«دنیای‌اقتصاد» از ابرتهدید بازارهای گردشگری در جهان گزارش می‌دهد
قاتل توریسم در ۸ کشور
سایه جنگ در یک کشور، تعداد توریست‌های خارجی را تا ۷۶ درصد کاهش می‌دهد
ایجاد احساس امنیت در یک کشور در جذب گردشگر تاثیر بسزایی دارد. گردشگری و حوادث امنیتی همچون جنگ، تروریسم، جرم و ناآرامی‌های داخلی در مناطق گردشگری یا نزدیک به این مناطق تاثیر مستقیمی بر یکدیگر می‌گذارند. وقوع بی‌ثباتی سیاسی و ناپایداری سیاسی از مهم‌ترین عوامل ناامنی در یک منطقه تلقی می‌شود که منجر به ایجاد ذهنیتی منفی برای گردشگر شده و مانع سفر او به آن منطقه خواهد شد.
وقوع جنگ، گسترش تروریسم، مقررات سختگیرانه در صدور ویزا، وجود تعارض ایدئولوژیک بین کشورها، موضوع تروریسم در عرصه جهانی، تشدید اقدامات گروه‌های بنیادگرا و شرایط داخلی رژیم‌های استبدادی و بی‌ثباتی سیاسی- امنیتی برخی کشورها از جمله چالش‌های بازار گردشگری محسوب می‌شود که منجر به آسیب‌های فراوان به صنعت گردشگری برخی کشورها و کاهش شدید ورود گردشگران خارجی به این کشورها می‌شود.صنعت گردشگری در برخی کشورها به‌ویژه در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا تحت‌تاثیر بی‌ثباتی سیاسی و نبود یا کمبود حاکمیت قانون و همچنین حوادثی نظیر دخالت‌های نظامی، وقوع انقلاب، اختلافات قومی و مذهبی و گسترش خشونت در این کشورها قرار گرفته و صدمات گسترده‌ای بر این صنعت وارد کرده است. بی‌ثباتی سیاسی در کشورها، تظاهرات، اعتصابات و شورش‌هایی از سال ۲۰۱۱ در کشورهای مختلف عربی موجب آسیب جدی به صنعت گردشگری این کشورها و در مرحله بعد به صنعت گردشگری کل منطقه شده است.خشونت در یک جامعه اصلی‌ترین عامل کاهش جذب گردشگر محسوب می‌شود. زیرا حضور و وقوع خشونت در یک جامعه برای امنیت و سلامت افراد تهدیدی جدی خواهد بود.
فعالیت‌های تخریبی گروه تروریستی پ.ک.ک علیه دولت ترکیه لطمات بسیاری به صنعت گردشگری این کشور وارد آورده و بین سال‌های ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۵ ورود گردشگران خارجی به ترکیه به میزان ۸ درصد کاهش یافته بود. در مصر اعتراضات مدنی و سیاسی علیه دولت حسنی مبارک موجب بی‌ثباتی سیاسی و ضربه به صنعت گردشگری مصر شد. طی سال‌های ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۵ بیش از ۱۲۰ حمله تروریستی به گردشگران خارجی انجام شد که به کشته شدن ۱۳ گردشگر و کاهش بیش از ۳۰ درصدی ورود گردشگران انجامید. در سال ۲۰۱۱ درآمد مصر از محل گردشگری در مقایسه با سال ۲۰۱۰ حدود ۳۰ درصد کاهش یافت و تعداد گردشگران این کشور در سال ۲۰۱۱ حدود ۵ میلیون نسبت به سال ۲۰۱۰ کاهش داشت. همچنین پس از سرنگونی دولت مصر توسط ارتش مصر میزان درآمدهای بازار گردشگری در سال ۲۰۱۳ با افت ۴۱ درصدی همراه بود که علت آن ادامه تنش‌های سیاسی، خشونت و کودتای نظامی ارتش بود و میزان درآمدهای بخش گردشگری مصر طی سال ۲۰۱۳ به کمتر از ۵/ ۹ میلیارد دلار رسیده است.
