خرید مشتریان خارجی سوغات تبریز صفر شد؟
وضعیت قرمز در صنایع‌دستی
اخذ ۲۶ نشان ملی مرغوبیت توسط هنرمندان عرصه صنایع‌دستی در ۲۶ رشته مختلف و متنوع تنها طی چند سال اخیر و فعالیت افزون بر ۱۳ هزار نفر هنرمند در ۸۰ رشته به اندازه کافی گویا و روشنگر جایگاه این هنر‌صنعت در آذربایجان‌شرقی است که در این میان اعطای «مهر اصالت یونسکو» به تعدادی از این آثار صنایع‌دستی چون نگینی بر تارک فرهنگ و هنر ایران‌زمین می‌درخشد. آذربایجان‌شرقی در کنار استان‌‌های اصفهان و فارس در زمره سه استان نخست کشور در زمینه تنوع و گستره صنایع‌دستی به‌ویژه از منظر دریافت «مهر ملی مرغوبیت» و «مهر اصالت یونسکو» است و این خطه، ظرفیت‌های بی‌بدیلی برای توسعه تولید و صادرات محصولات صنایع‌دستی در رشته‌های مختلف آن به کشورهای منطقه قفقاز و ترکیه دارد که لازمه موفقیت و توسعه در این رابطه، توجه به ایجاد و راه‌اندازی محل دائمی کارگاهی و نمایشگاهی برای عرضه محصولات دستی است.
درحالی‌که اکنون شاهد پراکندگی حوزه ساخت، تهیه، بازاریابی و برگزاری نمایشگاه‌های مختلف صنایع‌دستی آذربایجان‌شرقی هستیم که تاکنون خروجی چندانی نیز نداشته است و چه بسا هزینه‌های هنگفتی را به فعالان این بخش تحمیل می‌کند، راه‌اندازی سایت ویژه و تخصصی صنایع‌دستی می‌تواند علاوه بر رفع مشکلات مزبور، مسیر بهینه‌سازی، برندسازی، برگزاری دوره‌های آموزشی و حرفه‌ای، ارائه تسهیلات ویژه، ساماندهی فعالان این بخش، رسیدگی سریع به مسائل و مشکلات عدیده صنوف مربوطه، برپایی نمایشگاه‌های مختلف داخلی و بسترسازی‌های لازم برای حضور صنایع‌دستی و هنرمندان آذربایجانی در نمایشگاه‌های خارجی و داخلی را هموارتر کند. رشته‌های مختلف و متنوع صنایع‌دستی همچون قالی‌بافی، کیف و کفش چرم، قلم‌زنی، سوزن‌کاری، منبت، نقره‌کاری، نساجی در قالب چاپ باتیک، سفال، سرامیک و کاشی‌کاری، صنایع چرم دست‌دوز، قالی و تابلو فرش، آیینه‌کاری، گلیم‌بافی، مجسمه‌سازی، ملیله‌دوزی، ممقان‌دوزی، منجوق‌دوزی، معرق‌کاری، میناکاری، نقاشی روی سفال و زیورآلات سنتی و سایر رشته‌ها که بیش از ۸۰ نوع را شامل می‌شود، آذربایجان‌شرقی را به یکی از قطب‌های اصلی صنایع‌دستی ایران تبدیل کرده است. توجه به این ظرفیت بسیار وسیع با ارزش افزوده مطلوب، می‌تواند اقتصاد منطقه و آذربایجان‌شرقی را متحول کرده و ضمن ایجاد زمینه‌های شغلی برای تعداد قابل‌توجهی از جوانان، در توسعه صادرات غیرنفتی کشور نیز تاثیرگذار باشد.
با این نگاه بود که اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آذربایجان‌شرقی همزمان با انتخاب تبریز به‌عنوان پایتخت گردشگری کشورهای اسلامی در سال 2018 و به‌عنوان یکی از برنامه‌های عملیاتی این انتخاب تصمیم به ایجاد سایت تخصصی صنایع‌دستی استان گرفت که پس از گذشته 2 سال تاکنون به نتیجه نرسیده است.
استاندار آذربایجان‌شرقی با اشاره به توانمندی‌های این استان در حوزه صنایع‌دستی، بر ایجاد سایت تخصصی این حوزه در تبریز تاکید کرد و گفت: اکنون زمین این سایت در نزدیکی شهر تبریز و در محدوده روستای «قزلجه‌میدان» آماده شده است که باید با تلاش جمعی استان و اداره کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری روند عملیات اجرایی آن آغاز و تسریع شود. محمدرضا پورمحمدی افزود: باید از ظرفیت صنایع‌دستی بی‌بدیل استان به‌عنوان فرصت بهره گرفت و به‌دستاوردهای مهمی چون توسعه چرخه اقتصادی، تحکیم و تثبیت جایگاه فرهنگی و تاریخی آذربایجان در سطح بین‌المللی دست یابیم.
