پایان یا ادامه عصر آمارهای نادرست؟!

گروه گردشگری- پرستو فخاریان: معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی در یکی دو روز گذشته، آماری جدید از گردشگران خارجی ورودی به ایران ارائه کرد؛ به گزارش خبرگزاری «مهر» معاون گردشگری کشور از رشد ۱۵/۵ درصدی آمار گردشگران ورودی به کشور در مهر ماه سال جاری نسبت به مدت زمان مشابه سال گذشته خبر داد. جهانیان منبع این آمار را پلیس مهاجرت ناجا عنوان و اضافه کرده بود: تعداد ۴۷۱ هزار و ۵۷۱ نفر گردشگر خارجی در مهر ماه سال جاری به کشور وارد شده اند که این تعداد در مقایسه با ۴۰۸ هزار و ۱۶۹ نفر گردشگر در مدت زمان مشابه سال گذشته ۱۵/۵ درصد رشد به همراه داشته است. وی همچنین با اشاره به آمار گردشگران ورودی طی هفت ماه نخست سال یاد آور شد: از فروردین ماه لغایت مهر ماه سال جاری تعداد سه میلیون و ۹۳ هزار و ۸۴۰ نفر گردشگر خارجی به کشور وارد شده‌اند که این تعداد نیز در مقایسه با رقم ۲ میلیون و ۴۵۷ هزار و ۲۱۱ نفر طی مدت زمان مشابه سال گذشته، با ۲۶ درصد رشد روبه‌رو شده است. آیا ویزای گردشگری ملاک است؟ در همین راستا خبرنگار «دنیای اقتصاد» ضمن تماس با معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، از چند و چون این آمار جویا شد. جهانیان به دنیای اقتصاد می‌گوید: با قاطعیت اعلام می‌کنم که این آمار حتی یک نفر کمتر یا بیشتر نیست و توسط پلیس مهاجرت و براساس ویزاهای گردشگری محاسبه شده است. درواقع پلیس مهاجرت آمار جزئی تورهای ورودی و کسانی را که به صورت انفرادی به ایران سفر کرده‌اند نیز دارد. وی در پاسخ به این سوال که «چرا فعالان بخش خصوصی از برخی آمارهای سازمان گلایه‌مند هستند و معتقدند که هر فرد خارجی که به کشور وارد می‌شود، در آمار سازمان به عنوان گردشگر برشمرده می‌شود»، اظهار می‌کند: آژانس‌ها از دید خود به این مساله نگاه می‌کنند. گویی بر این باورند که تنها افرادی را که با تور وارد کشور می‌شوند باید گردشگر حساب کرد، اما واقعیت این است که خارج از تورها، افراد زیادی به کشور می‌آیند و البته اگر بنا بر حساب گردشگرانی که با تور وارد کشور می‌شوند باشد، واقعا تعداد آنها بسیار کم است. معاون گردشگری با تاکید بر به کارگیری آیتم‌های سازمان جهانی برای شمارش تعداد گردشگران، اضافه می‌کند: اقداماتی برای تدوین یک نظام جامع آمارگیری گردشگری در حال صورت‌گیری است. جهانیان با اشاره به اعتراض‌های نجفی به آمارهای گردشگری دولت پیشین، این نارضایتی نجفی را مربوط به سیستم «نفر سفر» می‌داند و تاکید می‌کند: از زمانی که من وارد سازمان شدم، این نحوه اعلام آمار را برداشته‌ام. جهانیان همچنین از ارائه پروپوزال‌هایی برای نظام آمارگیری جامع گردشگری از سوی مرکز آمار و دانشگاه شریف خبر می‌دهد و این کار را زمانبر عنوان می‌کند. با این همه آژانس‌داران بخش خصوصی خواستار این هستند که با سازوکارهای خاصی، گردشگران ورودی، بیشتر از تورها برای بازدید از کشور بهره ببرند. جهانیان در این رابطه نیز می‌گوید: ما برای تورهای ورودی و مسافران آنها از سیستم مالی ریالی استفاده می‌کنیم و برای افرادی که به صورت انفرادی برای گردش به ایران می‌آیند، از سیستم ارزی. بنابراین این خود می‌تواند ورود حرفه‌ای بخش خصوصی را تسهیل کند. مکانیزم آماری مناسب نداریم یکی از آژانس‌داران تهران ضمن ابراز تردید به این آمار اعلام شده، به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: از این آمارهای کلی نمی‌توان به نتیجه‌ای رسید. این آمارها در حالی اعلام می‌شوند که اگر وارد جزئیات آنها شویم و تحلیل‌شان کنیم، متوجه تناقضات عدیده‌ای خواهیم