مسیر خروج از رکود گردشگری

براساس بررسی‌های بازوی پژوهشی مجلس سیاست‌های اتخاذ شده از سوی دولت برای حمایت از بخش‌های مختلف گردشگری در بحران کرونا نه‌تنها کارآمد نبوده بلکه انحراف در اعطای تسهیلات و حمایت‌ها محسوب می‌شود. با اعمال این سیاست‌ها بخش‌های مختلف این بازار که به‌شکل پنهان و غیرمستقیم در این صنعت اشتغال دارند نادیده گرفته شده‌ و عمده توجه دولت به بخش‌های آشکار بوده است و به‌جای شاغلان کسب‌وکارها از صاحبان مشاغل حمایت کرده است. باتوجه به سهم ۱۰ درصدی اشتغال گردشگری در جهان، حدود ۲ میلیون نفر در ایران در بخش توریسم به‌فعالیت می‌پردازند که از این تعداد حدود دوسوم آنها به‌صورت غیرمستقیم کسب درآمد می‌کنند. همچنین بیش از ۸۰ درصد کسب‌وکارهای گردشگری را بنگاه‌های کوچک و خرد تشکیل می‌دهند که بخش عمده شاغلان آن فاقد پوشش بیمه هستند. باتوجه به این شرایط، اعطای کمک و حمایت از تاسیسات گردشگری عملا مانع منتفع شدن بخش زیادی از کسب‌وکارها و شاغلان مرتبط با گردشگری می‌شود. به‌همین منظور بسته‌های حمایتی دولت بخش محدودی از بازار گردشگری را شامل می‌شود و برای تمامی فعالان و شاغلان این بازار کارآیی ندارد و باید اصلاحات اساسی در تصمیمات و مداخلات پیش‌بینی‌شده صورت گیرد. به گزارش «دنیای‌اقتصاد» بحران همه‌گیری کرونا در سراسر جهان منجر به تعطیلی کامل بازار گردشگری شده و زنجیره خدمات گردشگری در ایران نیز از این امر مستثنی نبوده است. بحران شیوع کرونا در ایران همزمان با تعطیلات نوروز بوده که بازه اصلی سفرهای داخلی و خارجی به‌شمار می‌آید. طی پنج سال گذشته سالانه از ابتدای اسفند تا پایان فروردین حدود ۸۵۰ هزار گردشگر خارجی وارد ایران شده و بیش از یک میلیون توریست ایرانی به دیگر کشورها سفر کردند. در بخش توریسم داخلی نیز حدود ۲۰ میلیون نفر با ۷۵ میلیون شب اقامت به سفر می‌روند. بحران کرونا در این ایام تمامی فعالان بازار گردشگری را با یک مخاطره بی‌سابقه روبه‌رو کرده که منجر به رکود عمیق این بازار شده است که درصورت بازگشت سفر و گردشگری احتمال برگشت به سال‌های قبل در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست.  باتوجه به شرایط موجود به‌منظور جلوگیری از شیوع مجدد کرونا و طرح‌های فاصله‌گذاری اجتماعی امکان سفرهای بین‌المللی حداقل تا یک سال آتی وجود ندارد و با توجه به اینکه بیشترین توریست خارجی به ایران از کشورهای همسایه که دارای امکانات پیشگیری و کنترل کمتری هستند، گردشگری بین‌المللی با تاخیر و ملاحظات خاصی صورت خواهد گرفت. به این منظور مرکز پژوهش‌های مجلس برای حمایت از کسب‌وکارها و حفاظت از شاغلان بخش گردشگری سناریوهایی مبنی بر حمایت توسعه گردشگری داخلی را مطرح کرده است. با توجه به سهم ۸۰ درصدی توریسم داخلی در گردش مالی بازار گردشگری کشور، این شکل از گردشگری موجب تحریک هدفمند تقاضا و به حداقل رساندن خسارت‌های ناشی از بحران کرونا به این صنعت و کسب‌وکارهای وابسته به آن می‌شود.

برای رونق دوباره کسب‌وکارها می‌توان ۸ سناریوی پیشنهادی را درنظر گرفت. براین اساس با اعطای مرخصی سفر سه مرحله‌ای به کلیه کارکنان، ارائه بسته‌های تشویقی دولت برای افزایش تقاضا همچون اختصاص بنزین سفر، تخفیف ۳۰ درصدی در حمل و نقل مسافران برای ۱۵ مقصد گردشگری، به تعلیق درآوردن یک ساله دریافت مالیات ارزش افزوده کلیه دریافت‌کنندگان، نیم‌بها کردن عوارض خروج از کشور برای استفاده‌کنندگان از ایرلاین‌های داخلی، لغو هزینه‌های ویزا و روادید از تمامی توریست‌های خارجی ورودی، دوبرابر شدن نرخ عوارض آزادراه‌ها در زمان بحران کرونا و نیم‌بها شدن آن پس از عبور از بحران کرونا و در نهایت نیم‌بها شدن یک ساله ورودی کلیه موزه‌ها و ابنیه فرهنگی از مهم‌ترین سناریوهای ارائه شده بازوی پژوهشی مجلس به دولت برای عبور از بحران کرونا و رونق مجدد بازار گردشگری است.

به گزارش «دنیای‌اقتصاد» باتوجه به ادامه‌دار بودن طرح فاصله‌گذاری اجتماعی و عدم مهار شیوع کرونا به‌طور کامل تا سال ۱۴۰۰، با استفاده از این سناریوها و تدوین راهبردهای مناسب باید به حفظ اشتغال و کسب‌وکارها پرداخت و سفر و گردشگری مردم با امنیت و آرامش بهتری صورت گیرد و مانع رکود مجدد توریسم شد. باتوجه به اینکه کمتر از ۱۰ درصد از مسافران اقامتگاه‌های رسمی همچون هتل‌ها، هتل آپارتمان‌ها، مهمان‌پذیر‌ها، زائرسراها و مجتمع‌های گردشگری را برای اقامت انتخاب می‌کنند و بیش از ۶۰ درصد آنها کمپ‌های موقت و اقامتگاه‌های غیررسمی را برمی‌گزینند همچنین حدود ۳۰ درصد به خانه‌های دوم خود یا اقوام می‌روند، بستن تاسیسات گردشگری کمکی به کنترل بیماری نخواهد کرد. به همین منظور با اتخاذ سیاست‌هایی همچون رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی، جلوگیری از تراکم جمعیت، فراهم کردن سفر و گردشگری درون‌شهری و منطقه‌ای و توزیع آسان و ارزان اقلام بهداشتی و پیشگیری می‌توان ضمن مدیریت توزیع اقلام بهداشتی مورد نیاز، سفر و گردشگری مردم از سوی دولت امکان کاهش آسیب به کسب‌وکارهای بازار گردشگری را به‌وجود آورد و با مدیریت اوقات فراغت مردم، از تشدید وضعیت بیماری در کشور جلوگیری کرد.