وقوع جنگ و بی‌ثباتی سیاسی بر گردشگران تاثیرات بسیار منفی می‌گذارد و با توجه به آسیب‌های روحی و جسمی که به گردشگران وارد می‌شود آژانس‌های مسافرتی و دولت‌ها به گردشگران پیشنهاد سفر به کشورهای درگیر جنگ یا جنگ‌زده را نمی‌دهند. کشورهای سوریه، افغانستان، عراق، لیبی، سودان، یمن و بسیاری از کشورهای خاورمیانه در بیشتر زمان‌ها درگیر جنگ‌های نظامی، حملات تروریستی یا اعتراضات داخلی هستند که سفر به این کشورها را با درجه بالایی از خطر مواجه می‌کند و بر نتایج گردشگری تاثیر می‌گذارد.
بازار گردشگری تحت‌تاثیر چهار عامل سیاسی قرار دارد.نخستین عامل سیاسی اثرگذار بر گردشگری عوامل بیرونی همچون جنگ علیه کشورهای دیگر یا اقدامات تروریستی علیه یک یا چند کشور است. ثبات یا بی‌ثباتی سیاسی داخلی همچون کودتا یا جنگ داخلی، شورش یا اعتراض علیه یک دولت و همچنین مهاجرت جهت دستیابی به رفاه، راحتی و آسایش از دیگر عوامل سیاسی اثرگذار بر گردشگری است. کارآیی و اثربخشی پلیس گردشگری در حفاظت گردشگران در مقابل صدمات جهانی یا تلفات مالی و ایجاد حس امنیت نیز چهارمین عامل موثر بر بازار گردشگری به شمار می‌رود.
یکی از مهم‌ترین پیامدهای جنگ بر بازار گردشگری یک کشور ایجاد اختلال در ارائه خدمات صنعت هتلداری است. لغو رزرو و آسیب‌هایی که گردشگرانی که در این هتل‌ها اقامت دارند خسارات بسیاری را بر هتل‌داران تحمیل می‌کند واین آسیب و خسارت بسیاری از ذی‌نفعان این صنعت را نیز شامل می‌شود و گاه به تعطیلی کامل برخی از مشاغل منجر می‌شود. همچنین ممکن است براثر بمباران و حملات نظامی و تروریستی برخی از هتل‌ها ویران شوند. از دیگر پیامدهای جنگ بیکاری گسترده است و مانع اشتغال هزاران نفر همچون شاغلان درهتل‌ها و رستوران‌ها، خطوط هوایی و شرکت‌ها و آژانس‌های مسافربری و بسیاری از شغل‌هایی که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در بازار گردشگری فعالیت دارند، می‌شود. با توجه به اینکه بخش زیادی از درآمد سالانه یک کشور به بخش گردشگری اختصاص دارد این بیکاری بر اقتصاد آن تاثیر منفی می‌گذارد.تخریب اماکن تاریخی و جاذبه‌های توریستی نیز از دیگر پیامدهای حاصل از جنگ و تروریسم است.
با توجه به اینکه متداول‌ترین شکل سفر برای حمل‌و‌نقل گردشگران در سفرهای بین‌المللی استفاده از خطوط هوایی است، بروز درگیری‌های جنگی در یک کشور منجر به اختلال در خطوط هوایی کشور درگیر جنگ می‌شود و این امر ضربه سهمگینی بر بازار گردشگری این کشور وارد می‌کند. این اختلال ممکن است ماه‌ها و حتی سال‌ها به‌طول بینجامد که این امر منجر به از دست دادن بخش بزرگی از گردشگران خارجی و داخلی خواهد شد و در برخی از مواقع این ضرر برگشت‌ناپذیر است. تا قبل از شروع درگیری‌های داخلی درمصر حدود ۱۵ درصد از درآمد این کشور به بخش گردشگری اختصاص داشت و با شروع درگیری‌های داخلی به مدت دو سال فعالیت‌های خطوط هوایی این کشور بسیار محدود شده و گاهی کاملا تعطیل شده بود. شرکت‌های هوایی معمولا بلافاصله پس از وقوع ناامنی در یک کشور و افزایش احتمال جنگ در آن کشور، پروازهای خود به مقصد یا از روی آسمان آن کشور را لغو می‌کنند و به حالت تعلیق میان‌مدت درمی‌آورند.
