جهانگردی از کجا سازمان می‌یابد؟
نوشته الیزابت بکر ترجمه: جعفر خیرخواهان* برای دوستداران مجلات مسافرتی که به تصاویر خیره‌کننده از هتل‌های بوتیک (هتل‌هایی که با سازه‌های طبیعی ساخته می‌شوند) در سواحل سفید رنگ یا قایق‌های تفریحی در دریاهای فیروزه‌ای رنگ عادت کرده اند، دیدن ساختمان قهوه‌ای رنگ سازمان جهانی گردشگری ملل متحد (UNWTO) مایه کسالت و سرخوردگی است. ا
ین ارگان که خود را وقف یکی از لذت‌های بزرگ زندگی کرده، در یک ساختمان 10 طبقه معمولی و پیش‌پاافتاده در محله Calle Capitán Haya مادرید مستقر و در یک محله پرشاخ و برگ با وزارتخانه‌ها و سفارتخانه‌های خارجی که شکوه و تاثیر بیشتری دارند، پنهان شده است. ساختمان همان‌طور که به نظر می‌رسد یکی از چندین سازمان گمنام‌ در بی‌شمار سازمان‌های زیر مجموعه سازمان ملل متحد است؛ یک نهاد دور افتاده در پایین سلسله مراتب بین‌المللی. افزون بر این، این نهاد به کسب‌وکار سفر و گردشگری اختصاص یافته است، نه به گشت و گذار صرف! بیشتر کسانی که مقالات سفرهای باشکوه را نوشته‌اند، هرگز اسم UNWTO را نشنیده و از آنهایی که شنیده‌اند تعداد اندکی از دفتر آن بازدید کرده‌اند. استوارت امریچ، سردبیر وقت صفحه بسیار مهم «سفر» در روزنامه نیویورک تایمز نیز در این زمینه ابراز می‌کرد: «من ایمیل‌های آن سازمان را دریافت می‌کنم، اما به ندرت آنها را می‌خوانم.»
این قطع ارتباط گواهی بر این واقعیت است سفر و گردشگری یک گسست بدون نگرانی از دنیای واقعی است،نه یک کسب و کار جدی.
UNWTO از معدود نهادهایی است که سفر را به عنوان یکی از بزرگ‌ترین صنایع در جهان به رسمیت می‌شناسد و ابعاد خارق‌العاده آن را مطالعه می‌کند تا دریابد که سفر و گردشگری چگونه جهان را تغییر می‌دهد.
همان ایده‌ای که سفر و گردشگری را به عنوان یک صنعت یا کسب‌وکار جدی توصیف می‌کند، ترکیبی متضاد برای بسیاری از مردم است. از نگاه بیشتر مردم، صنعت نفت صنعت جدی است. امور مالی، صنعتی جدی است؛ تجارت، صنعتی جدی است؛ تولیدات کارخانه‌ای، صنعتی جدی است؛ سیاست خارجی و سیاست اقتصادی نیز امری جدی هستند. اما گردشگری یک سرگرمی کم‌ارزش برشمرده می‌شود؛ اسباب تفریح که برخی اوقات با جنبه‌های آموزشی در سبک‌ترین معنا، اغلب رمانتیک، حتی عجیب و غریب همراه می‌شود!
شهرت پایین گردشگری دلیل مهمی برای قرار داشتن دفتر مرکزی این آژانس در اسپانیا است. هنگامی که سازمان ملل پس از جنگ جهانی دوم به وجود آمد، اسپانیا را از خود راند زیرا تحت رهبری فرانچسکو فرانکو، آخرین حاکم فاشیست اروپا بود. اسپانیا یک عنصر طردشده در صحنه جهانی در دهه ۱۹۵۰ باقی ماند تا زمانی که فرانکو فشارها را کم کرد و اسپانیا دموکراتیک‌تر شد و سازمان ملل نیز با اکراه پذیرفت که اسپانیا به جهان معمولی دیپلماسی برگردد. سرانجام وقتی فرانکو در بستر مرگ افتاد، سازمان ملل در سال ۱۹۷۴ موافقت کرد یک دفتر کوچک سیاست گردشگری در مادرید تاسیس شود. این هیات گردشگری به حد کافی کم اهمیت، پرسش‌های زیادی مطرح نساخت و اسپانیا توانست در برابر دو رقیبی که در آن زمان خیلی کاردان دیده نمی‌شدند، انتخاب شود.
پاتریس تدجینی، تاریخ‌نگار UNWTO ، در محل کار خود در دفتر مرکزی مادرید می‌گوید: «سه فینالیست وجود داشت: زاگرب، مکزیکو سیتی و مادرید. سازمان ملل می‌خواست نشان دهد که دموکراسی در اسپانیا به حرکت افتاده است.»
در آن زمان‌، اداره گردشگری یک شعبه فرعی سطح پایین وابسته به یک هیات دیگر سازمان ملل بود. سی سال دیگر باید می‌گذشت تا سازمان جهانی گردشگری به عنوان یک نمایندگی کاملا مستقل سازمان ملل، جایگاهی شایسته به دست آورد. این یک پاداش برای کاری بود که انجام داد تا صنعت گردشگری را تعریف کند و وجهه آن را بی‌وقفه بالا ببرد. دفتر بی‌روح سازمان جهانی گردشگری، نخستین توقفگاه منطقی برای یک مطالعه صنعت گردشگری است. سازمان جهانی گردشگری، گنجینه داده‌های نادری است در این حوزه‌ها: گردشگری چگونه کار می‌کند، چگونه اقتصادها را به تحرک وامی‌دارد و چگونه دولت‌ها آن را هدایت می‌کنند؟ دفتر مرکزی آن، مکان خوبی برای شروع این پژوهش‌ بود که چگونه تکه‌های پراکنده این صنعت را باید به همدیگر وصل و «گردشگر» را نیز تعریف کرد. با رفتن به زیر آب‌های زلال سواحل کاستاریکا، مطالعه اسناد در پاریس، ردیابی بهره برداران از یک حفاظت‌گاه حیات‌وحش در زامبیا، مصاحبه با راهنمای تور در چین که به ترویج حزب کمونیست می‌پردازد در حالی که از خوبی‌های پانداها سخن می‌گوید، به ناگزیر جهان را از درون یک منشور کاملا جدید می‌بینیم. اگر جنگ و انقلاب نشانه سده بیستم میلادی بود، رقابت برای شکوفایی اقتصادی و بازاریابی روش‌های لذت بردن از ثروت‌های جدید، نخستین سال‌های سده بیست و یکم را شکل می‌دهد. صنعت سفر و گردشگری، با وعده‌های رویایی و مخاطرات جدی آن، نقش اصلی را در این تجارت دائمی ایفا می‌کند.
*پژوهشگر گروه اقتصاد شهری پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی