پارک مرجانی جزیره چومبه در سواحل شرقی آفریقا یکی از نمونه‌های بسیار موفق توسعه و بهبود پارک‌های دریایی و جنگل‌های این نواحی است. این پارک که در تانزانیا واقع شده به‌صورت خصوصی مدیریت می‌شود و یکی از پروژه‌های موفق در زمینه بهبود و محافظت محیط زیست است. با موفقیت چنین پروژه‌هایی می‌توان امیدوار بود در آینده، سرمایه‌گذاری بیشتری در بخش‌های مختلف توریسم انجام گیرد. مجموعه جزایر مرجانی در تانزانیا سال‌های بسیاری است که با خطر نابودی به‌وسیله دینامیت‌های ماهیگیران و انفجارهای شدید روبه‌روست و این امر باعث شده هم جنگل‌ها و هم تپه‌های مرجانی در معرض تخریب قرار گیرند. باتوجه به تحقیقات و آزمایش‌های این امر که مرجان‌ها نقش حیاتی و مهمی در حفظ گونه‌های مختلف جانوری و گیاهی ایفا می‌کنند، ثابت شده و همین باعث شد تا این منطقه جزو مناطق حفاظت شده قرار گیرد و ماهیگیران دیگر اجازه ماهیگیری نداشته باشند.

با توجه به موقعیت پارک و شرایط مناسب محیطی، هدف از تاسیس و توسعه این پارک در کنار محافظت از منابع طبیعی و حفظ گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری، تدوین برنامه آموزشی برای دانش آموزان مدارس محلی بوده است. هرچند سیاست‌های مدیران هیچ‌گاه جنبه اقتصادی-سیاسی-تبلیغاتی نداشته اما می‌کوشند با آموزش و پرورش دانش‌‌آموزان در همان سنین کودکی آنها را با صنعت گردشگری آشنا کنند و طی سال‌های تحصیلی به آنها مهارت‌های لازم برای جذب در بخش‌های مختلف را آموزش دهند. از سال ۱۹۹۱ مسوولان پارک چومبه تصمیم گرفتند با تغییر برنامه‌های خود و به‌کارگیری راهکارهای جهانی و استفاده از تجربیات پروژه‌های مشابه بخش‌های بیشتری از محوطه را تحت‌پوشش پارک درآورند. این کار باعث شد بخش‌های بیشتری از پارک مرجانی و جنگل‌ها به پارک اصلی اضافه شوند و جایگاه ویژه‌ای برای گونه‌های در حال انقراض گیاهی و جانوری در نظر گرفته شود. همچنین سعی شد طراحی محوطه پارک به نحوی باشد که رفت و آمد گردشگران کمترین آسیبی به محیط وارد نکند. تمامی این تغییرات با کمک و همکاری اهالی منطقه صورت گرفت. این همکاری در ادامه شکل رسمی‌تری به خود گرفت و باعث شد تا عوامل این پروژه به طور رسمی مردم محلی را برای انجام کارهای مختلف استخدام کنند. این‌کار باعث شد:

- ماهیگیران در بخش‌های مختلف پارک استخدام شوند.

- برنامه آموزشی برای مردان و زنان روستاهای اطراف تدوین شود تا آنها هم بتوانند در این پارک مشغول به‌کار شوند.

- با همکاری دولت و دانشگاه‌ها و مردم پایگاه تبلیغاتی برای پارک ایجاد شود.

پروژه پارک چومبه باعث شد در کنار حفاظت از گونه‌های جانوری و گیاهی سطح آگاهی مردم درخصوص لزوم حفاظت از محیط زیست بالا رود و همچنین موقعیت‌ها و فرصت‌های بیشتری در ارتباط با بهبود گردشگری در این کشور شکل گیرد. در گزارشی که در سال ۲۰۰۵ به‌دست آمد بیش از ۹۴درصد از ماهیگیران این منطقه که در بخش‌های مختلف پارک مشغول به‌کار بودند از افزایش درآمد و تاثیرات مثبت اقتصادی آن بر سطح زندگی اهالی خبر دادند و از گسترش صنعت گردشگری ابراز رضایت و خشنودی داشتند.

تطابق با اصول توسعه پایدار

به منظور حفظ محیط پارک و جلوگیری از فرسودگی حاصل از بازدید گردشگران تمهیدات گوناگونی درنظر گرفته شده؛ برای مثال استفاده از منابع انرژی خورشیدی در بخش‌های مختلفی مانند سرویس‌های بهداشتی. همچنین بازدید از پارک محدود به ۱۶نفر در روز شده تا کمترین آسیبی به پارک وارد نشود. از سوی دیگر، ساختمان‌های تاریخی بسیاری در این محوطه واقع شده و بخشی از فعالیت‌های پروژه صرف تعمیر و بازسازی ساختمان‌های تاریخی منطقه می‌شود. برای مثال ساختمان مسجدی که از سال ۱۹۰۴ در این منطقه باقی مانده درحال بازسازی است. مدیران پروژه سعی می‌کنند به‌جای ساختن ساختمان‌های جدید از ساختمان‌های قدیمی استفاده کنند. این پروژه با همکاری مردم محلی و سازمان‌های خصوصی فعال در زمینه گردشگری توانست موفقیت‌های زیادی به‌دست آورد. برای مثال، منطقه حفاظت‌شده توانسته به یکی از بزرگ‌ترین و مجهزترین زیستگاه‌های جانوران منطقه تبدیل شود؛ به‌طوری‌که در خود بیش از ۴۸۳گونه ماهی و ۱۵۸گونه مرجان را جای داده است. همچنین جنگل‌های حفاظت‌شده در پروژه به یکی از بزرگ‌ترین و کم‌خطرترین جنگل‌ها از لحاظ عدم آسیپ‌پذیری در تانزانیا تبدیل شده است. موفقیت در این بخش و بخش‌های دیگر باعث شد تا هم دولت و هم سایر بخش‌های مرتبط به فکر سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری بیفتند و امروزه شاهد این باشیم که منبع اصلی بودجه تانزانیا از صنعت توریسم تامین ‌شود.

Nimanemati۷۳@gmail.com