تاثیرات منفی جنگ بر بازار گردشگری منجر به هزینه‌بر بودن بازگرداندن این بخش پس از جنگ می‌شود. کشورهای دیگر مانع ورود شهروندان خود به کشورهای درگیر جنگ می‌شوند و بعد از پایان جنگ نشان دادن چهره خوب از کشور به‌لحاظ امنیت، صدور ویزا و جاذبه‌های گردشگری بسیار طولانی و هزینه‌بر خواهد بود و این امر تا مدت‌ها پس از جنگ (حداقل دوسال پس از پایان تنش) باعث کاهش جذب گردشگر در کشورهای درگیر تنش می‌شود و بسیاری از توریست‌های بین‌المللی مقصد خود را به کشورهای امن تغییر می‌دهند.
بخش گردشگری حدود ۳۰ درصد از کل اشتغال یک کشور را به خود اختصاص می‌دهد. بازار گردشگری در برابر اثرات تروریسم کاملا آسیب‌پذیر است. در فرانسه بعد از حملات تروریستی در سال ۲۰۱۶ حدود ۳۰ درصد از گردشگران خارجی این کشور کاهش یافت، با وجود آنکه گردشگری حدود ۸ درصد از کل تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل می‌دهد.
از دیگر آثار منفی جنگ و بی‌ثباتی سیاسی، قاچاق اشیای تاریخی و تجارت آثار تاریخی سرزمین‌های اشغال شده برای تامین بودجه تروریسم است. قاچاق اشیای عتیقه دومین منبع درآمدزایی داعش بود. خسارت‌های حاصل از جنگ به غارتگری و حفاری‌های غیرمجاز میراث باستانی منجر می‌شود. در سوریه در شهر پالمیرا و روستاهای باستانی سوریه شمالی که جزو سایت‌های میراث جهانی سوریه است این حفاری‌ها خسارت‌های بسیاری به این منطقه وارد کرده است. عراق نیز طی جنگ‌های گوناگون از زمان امپراتوری عثمانی تا حضور داعش در این منطقه و دادوستد اشیای فرهنگی، مورد تخریب و غارت قرار گرفته به‌گونه‌ای که بعد از حمله آمریکا به عراق بین سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۵ حدود نیم میلیون اشیای باستانی به یغما رفته است.
کشورهای درگیر جنگ برای گردشگران از امنیت بسیاری پایینی برخوردارند و ممکن است منجر به گروگان گرفته شدن گردشگران و سپس کشته شدن آنها شود. مراقبت‌های بهداشتی بسیار پایین بوده و فاقد برخورداری از استانداردهای بین‌المللی است. دسترسی به داروها بسیار کاهش می‌یابد و امکانات پزشکی بسیار محدود است. جنگ باعث کاهش تولید مواد غذایی و آب می‌شود و کودکان بیشتر از سایر افراد تحت‌تاثیر آن قرار می‌گیرند و بیشترین میزان آسیب به آنها وارد می‌شود. بسیاری از مراکز درمانی تخریب شده و سلامتی و ایمنی افراد به خطر می‌افتد و بیماری‌های واگیر نیز شیوع می‌یابد. جنگ بر امنیت زنان بسیار تاثیر می‌گذارد و آنان را در شرایط بحرانی قرار می‌دهد. جنگ زیر‌ساخت‌های یک کشور را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد، فرودگاه‌ها و جاده‌ها تخریب می‌شوند و خدمات ارتباطی نیز از بین می‌رود. همچنین خسارات بسیاری بر معماری و فرهنگ آن کشور وارد می‌کند. در سوریه گروه تروریستی داعش حدود ۲۸ ساختمان مذهبی-تاریخی را تخریب کرده است که از جاذبه‌های مهم گردشگری این کشور محسوب می‌شد.