شد. در دولت پیشین یا دولت‌های قبل از آن هم دچار این مشکل بوده‌ایم. ما مکانیزم آماری مناسبی در گردشگری نداریم. قربانی ضمن غیرمناسب خواندن این نوع آمارگیری از گردشگران (توسط پلیس مهاجرت) تاکید می‌کند: ویزای گردشگری نمی‌تواند مبنای درستی برای این موضوع باشد؛ چرا که کشورما در صدور انواع دیگر ویزا، مراحل مختلفی دارد که بسیاری از خارجی‌ها ترجیح می‌دهند با ویزای گردشگری به کشور وارد شوند. از این رو تعداد گردشگران واقعی که با ویزای گردشگری به ایران وارد می‌شوند باید تعدادی به جز این باشد. این فعال گردشگری با بیان اینکه «اکثر گردشگران خارجی به دلیل کمبود برخی استانداردهای گردشگری در کشور ما، ترجیح می‌دهند با تور به ایران بیایند»، اضافه می‌کند: آیا نباید پرسید که این تعداد اعلام شده از گردشگران خارجی از چه امکانات گردشگری استفاده کرده‌اند؟ کجا خوابیده‌اند؟ کجا رفته‌اند؟ از چه تاسیسات و خدماتی بهره برده‌اند؟ آیا واقعا تاسیسات گردشگری ما از حضور این تعداد، بهره اقتصادی برده است؟ اعلام سه میلیون گردشگر ورودی البته در مقایسه با ترکیه که بیش از ۲۰میلیون گردشگر در سال دارد، میزان ناچیزی محسوب می‌شود، اما برای ما که در این زمینه فعالیم، آمار ناباورانه‌ای است. این آژانس‌دار با طرح این موضوع که «مثلا در همین تهران، تنها پنج یا ۶ هتل ۵ستاره داریم»، ادامه می‌دهد: روی هم رفته در کل تهران تنها هزار و ۲۰۰ یا هزار و ۳۰۰ اتاق لوکس برای گردشگران خارجی داریم. حالا با توجه به اینکه تهران به نوعی شاهراه ورودی گردشگر محسوب می‌شود و با حساب اینکه گردشگران داخلی نیز در فواصل مختلف به این هتل‌ها می‌آیند، باید دید آیا چنین حجمی یا حتی نیمی از این تعداد، با گنجایش این هتل‌ها تناسب دارد، یا خیر؟ قربانی، گردشگری مذهبی و به طور مشخص گردشگران ورودی به مشهد را پرتعداد برمی‌شمرد و می‌افزاید: حتی با احتساب اینکه همه این گردشگران نیز گردشگر مذهبی باشند، چنین آماری دور از ذهن به نظر می‌رسد. پس لرزه‌های آمارهای اشتباه در همین راستا به نقل از روابط عمومی هتل پارسیان استقلال، تعداد گردشگران پذیرش شده در این هتل از ابتدای سال ۹۲ در مقایسه با مدت مشابه، کاهش چشمگیری داشته است. مسوول روابط عمومی این هتل به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد از میزان پذیرش ما کاسته شده و این بیش از هرچیزی ناشی از تحریم‌ها و مسائل سیاسی کشور بوده است. پیش از این نیز اباذری، رییس انجمن صنفی دفاتر سفر و گردشگری استان تهران، در گفت‌وگویی با «دنیای اقتصاد» ارائه این گونه آمارها را پس لرزه‌های آمارهای دولت قبلی و موجب دلسردی فعالان و دست‌اندرکاران صنعت و صنف دانسته بود. به اعتقاد وی تورآوران و متخصصان گردشگری اشراف دارند که جهانگردان به یکباره و یک شبه تصمیم به سفر نمی‌گیرند و آژانس‌داران بین‌المللی از حداقل یک سال پیش اقدام به برنامه‌ریزی می‌کنند. با این اوصاف به نظر می‌رسد همچنان ردپایی از آمارهای غلط دوره قبل بر جاده خاکی گردشگری مانده باشد. نه پلیس مهاجرت منبع آمار مناسبی برای اعلام تعداد گردشگران ورودی است نه این آژانس‌ها و هتل‌هایی که به نظر نمی‌رسد نمونه خروار باشند. باید بدانیم فاکتورهای متعددی برای شمارش گردشگران وجود دارد که پلیس مهاجرت تنها یکی از آنها (ویزای گردشگری) را در نظر می‌گیرد. گویی باید همچنان منتظر ماند تا چه زمانی یکی از پروپوزال‌هایی که به سازمان میراث می‌رسد، بالاخره می‌تواند این جامعیت را رعایت کند. با این همه تا آن زمان، می‌شود دست‌کم کمتر از آمار و ارقام سخن به میان آورد و برای اعلام آنها هم وسواس بیشتری به خرج داد.