«دنیای‌اقتصاد» کارنامه سال اول جوان‌ترین وزارتخانه را بررسی کرد
توریسم داخلی بدون متولی؟
خلأ سیاست‌گذاری موثر و زودبازده برای احیای سفر در عصر کرونا
این اقدامات شامل تخفیفات ویژه در پکیج‌های مسافرتی و هتل‌ها است به‌طوری‌که جریان ورود توریست خارجی مثلا به ترکیه درحال شکل گرفتن است.به گزارش «دنیای‌اقتصاد» متولی گردشگری تا پیش از تشکیل وزارتخانه، تا حدودی از پویایی قابل قبول در برقراری ارتباط با بازارهای گردشگری محلی (سفرهای استانی) برخوردار بود و حتی در تلاش برای معرفی جاذبه‌های گردشگری به کشورهای خارجی، اقداماتی همچون دعوت از مقامات رسمی برخی کشورها یا دعوت از چهره‌های بین‌المللی در تبلیغات گردشگری برای سفر به ایران را انجام داد. اما چون این اقدامات پیوسته نبود و الان نیز در جریان نیست، از کارآیی لازم برخوردار نشد.وزارت گردشگری در ابتدای راه متولی‌گری خود با سفرهای استانی متعدد و مذاکرات با کشورهای مختلف نوید آینده روشن و موفقی برای بازار گردشگری داده اما در عمل، باتوجه به رخدادهای مختلف در سال ۹۸ که بیشترین تاثیر را بر صنعت گردشگری وارد کرده اکنون در یک سالگی این وزارتخانه عملکرد موفقی آنچنان قابل مشاهده نیست. شاید اولین و مهم‌ترین وعده متولی گردشگری تصویب تعطیلات آخر هفته دو روزه بود که این امر تاکنون به نتیجه نرسیده و حتی این موضوع دیگر چندان مطرح نمی‌شود.بخش گردشگری باتوجه به انعطاف‌پذیر بودن خود بسیار متاثر از شرایط اقتصادی، سیاسی، امنیتی و اجتماعی است و باتوجه به شرایط تحریم و همه‌گیری ویروس کرونا بخش گردشگری در آستانه ورشکستگی قرار گرفته است. به‌گونه‌ای که براساس اعلام وزارت گردشگری خسارت وارده براین بازار تاکنون ۱۲ هزار میلیارد تومان برآورد شده است و در صورت ادامه تعطیلی این بخش و روند سفر نرفتن افراد، این بازار به مرز ورشکستگی خواهد رسید.وزارت گردشگری در بدو ورود خود یک برنامه با ۲۵ شاخص برای دو سال به‌منظور جایگزینی درآمدهای گردشگری به‌جای درآمدهای نفتی درنظر گرفت که در آن در صدد ایجاد تغییرات اساسی بر ساختار، دیدگاه‌ها و روش، به‌روزرسانی و کارآمدی نظام مدیریت همراه با تعامل و مشارکت جامعه ذی‌نفعان و مشاغل نوظهور بود تا سهم گردشگری از اقتصاد ایران را افزایش دهد. دو ایراد مهم بر این ۲۵ شاخص وارد است؛ نخست آنکه اگرچه به اجرا درآمدن این طرح‌ها گام مهمی در ایجاد شرایط مناسب ارزآوری به کشور است اما عمده تمرکز متولی گردشگری بر توریسم بین‌المللی و جذب گردشگران خارجی است و از مهم‌ترین بخش توریسم یعنی گردشگری داخلی غافل مانده است. در عمل برنامه و اقدامی برای بهبود و رونق بازار گردشگری داخلی صورت نگرفته است و شاید یکی از دلایل آسیب‌زا و خسارت بیش از حد به تمام بخش‌های گردشگری مغفول ماندن توریسم داخلی در سیاست‌گذاری است. از مهم‌ترین اشتباهات تاکتیکی متولی گردشگری، تمرکز کامل بر جذب گردشگران بین‌المللی و نادیده گرفتن گردشگران داخلی است. گردشگری داخلی که رکن اصلی و پایداری بازار گردشگری در جهان است و ۷۹ درصد از کل درآمد گردشگری به گردشگری داخلی اختصاص دارد و تنها ۲۱ درصد سهم گردشگری بین‌المللی است. در ایران اما ظاهرا مبنا بر جذب توریست خارجی است و توجه به گردشگری داخلی در اولویت دست چندم است و شرایط و برنامه‌های سفر داخلی مناسب و متناسب با استطاعت گردشگران داخلی وجود ندارد. ایراد دوم بر این ۲۵ برنامه، به‌رغم اینکه توجه به بخش‌خصوصی و فعالان گردشگری و خوداشتغالان در جهت حمایت از مشاغل نوظهور در اولویت قرار داشت اما با ادامه فعالیت شرکت‌ها و شاخه‌های دولتی امکان فعالیت آزادانه را از بخش گردشگری گرفته است.بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد: شاید بتوان یکی از بهترین اقدامات متولی گردشگری طی یک‌سال اخیر در بخش بازاریابی و تبلیغات را دست کشیدن از تبلیغات کم‌اثر و مبهم در بازارهای اروپایی و توجه ویژه به جذب گردشگران از کشورهای منطقه و کشورهای دیگر همچون چین و هند دانست. زیرا پس از خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم‌های گسترده علیه ایران، دایره ورود گردشگران اروپایی بیش از حد کوچک شد و حداقل ۳۰ درصد کاهش یافت. ایران به‌منظور جایگزین کردن درآمد نفت با درآمد توریسم و رونق گردشگری به‌عنوان یک صنعت درآمدزا مجبور به تغییر بازار هدف گردشگری و با افزایش گستره بازارهای هدف خود در نقاط تمرکز خود بازبینی کرد و با ارائه ۱۳ شاخص، ۳۰ کشور را در اولویت خود برای جذب توریست به ایران قرار داد. از دیگر اقدامات مثبت متولی گردشگری تلاش در جهت ثبت جهانی شهرها، آثار تاریخی، فرهنگی و طبیعی در فهرست یونسکو است. اما برنامه و هدف متولی گردشگری تنها محدود به ثبت این آثار است و پس از آن در جهت حفظ و بهره‌برداری پایدار، آن‌طور که باید عمل نشده و برنامه‌های کاربردی و اقدامات اساسی در جهت حفاظت از آنان درنظر گرفته نمی‌شود و حتی نظارت چندانی در چگونگی عملکرد آنها نیز صورت نمی‌گیرد. ماجرای قله دماوند نمونه شاخصی از این موضوع است و شاید بتوان این امر را یکی از بزرگ‌ترین ضعف‌های وزارتخانه جدید برشمرد که در بسیاری از مواقع نه تنها منبع حمایتی فعالان گردشگری محسوب نمی‌شود، بلکه گاه به‌عنوان مانعی برای بخش‌های خصوصی و فعالان گردشگری محسوب می‌شود و با ایجاد یک نظام بوروکراسی پیچیده شرایط ادامه فعالیت برای این بخش سخت می‌شود.از دیگر انتقادهای مطرح‌شده بر عملکرد متولی گردشگری انفعال در دوره کرونا به لحاظ حمایت
مورد نیاز کسب‌وکارهای زیان دیده و عدم حمایت کافی از بازار گردشگری در این بحران عظیم اقتصادی است. اگرچه دولت مبلغی بیش از ۳ هزار میلیارد تومان برای کمک به بازار گردشگری در نظر گرفته است اما باتوجه به وجود شاخه‌های متعدد دولتی در این بخش احتمال تزریق این مبلغ به بخش‌خصوصی، شرکت‌های کوچک و متوسط و فعالان خوداشتغال که بیشترین آسیب را متحمل شده‌اند بسیار کم است و منجر به ورشکستگی بسیاری از آنان شده است. ضمن آنکه شکل پرداخت تسهیلات به‌گونه‌ای است که مشکلی را از مشکلات فعالان حل نمی‌کند. همچنین متولی بخش، به‌جای تمرکز بر ایجاد شرایط مناسب و ارائه طرح‌های ویژه همچون تخفیفات بسیار در نرخ هتل‌ها و اقامتگاه‌های مسافرتی، نشان دادن محیط امن مناطق گردشگری متناسب با پروتکل‌های بهداشتی در جهت جذب گردشگران داخلی هم‌اکنون درحال انتشار لیست اقدامات خود در سال‌های گذشته است. علاوه بر عدم تحقق وعده تعطیلات آخر هفته دو روزه، دستورات مبنی بر بازپرداخت مبالغ دریافتی مسافران پس از لغو و تعلیق سفرها نیز به سرانجام نرسیده است که در عمل هیچ‌گونه راهکاری برای چگونگی بازپرداخت آنها ارائه نشده است و مشکلات بسیاری را برای مسافران و شرکت‌های مسافرتی و هواپیمایی ایجاد کرده است. به‌دلیل نبود برنامه مشخص برای بازپرداخت مبالغ، تاکنون بسیاری از شرکت‌ها و آژانس‌های مسافرتی موفق به بازپرداخت مبالغ دریافتی به مسافران نشده‌اند.