سوریه که حدود یک دهه درگیر جنگ داخلی و استقرار گروه تروریستی داعش در این کشور بوده حدود نیم میلیون نفر کشته داشته و نیمی از جمعیت ۲۲ میلیونی این کشور آواره شده و به کشورهای دیگر پناهنده شدند و شهرهای بزرگ و مناطق بسیاری از این کشور به‌شدت آسیب دیده است. جنگ داخلی در سوریه بخش اعظم شهرهای حلب، دمشق و پالمیرا را ازهم پاشیده و بسیاری از ساختمان‌ها و اماکن تاریخی آن را ویران کرده و به‌دلیل بمباران‌های نظامی و حمله داعش به این کشور میلیون‌ها نفر از خانه‌هایشان فرار کرده‌اند. پیش از آغاز درگیری‌های داخلی سوریه در سال ۲۰۱۱، این کشور به‌عنوان یکی از مناطق گردشگری برخوردار از جاذبه‌های توریستی بسیار که همه ساله گردشگران بسیاری از سراسر جهان را به خود جذب می‌کرد، به‌شمار می‌رفت و گردشگری یکی از بخش‌های مهم اقتصاد این کشور محسوب می‌شد. اما با شروع درگیری‌های داخلی در سال ۲۰۱۱ بسیاری از شهرها و اماکن تاریخی ثبت شده در یونسکو در جریان جنگ به‌شدت آسیب دیده یا نابود شدند. این درگیری‌ها موجب ناامنی و بی‌ثباتی در این کشور شده و اکثر دولت‌ها شهروندان خود را از سفر به سوریه منصرف می‌کنند. بسیاری از جاذبه‌های گردشگری بر اثر بمباران از بین رفته و پروازها به تعلیق درآمده و هتل‌های بزرگ بسته شدند و برای احیای دوباره بازار گردشگری در این کشور به سرمایه‌گذاری قابل توجه و پروسه زمانی طولانی نیاز است. بخش قابل توجهی از هتل‌های سوریه در اثر حملات توپخانه‌ای و هوایی ویران شدند و مسافرخانه‌های کوچک هم به محلی برای اسکان آوارگان سوری اختصاص یافته و اتاق‌ها را با نرخ کمی معادل ۵ دلار آمریکا به خانواده‌های آواره اجاره می‌دهند.
