاظت از محیط زیست شود: در اغلب کشورهای پیشرو در عرصه گردشگری پایدار، مدیریت مدرن و پویای محیط زیست جایگزین رویه‌های کلاسیک شده است. امروزه در دنیا ترجیح بر این است که به جای نگاه موزه‌ای به محیط‌زیست، حفاظت به شرط بهره‌برداری جایگزین شود، اگرچه هرگونه بهره‌برداری از محیط زیست باید تحت شرایط و استانداردهای خاصی صورت پذیرد که اشاره به آنها در حوصله این بحث نمی‌گنجد، اما یکی از فواید اصلی این بهره‌برداری‌ها که اکوتورسیم یکی از مصادیق آن است، کسب درآمد کافی جهت حفاظت و ارتقای شرایط اکولوژیکی این عرصه‌ها و منابع طبیعی است.

۵. فراهم آوردن سود اقتصادی و توانمندسازی جوامع محلی: یکی از ابزار دست یافتن به پایداری در ابعاد اقتصادی و اجتماعی-فرهنگی، درگیر کردن افراد جامعه محلی در انجام امور است. اگر بومیان مستقیما و بی‌واسطه از منافع اقتصادی سرشار گردشگری منتفع شوند و ارائه خدمات و حتی مدیریت فعالیت‌ها در این حوزه را بیاموزند، عزت نفس بیشتری پیدا کرده و وضعیت رفاه‌شان بهبود می‌یابد.

۶. ایجاد حساسیت نسبت به شرایط سیاسی، اجتماعی و محیط‌زیستی جامعه میزبان.

آنچه در پیاده‌سازی این اصول نباید فراموش کرد این نکته است که باید نگاهی سیستمی به همه این موارد داشت. توسعه پایدار امری یکپارچه است که باید در تمامی ابعاد اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی تحقق یابد.

*کارشناس ارشد برنامه‌ریزی توریسم

mahdis.madani@gmail.com