چرا گردشگری در سیاستگذاری‌ها نادیده گرفته می‌شود؟
غفلت کاندیداها از بازارجایگزین نفت
گردشگری طی ۱۰ سال اخیر به‌عنوان بزرگ‌ترین صنعت خدماتی از نظر درآمدزایی شناخته شده که آن را به یکی از مولفه‌های مهم تنوع در صادرات برای اقتصادهای نوظهور و پیشرفته جهان تبدیل کرده است و میزان رشد آن حتی از میزان رشد اقتصاد جهانی نیز پیشی گرفته است و منبع مهم درآمد بسیاری از کشورها قرار گرفته است. اسپانیا که در سال ۲۰۱۹ طبق اعلام مجمع جهانی اقتصاد به‌عنوان بهترین کشور دنیا برای پذیرایی از گردشگران معرفی شده و در رده دوم گردشگرپذیرترین کشورهای جهان قرار گرفته، حدود ۱۵ درصد از تولید ناخالص داخلی آن به بازار گردشگری اختصاص یافته است. میزان درآمدهای حاصل از گردشگری اسپانیا تا پیش از شیوع کرونا با ۸۰ میلیارد دلار حدود دو برابر درآمدهای نفتی ایران در سال‌هایی بوده که فروش نفت در شرایط طبیعی قرار داشته است.
همچنین کشورهای منطقه همچون ترکیه و امارات در چند سال اخیر اقدامات گسترده‌ای در توسعه زیرساخت‌ها و تبلیغات در جهت جذب گردشگران خارجی انجام داده‌اند که این موضوع توانست ترکیه را در سال ۲۰۱۹ به رتبه ششم کشورهای گردشگرپذیر جهان برساند و این کشور توانست ضمن جذب ۴۶ میلیون گردشگر خارجی، ۷۰ میلیون گردشگر داخلی را به بازدید از جاذبه‌های گردشگری خود دعوت کند. درآمدهای حاصل از ورود گردشگران خارجی به ترکیه بیش از ۲۹ میلیارد دلار بوده که در مجموع درآمد حاصل از گردشگری در این کشور را به بیش از ۹۰ میلیارد دلار رسانده است. امارات نیز طی چند سال اخیر به‌منظور خروج از اقتصاد تک‌محصولی وابسته به صنعت نفت، بر بازار گردشگری متمرکز شده است و با سرمایه‌گذاری‌های کلان در بخش گردشگری، دبی را به مهم‌ترین مرکز تجاری و تفریحی جهان تبدیل کرده است. به‌طوری‌که در سال ۲۰۱۹ دبی بیشترین میزان درآمد از ورود گردشگران در جهان را به خود اختصاص داد. پس از اعمال تحریم‌های حداکثری بر ایران و تاثیرات منفی اقتصاد تک‌محصولی وابسته به صنعت نفت، بازار گردشگری جایگزین مناسبی برای ارزآوری و رشد اقتصادی ایران محسوب شد و طی چند سال اخیر روند رو به رشد قابل‌توجهی را طی کرده به‌گونه‌ای که در سال ۱۳۹۷ با رشد ۵۵ درصدی در ورود گردشگران خارجی به درآمد حدود ۶/ ۱۱ میلیارد دلاری دست یافت که این رقم در طول تاریخ ایران سابقه نداشته است. در سال ۱۳۹۸ نیز بهرغم وقوع حوادث طبیعی و انسانی همچون سیل، ناآرامی‌های آبان، تنش‌های حداکثری میان ایران و آمریکا در منطقه و سقوط هواپیمای اوکراینی براساس آمارهای ارائه شده از سوی وزارت گردشگری میزان درآمد حاصل از گردشگری به ۷/ ۱۱ میلیارد دلار رسیده است. اما همه‌گیری کرونا ضربه سهمگینی بر بازار توریسم وارد کرده و حتی این بخش را به مرز تعطیلی کشانده است. برخی مراکز اقامتی به‌ویژه هتل‌ها نه تنها در وضعیت تعطیلی قرار گرفته‌اند بلکه اقدام به فروش نیز کرده‌اند همچنین حداقل نیمی از شغل‌های مربوط به این صنعت در معرض خطر قرار گرفته‌اند. سفرهای بین‌المللی که بیش از یک‌سال است با محدودیت حداکثری مواجه است و در واقع کشور بازار گردشگران خارجی را از دست داده است؛ در حوزه گردشگری داخلی نیز به‌دلیل ممنوعیت‌های تردد بین‌استانی با کاهش چشمگیری مواجه شده و بخش گردشگری ایران درحال‌حاضر در مرحله کما قرار دارد. در صورت نادیده گرفتن این صنعت و عدم سیاستگذاری‌های راهبردی در جهت نجات آن، تقریبا به فروپاشی بازار گردشگری نزدیک می‌شویم. بازار گردشگری که طی ۱۰ سال اخیر یکی از منابع مهم ارزآوری کشور به‌شمار می‌رفته و تا پیش از کرونا حدود ۷ درصد از تولید ناخالص داخلی کشور را تشکیل می‌داده، در برنامه اقتصادی کاندیداهای ریاست‌جمهوری هیچ جایگاهی ندارد.
بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» در راستای اهمیت صنعت گردشگری نشان می‌دهد: ایجاد فرصت‌های شغلی، توسعه زیرساخت‌ها و ورود گردشگران خارجی از دلایل اصلی رشد اقتصادی کشور از طریق بازار گردشگری است که می‌تواند اقتصاد ایران را از تک‌محصولی بودن و وابستگی به صنعت نفت عبور دهد و فرصت‌های جدیدی برای درآمدزایی، صادرات و رشد اقتصادی ایجاد کند که به‌دنبال آن به توسعه پایدار دست یافت.
بازار گردشگری علاوه بر ایجاد اشتغال، ارتقای جوامع محلی، رشد اقتصادی در سطح منطقه‌ای و ملی و بازاری رو به رشد و پول‌ساز، فرصتی برای خانوارها ایجاد می‌کند تا پس از ساعت‌های طولانی کار در طول هفته به فراغت بپردازند که این امر بر شناخت بیشتر از جاذبه‌ها و پتانسیل‌های گردشگری، برخورداری بیشتر از خدمات و محصولات و رشد فرهنگی و روانی جوامع تاثیرگذار خواهد بود. همچنین حدود ۱۰ درصد از اشتغال کل کشور به بخش گردشگری تعلق دارد و این نشان‌دهنده اهمیت این صنعت در تمامی ابعاد اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در کشور است که باید برای دستیابی به توسعه پایدار برنامه‌ریزی‌های کلان در جهت ایجاد زیرساخت‌های غنی، افزایش کیفیت محصولات، آموزش و پرورش فعالان توریسم با مدیریتی صحیح ارائه شود. توسعه گردشگری منجر به بهره‌برداری از منافع اقتصادی می‌شود و تاثیر قابل‌توجهی در افزایش اشتغال، درآمدهای دولتی و درآمدهای بخش‌خصوصی خواهد داشت. از این رو گردشگری تاثیر مستقیم و غیرمستقیم بر رشد اقتصادی کشور خواهد گذاشت. با توجه به اهمیت صنعت گردشگری در اقتصاد کشور در برنامه‌ریزی‌های کلان کشوری و آینده توسعه اقتصادی کشور باید یکی از پارادایم‌های مهم دولت آینده قرار گیرد تا مسیر خروج کشور از این بحران اقتصادی را هموار کند. این درحالی است که در دو مناظره کاندیداهای ریاست‌جمهوری، گردشگری جایگاهی در برنامه‌های اقتصادی کاندیداها نداشته و بهرغم تکرار کلماتی چون اشتغال مولد، آمایش سرزمین، خلق ثروت و توزیع عادلانه درآمد، اشاره‌ای به گردشگری به‌عنوان یکی از مهم‌ترین راه‌های رسیدن به آنها نشده است. باتوجه به اینکه درآمدهای نفتی به کمترین میزان خود رسیده و بحران کرونا این روند نزولی را افزایش داده و مشاغل بسیاری در معرض خطر قرار گرفته‌اند و رشد اقتصادی کشور به کمتر از ۳ درصد رسیده است انتظار بر کسب درآمدهای غیرنفتی و توجه ویژه به صنایع مولد ارزآور همچون گردشگری است. کارشناسان معتقدند درحال‌حاضر یک راه نجات کشور از تنگنای اقتصادی شناخت درست و کامل از تمامی پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های منابع اقتصادی و خروج از وابستگی به اقتصاد تک‌محصولی است. بنابراین، باتوجه به برخورداری ایران از بهترین جاذبه‌های گردشگری در جهان و تاثیر قابل‌توجه این بازار بر رشد اقتصادی، صنعت گردشگری باید از بعد اقتصادی مورد توجه قرار گیرد و تنها در سطح فرهنگی و اجتماعی باقی نماند.