در سال ۲۰۱۰ پیش از درگیری‌های داخلی در سوریه حدود ۵/ ۸ میلیون گردشگر به این کشور سفر کرده بودند و تعداد آنها حدود ۴۰ درصد نسبت به سال ۲۰۰۹ افزایش داشته است.درآمد حاصل از ورود گردشگران به این کشور ۴/ ۸ میلیارد دلار بوده است و حدود ۱۴ درصد از درآمد کل اقتصاد این کشور به بازار گردشگری اختصاص داشت. سهم صنعت گردشگری در تولید ناخالص داخلی سوریه حدود ۱۲ درصد بود و ۱۱ درصد از کل اشتغال این کشور به این بازار تعلق داشت. از شروع جنگ داخلی سوریه در مارس ۲۰۱۱، گردشگری به شدت رو به زوال رفت. در سه ماه اول سال ۲۰۱۲ درآمد گردشگری حدود ۱۷۸ میلیون دلار بوده، این در حالی است که در مدت مشابه سال ۲۰۱۱ حدود یک میلیارد دلار بوده است و تعداد گردشگران خارجی حدود ۷۶ درصد کاهش داشته است و در سال ۲۰۱۲ میزان اقامت هتل‌ها از ۹۰ درصد به ۱۵ درصد کاهش یافت. همچنین ۵ منطقه مهم گردشگری این کشور که در یونسکو به ثبت رسیده است تحت‌تاثیر جنگ داخلی و استقرار داعش در این مناطق قرار گرفته بود. در سال ۲۰۱۳ درآمد حاصل از گردشگری با کاهش ۹۴ درصدی همراه بود و ۲۸۹ مقصد گردشگری در این کشور از سال ۲۰۱۱ به‌شدت مورد آسیب قرار گرفتند. کاهش درآمد از گردشگری به روند خود ادامه داده و در سال ۲۰۱۵ به ۹۸ درصد کاهش درآمدی رسید. اگرچه دولت سوریه با ساخت ویدئوهایی از جاذبه‌ها و زیبایی‌های گردشگری سوریه درصدد جذب گردشگران خارجی است اما وقوع جنگ و کنترل ارتش بر شهرهای سوریه، درگیری‌های خونین و ویرانی‌هایی که برجای مانده تاثیری در جذب گردشگر و ایجاد نگرش مثبت برای گردشگران بین‌المللی مبنی‌بر انتخاب سوریه به‌عنوان یک مقصد امن گردشگری ندارد.
افغانستان به‌دلیل حملات گسترده تروریستی طالبان به گردشگران خارجی یکی از ناامن‌ترین کشورهای جهان است که نامعتبرترین پاسپورت جهان را نیز به خود اختصاص داده است. با توجه بالا بودن میران خشونت و نبود امنیت در این کشور گردشگران به این کشور جذب نشده و سازمان جهانی گردشگری هیچ آماری از میزان توریست‌ها در این کشور دریافت نمی‌کند، اگرچه افغانستان درآمدهای حاصل از گردشگری خود را به این سازمان بین‌المللی ارسال می‌کند. افغانستان به‌لحاظ رشد گردشگر با افت بسیار زیادی مواجه است و از درآمد ۱۶۸ میلیون دلاری در سال ۲۰۱۲ به ۹۱ میلیون دلار در سال ۲۰۱۴ رسید. طبق آخرین آمار دریافت‌شده از افغانستان در سال ۲۰۱۸ میزان درآمد حاصل از گردشگری به این کشور حدود ۲ میلیون دلار بوده است. اکثر کشورهای جهان به شهروندان خود در جهت ورود به افغانستان هشدار جدی داده و آنان را از سفر به این کشور به دلایلی همچون حملات تروریستی، آدم‌ربایی، عملیات نظامی، مین‌های زمینی، رقابت مسلحانه میان گروه‌های سیاسی و قومی، حملات شبه‌نظامی، بمب‌گذاری انتحاری و حملات شورشی منع می‌کنند.عراق نیز به‌دلیل درگیری‌های داخلی و خارجی ورود داعش به این منطقه و پس از آن اعتراضات و درگیری‌های داخلی در اکثر زمان‌ها جزو ناامن‌ترین کشورها محسوب شده و از اعتبار پاسپورت بسیار پایینی برخوردار است و تاثیرات مخربی بر بازار گردشگری این کشور داشته است. گردشگران خارجی باتوجه به دیدگاه‌هایی که از جنگ در عراق، ناآرامی‌ها و در نتیجه نبود امنیت در این کشور وجود دارد از سفر به این کشور خودداری می‌کنند و سفرهای خود را محدود به کشورهایی می‌کنند که از میزان امنیت بالای آن اطمینان دارند. بیشترین میزان ورود گردشگر به عراق در سال ۲۰۱۰ با ورود حدود ۵/ ۱ میلیون گردشگر به این کشور بوده است و براساس آمارهای موجود می‌توان اذعان داشت که گردشگری در عراق به‌طور جدی وجود نداشته و به‌عنوان یک بازار تاثیرگذار در اقتصاد این کشور به‌شمار نمی‌رود.
