دستاورد جدید ایران در یونسکو چه کاربردی دارد؟ فرصت‌سازی با الگوی اروپایی
«گردشگری قطار» از شمال تا جنوب
«راه‌آهن سراسری ایران» سرانجام ۲۵ جولای ۲۰۲۱ (سوم مرداد ۱۴۰۰) در یونسکو به ثبت رسید و به جایگاهی جهانی دست یافت، اما نکته قابل‌توجه این است که دستیابی به ثبت جهانی، نقطه پایان نیست، بلکه آغاز راه برای معرفی بیشتر این اثر به جهانیان و استفاده از پتانسیل‌های کشور به‌ویژه در بخش گردشگری در جهت درآمدزایی و توسعه اقتصادی ایران است. ثبت جهانی این اثر یک امتیاز ویژه و منحصربه‌فرد برای ایران به شمار می‌رود، زیرا تنها چهار کشور دیگر در جهان از این امتیاز برخوردارند که به‌جز هند سه مورد دیگر یعنی اتریش، سوئیس و ایتالیا در اروپا قرار دارند و ایران نیز اکنون فرصت شناساندن ظرفیت‌های گردشگری خود از طریق «گردشگری قطار» را به دست آورده است. راه‌آهن سمرمینگ اتریش و راه‌آهن مشترک ریت ایتالیا و سوئیس در مسیر آلبولا-برنینا که سال‌های گذشته در یونسکو به ثبت رسیده‌اند، در حال حاضر از مهم‌ترین مسیرهای گردشگری در اروپا به‌شمار می‌روند و بسیاری از گردشگران سراسر جهان با هدف سفر با قطار در مسیر این خطوط راه‌آهن به اروپا سفر می‌کنند و این خطوط از مقاصد مهم و پرجاذبه در جهان محسوب می‌شوند.
این کشورها در جهت حفظ این میراث جهانی و جذب گردشگران و در نتیجه، توسعه اقتصادی کشور خود با راه‌اندازی گردشگری قطار و ایجاد زیرساخت‌های لازم و امکانات و خدمات رفاهی - تفریحی در مسیر راه‌آهن، این میراث فرهنگی و انسانی خود را به‌عنوان یکی از اهداف مقصد گردشگری به جهان معرفی کرده‌اند. ایران که در ابتدای راه قرار دارد، برای تبدیل‌شدن به یک مقصد مهم گردشگری در جهان، با مطالعه و استفاده از تجربیات سه کشور اروپایی می‌تواند گردشگری قطار را که شمال را به جنوب کشور متصل می‌کند، راه‌اندازی کند و در صورت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و ایجاد زیرساخت‌ها در مسیر راه‌آهن به جایگاه مناسبی، حداقل در گردشگری قطار دست یابد؛ زیرا در این مسیر طولانی، تمامی مواهب طبیعی، از جنگل گرفته تا بیابان و از ارتفاعات تا دشت وجود دارد و حتی جاذبه‌های طبیعی آن فراتر از سه کشور دیگر اروپایی است.
راه‌آهن اتریش اولین اثر ثبت‌شده در یونسکو است. در سال ۱۹۹۸ راه‌آهن سمرمینگ به فهرست میراث جهانی یونسکو اضافه شد. این مسیر ۴۱کیلومتری از ارتفاعات کوه‌های بلند آغاز می‌شود و در سطح دریا به پایان می‌رسد. این راه‌آهن به‌عنوان پیشگام این عرصه، در مسیر تونل‌ها، گذرگاه‌ها و سایر آثار با استانداردهای بالا ساخته شده که تا به امروز ادامه دارد. مسیر راه‌آهن از یک منطقه چشم‌نواز کوهستانی عبور می‌کند که در آن ساختمان‌ها، هتل‌ها و مراکز تفریحی بسیاری طراحی شده است و در نهایت به دریا می‌رسد. مسیر این خط راه‌آهن را به چهار بخش تقسیم کرده‌اند تا گردشگران امکان بازدید از بخش‌های مختلف اتریش و بازدید از منطقه آلپ، دره‌ها، جنگل‌ها و... را داشته باشند. تونل‌ها و پل‌های واقع در این مسیر به‌دلیل معماری خاص زیبایی بی‌نظیری به محیط بخشیده‌اند. همچنین برای رفاه گردشگران در طول مسیر ۵۷ مهمان‌خانه با معماری خاص قرار دارد که امکان اقامت آنها را فراهم کرده است. لکوموتیوهای الکترونیکی مدرنی را هم طراحی کرده‌اند که گذرگاه سمرمینگ را به یک مقصد تابستانی خاص با ویلاها و هتل‌ها تبدیل کرده و در واقع اولین استراحتگاه خاص آلپ به‌شمار می‌رود.