وی بر ضرورت تبلیغات و برندسازی در صنایع‌دستی تاکید و اظهار کرد: باید توجه داشت که پرداختن به صنایع‌دستی و معرفی آن نه‌تنها بر برنامه‌ریزی به‌منظور سوق دادن گردشگران داخلی به تبریز و قرار دادن این کهن‌شهر در محور گردشگری ملی موثر است، بلکه می‌تواند سود سرشار اقتصادی به‌دنبال داشته باشد که در این میان سهم صنایع‌دستی بیش از سایر بخش‌ها می‌تواند تعریف شود. پورمحمدی، رسیدگی به مسائل و مشکلات فعالان صنایع‌دستی، برندسازی و توسعه صادرات‌محور این هنر‌صنعت را از جمله برنامه‌های مهم مدیریت استان برای توسعه رشته‌های مربوطه با هدف توسعه صنعت گردشگری آذربایجان‌شرقی عنوان کرد. معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار آذربایجان‌شرقی نیز بر لزوم تسریع در روند عملیاتی سایت صنایع‌دستی استان در «قزلجه‌میدان» تاکید کرد.
جواد رحمتی با اشاره به لزوم تسریع در روند آماده‌سازی این سایت صنایع‌دستی گفت: با توجه به اینکه ایجاد سایت صنایع‌دستی استان علاوه بر تجمیع فعالیت‌های هنری و سنتی در یک مجموعه تخصصی، زمینه فعالیت گسترده و توسعه تولید صنایع‌دستی منطقه را نیز فراهم خواهد کرد، باید روند عملیات اجرایی این طرح با همکاری دستگاه‌های ذی‌ربط تسریع شود.
وی اظهار کرد: در راستای تامین بخشی از اعتبارات لازم برای اجرای این پروژه، هنرمندان و صنعتگران واجد شرایط، بخشی از هزینه این پروژه را خواهند پرداخت.
رحمتی با اشاره به اینکه برنامه‌ریزی‌های لازم برای جلب مشارکت مدنی سرمایه‌گذاران در این پروژه انجام می‌شود، افزود: در راستای توسعه پروژه سایت صنایع‌دستی استان زمینه لازم جهت مشارکت و سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی فراهم خواهد شد و در این زمینه مشکلی وجود ندارد.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان‌شرقی نیز اظهار کرد: کلنگ ساخت نخستین ناحیه صنعتی اشتغال صنایع‌دستی و گردشگری آذربایجان‌شرقی درحالی اوایل دی ماه ۱۳۹۷ در محدوده روستای «قزلجه‌میدان» واقع در ۱۰ کیلومتری شرق تبریز زمین زده شد که برای ساخت آن ۵۵۰ میلیارد ریال هزینه پیش‌بینی شده است. احمد حمزه‌زاده با اشاره به اینکه قرار بود سایت صنعتی اشتغال صنایع‌دستی و میراث‌فرهنگی آذربایجان‌شرقی در زمینی به وسعت ۶ هکتار در‌مدت یک‌سال ساخته شود، گفت: متاسفانه به‌دلیل محدودیت‌های مالی و برخی موانع تاکنون این سایت تخصصی آماده واگذاری به صاحبان حرف و مشاغل مربوطه نشده است. به گفته وی ناحیه صنعتی اشتغال صنایع‌دستی آذربایجان‌شرقی در قالب ۱۵۲ قطعه کارگاهی احداث می‌شود که با تکمیل و بهره‌برداری کامل از این ناحیه صنعتی زمینه اشتغال مستقیم حداقل ۶۰۰ نفر فراهم می‌شود. حمزه‌زاده اضافه کرد: اولویت واگذاری کارگاه در ناحیه صنایع‌دستی تبریز با آن دسته از واحدهای صنایع‌دستی است که سابقه و ظرفیت بالای اشتغال‌زایی داشته باشند و بتوانند از وام‌های کم‌بهره روستایی بهره‌مند شوند. وی با بیان اینکه معاونت صنایع‌دستی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان هنرمندان واجد شرایط را تعیین و جهت شرکت در این طرح معرفی کرده است، گفت: این اداره‌کل به این منظور اقدام به ارائه فهرست اولویت‌بندی متقاضیان و اطلاع‌رسانی درخصوص تامین و پرداخت بخشی از هزینه ساخت واحدها توسط هنرمندان خواهد کرد.
حمزه‌زاده ادامه داد: اداره‌کل میراث‌فرهنگی استان برای جلب مشارکت سرمایه‌گذاران بخش‌خصوصی، با شرکت‌ها و واحدهای صنعتی و تولیدی آذربایجان‌شرقی در تعامل خواهد بود تا در راستای توسعه سایت صنایع‌دستی اقدامات ویژه‌ای انجام بگیرد.
وی صادرات غیرنفتی از طریق صنایع‌دستی را بسیار مهم دانست و یادآوری کرد: صادرات چمدانی صنایع‌دستی آذربایجان‌شرقی به کشورهای مختلف جهان تا پیش از سال 1397 رو به رشد و توسعه بود، اما اعمال تحریم‌های اقتصادی و سیاسی و نیز طی ماه‌های اخیر شیوع ویروس کرونا مانع جدی بر سر راه این نوع صادرات بوده است.
وی ادامه داد: کشورهایی همچون کانادا، آمریکا، استرالیا، ژاپن، آلمان، ایتالیا و کشورهای حوزه خلیج‌فارس و همسایه جزو کشورهای هدف صادراتی صنایع‌دستی آذربایجان‌شرقی بود که به‌دلیل بروز مشکلات مربوط به تحریم‌ها و کرونا این روند با مشکل رو به رو شده است.