بازار گردشگری یمن نیز با ورود به جنگ داخلی و گسترش این جنگ به شکل منطقه‌ای مورد آسیب‌های جدی قرار گرفته و تقریبا هیچ توریستی به این کشور سفر نمی‌کند. بسیاری از آثار باستانی و تاریخی، هتل‌های بزرگ، سازمان‌های تجاری و بسیاری از جاذبه‌های گردشگری این کشور همچون کاروانسرای لابیرنتین، کارگاه‌های صنایع‌دستی ویران‌شده و تمامی اقامتگاه‌ها خالی از سکنه است. در یمن به‌دلیل نبود بهداشت و مواد غذایی بیش از ۵/ ۱ میلیون نفر از غذا و آب محروم هستند و بیش از ۱۳ میلیون نفر به غذا و آب سالم دسترسی ندارند که این شرایط تاثیرات بسیار منفی بر صنعت گردشگری این کشور ایجاد کرده است.ناامنی‌ها در لیبی، تونس و سودان نیز منجر به قرار گرفتن این کشورها در لیست کشورهای بسیار ناامن جهان شده است که این کشورها تقریبا از ورود گردشگر خارجی به کشور خود محروم هستند.
حتی تنش‌های تجاری و اقتصادی کشورها نیز می‌تواند بر بازار گردشگری تاثیرگذار باشد و بر تنش‌های تجارت جهانی می‌افزاید. با توجه به جنگ اقتصادی دو کشور چین و آمریکا بازار گردشگری این دو کشور نیز متاثر از این تنش هستند و با کاهش ورود گردشگران مواجه می‌شوند. همچنین بر میزان هزینه گردشگران خود در کشورهای دیگر نیز تاثیر می‌گذارد و قدرت خرید آنها را کاهش می‌دهد. چینی‌ها که در سال ۲۰۱۸ به‌عنوان ولخرج‌ترین گردشگران جهان معرفی شده بودند در سال ۲۰۱۹ به‌دلیل کاهش ارزش پول ملی خود از میزان قدرت خرید آنان کاسته شد و با وجود رشد ۱۴ درصدی گردشگران چینی به دیگر کشورها از میزان هزینه‌های آنان کاسته شده است. در نقطه متقابل با توجه به بالا رفتن ارزش دلار آمریکا، توریست‌های آمریکایی بیشترین هزینه را در سفرهای خود دارند. اما از میزان گردشگران بین‌المللی کاسته شده است و در سال ۲۰۱۹ تنها با ۲ درصد رشد همراه بوده است و دچار زیان‌های گسترده در میزان اشتغال و درآمدی در بازار گردشگری شده‌اند. گردشگران چینی نیز تا حدودی از رفتن به آمریکا خودداری می‌کنند و از زمان شروع جنگ تجاری بین این دو کشور میزان ورود گردشگران چینی به آمریکا ۸ درصد کاهش داشته است.جنگ تجاری چین و آمریکا، کشورهای دیگر را نیز تحت‌تاثیر قرار داده و بازار گردشگری آنان را رونق بخشیده است. کشورهای جنوب آسیا و جنوب‌شرقی آسیا مانند تایلند و اندونزی، سنگاپور، فیلیپین که اقتصاد آنها به گردشگری وابسته است به‌دلیل کاهش هزینه‌های گردشگران چینی با رونق درآمدی مواجه شده‌اند زیرا با توجه به کاهش ورود گردشگران به چین میزان سفر به کشورهای اطراف چین افزایش یافته است. تایلند به‌عنوان یک بازار نوظهور گردشگری با توجه به کاهش ارزش یوآن چین سفر را برای گردشگران چینی گران‌تر کرده و بر درآمد حاصل از گردشگری خود افزوده است. البته این امر می‌تواند از میزان ورود گردشگران چینی بکاهد.