دولت اتریش با همکاری بخش خصوصی، اقدامات گسترده‌ای را برای حفظ این میراث جهانی انجام داده است و هتل‌ها و خانه‌های واقع در مسیر به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که بر زیبایی آن بیفزایند و با چشم‌انداز آلپ هماهنگ باشند و یکپارچگی مسیر را حفظ کنند. همچنین برای حفظ اصالت این اثر با در اختیار دادن اعتبارات کلان و به‌روزرسانی راه‌آهن همچون برق‌رسانی، کمترین تغییر را در چشم‌انداز ایجاد کرده‌اند. با توجه به اهمیت حفاظت از میراث جهانی، اتریش مدیریت کارآمدی را در سطح ملی، منطقه‌ای و محلی در پیش گرفت و قوانین ویژه‌ای را جهت حفاظت از آثار تاریخی تصویب کرد که محافظت از چشم‌انداز اطراف و محیط‌زیست در اولویت این قوانین قرار دارد و قوانین خاصی جهت مدیریت آب و حفاظت از جنگل تصویب شده است.
این راه‌آهن با ایجاد ترکیبی هماهنگ از فناوری و طبیعت، آن را به یکی از مقاصد مهم گردشگری این کشور تبدیل کرده است و بسیاری از گردشگران در سفر به اتریش، مسافرت با قطار را تجربه می‌کنند. این خط ۴۱ کیلومتری مسیر «گلوگنتیس» به «شوت‌واین» را طی می‌کند و از مسیر زیبا و سرسبز سمرمینگ و بیش از ۱۶ گذرگاه، ۱۱۰ پل و ۱۴ تونل عبور می‌کند. این خط به‌جای مختل کردن زیبایی طبیعت، طوری طراحی شده که با محیط اطراف خود هماهنگ عمل می‌کند. از این رو سفر با قطار، این مسیر را به یکی از مقاصد پرطرفدار در جهان تبدیل کرده است. تورهای سفر با قطار سوئیس که یکی از مشهورترین تورهای سفر به این کشور به شمار می‌رود، شهرت خود را ابتدا از مسیر راه‌آهن «رت» در مناظر «آلبولا» و «برنینا» کسب کرده که در سال ۲۰۰۸ در یونسکو به ثبت رسیده است. این میراث در سال ۱۹۰۴ افتتاح شد که طی مسیر ۱۲۲ کیلومتری از کوه‌های آلپ سوئیس تا تیرانوای ایتالیا ادامه دارد و از ۱۹۶ پل، ۵۵ تونل و ۲۰ شهر عبور می‌کند. این خط بزرگ‌ترین مسیر خط‌آهن اروپا به‌شمار می‌رود که امروزه با استفاده از قطارهای پانوراما تورهای قطارگردی را ایجاد کرده است و گردشگران می‌توانند در مسیر سفر با قطار که از چشم‌انداز بی‌نظیری برخوردار است، از امکانات رفاهی و خدماتی بهره‌مند شوند. این راه‌آهن نیز مانند اتریش به‌دلیل سبک معماری منحصربه‌فرد و هماهنگ با طبیعت، اصالت مناظر طبیعی را حفظ کرده و کاملا با طبیعت همگون است. سفر در این مسیر فرصتی را برای دیگر خطوط راه‌آهن این دو کشور فراهم کرد تا قطارگردی به یکی از مهم‌ترین سبک سفر در این کشورها تبدیل شود. از این رو بخش دولتی و خصوصی در جهت جذب و رضایت گردشگران، اقدام به ساخت هتل‌ها و مراکز تفریحی متناسب با محیط در مسیر ریل‌ها کرده‌اند. از جمله امکانات و خدمات رفاهی در مسیر راه‌آهن که می‌توان به آن اشاره کرد، پیست‌های اسکی در منطقه کوهستانی است و علاوه بر تعطیلات تابستانی، سفر در زمستان‌ها به این منطقه طرفداران بسیاری دارد. این سه کشور اروپایی علاوه بر ایجاد زیرساخت‌ها و امکانات تفریحی در مسیر راه‌آهن، امکانات و شرایط خاصی را برای مسافران در داخل قطار فراهم کرده‌اند. علاوه بر استفاده از قطارهای پانورامایی که امکان تماشای تمامی مناظر طبیعی را برای همگان فراهم می‌کند، غذاهای خاص منطقه در داخل قطار سرو می‌شود و راهنمایان گردشگری متخصص به معرفی مسیر می‌پردازند.
