پیام‌های یک استرداد فرهنگی
رونمایی از سوغات میراثی روحانی از نیویورک
این اثر نقش برجسته که در سال ۱۹۳۳ میلادی به دست باستان‌شناسان موسسه شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو کشف شد، در سال ۱۹۳۶ به سرقت رفت و از سال ۱۹۵۱ تا ۲۰۱۱ در کانادا بود. پس از چند بار دست به دست شدن در پاییز ۲۰۱۷ برای حراج از کانادا به نیویورک رسید؛ اتفاقی که کمک کرد شواهدی به دست آید که این اثر دزدی است و به پلیس و دادستانی آمریکا گزارش داده شد. دادستانی نیز پس از اثبات این موضوع دستور توقیف سر سرباز هخامنشی را که قرار بود در حراجی نیویورک از ۲/ ۱ میلیون دلار قیمت‌گذاری شود صادر کرد. از این زمان بود که ایران نیز در سال ۲۰۱۷ با ارائه مدارکی مبنی بر مالکیت آن توانست از دادگاه نیویورک خواهان بازگشت آن به کشور باشد؛ نقش برجسته‌ای که بازرسان پرونده اعلام کردند یک میلیون و ۲۰۰ دلار ارزش دارد و تاکنون در اختیار دو فرد ساکن لندن بوده. با وجود این بالاخره بعد از پیگیری‌های ایران جهت برگشت این اثر تاریخی متعلق به کشورمان، دادگاه در یازدهم جولای ۲۰۱۸ رای نهایی خود را برای بازپس دادن این اثر به ایران اعلام کرد و سرانجام در چهارم سپتامبر یعنی سیزدهم شهریور امسال در اختیار نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد قرار گرفت. در نهایت نیز توسط رئیس‌جمهور که از هفتاد و سومین مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک به کشور برمی‌گشت به کشور بازگردانده شد.
نجات «سرباز» در وقت اضافه!
اما آیین رونمایی از این اثر ارزشمند تاریخی روز گذشته توسط علی‌اصغر مونسان، معاون رئیس‌جمهوری و محمد طالبیان، معاون میراث فرهنگی انجام گرفت. مونسان پس از رونمایی از سر سرباز هخامنشی و تبریک بازگشت این اثر تاریخی پس از ۸ دهه گفت: «سال گذشته تنها ۵ روز مانده به یک حراجی در نیویورک متوجه شدیم سر سرباز هخامنشی که سال‌ها پیش از کشور به سرقت رفته بود، قرار است در این حراجی به فروش برسد. بلافاصله پس از مطلع شدن از این موضوع با هماهنگی وزارت امور خارجه و دفتر سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در سازمان ملل موفق شدیم مانع از حراج این قطعه ارزشمند تاریخی شویم.» او با اشاره به اینکه مدارک موثقی جهت اثبات مالکیت سر سرباز هخامنشی به دادگاه عالی نیویورک ارائه شد، ادامه داد: «با تلاش‌های مستمری که صورت گرفت بالاخره امسال موفق شدیم حکم دادگاه عالی نیویورک را جهت مالکیت ایران بر این شیء تاریخی و برگشت آن به کشور بگیریم و مستحضر بودید که در سفر اخیر حسن روحانی، رئیس‌جمهور به کشور بازگردانده شد.»
به گفته مونسان این اثر ارزشمند قرار است در شهرهای مختلف و منتخب به نمایش گذاشته شود تا اکثر مردم ایران بتوانند از نزدیک این شیء باارزش را که به کشور بازگشته ببینند؛ اثری که درحراجی قرار بود از پایه یک میلیون و ۲۰۰ میلیون دلار قیمت‌گذاری شود و پیش‌‌بینی می‌شد به ۲ و نیم میلیون دلار نیز برسد. معاون رئیس‌جمهور در این باره افزود: «با توجه به اینکه چنین اتفاقی در کشور آن هم در شرایط اخیر یک موفقیت قابل تامل است و جای خرسندی دارد؛ برنامه‌مان این‌چنین خواهد بود که پس از نمایش چند روزه آن در موزه ملی ایران، مردم در شهرهای مختلف این قطعه را از نزدیک بازدید کنند و نهایتا این سربازی که ۸۰ سال دور از وطن بوده از همان محلی که در تخت جمشید جدا شده سرجای اصلی‌اش نصب شود.»
در تلاش برای بازگرداندن سایر آثار تاریخی
رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری با بیان آنکه چنین فعالیت‌هایی به روند گردشگری کمک خواهد کرد، یادآور شد: «از آنجا که یکی از ضرورت‌های توجه به گردشگری، افزایش درآمد‌های ارزی و کاهش وابستگی به نفت است، ضرورت تقویت هویت، انسجام ملی و بهره‌گیری از ایرانیان مقیم خارج کشور از جمله این اهداف است. اطلاعات سر سرباز هخامنشی نیز توسط یک ایرانی به ما رسید. این روند می‌تواند ادامه داشته باشد و به آثار ارزشمند بیشتری دست پیدا کنیم.» رئیس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در نهایت با تاکید بر این نکته که قطعات تاریخی دیگری نیز وجود دارد که قصد داریم آنها را نیز به کشور بازگردانیم، بیان کرد: «در طول سالیان سال آثار تاریخی بسیاری از کشور به‌صورت غیرقانونی یا به‌صورت سرقت خارج شده‌اند و به دنبال بازگشت آنها به کشور هستیم. این روند با همکاری دفتر حقوقی نهاد ریاست جمهوری و با پیگیری وزارت خارجه به مرور انجام خواهد شد.»
چرا این استرداد مهم است؟
اما این اثر فرهنگی در شرایطی از آمریکا به ایران بازگشته است که روابط سیاسی این دو کشور در شرایط نامناسبی قرار دارد. به این دلیل، کارشناسان معتقدند این استرداد فرهنگی می‌تواند حاوی پیام‌های مهمی باشد. به باور آنها استرداد آثار تاریخی ایران طی سال‌های گذشته و استرداد این اثر متفاوت از رویکرد و موضع دولت آمریکا با همراهی و همدلی و ارتباط مجامع فرهنگی، علمی، کارشناسان خارجی و علاقه‌مندان به هنر و تاریخ ایران در خارج از کشور صورت گرفت که نشان از ظرفیت دیپلماسی فرهنگی، اهمیت زبان دیپلماسی و استفاده از آن در بازگرداندن دیگر آثار تاریخی کشورمان است. از سوی دیگر، بازگشت سر سرباز هخامنشی همچون بازگشت دیگر آثارفرهنگی کشورمان طی سه سال اخیر بارقه‌های امیدی را برای بازگشت دیگر قطعات سرقت شده به کشورمان ایجاد می‌کند؛ چراکه روند و تعامل صورت‌گرفته حاکی از آن است که چنانچه ردی از اسناد و اشیای سرقتی در هر گوشه جهان باشد، می‌توان امیدوار بود که موزه‌ها و دستگاه‌های قضایی رای به بازگشت آثار بدهند.
در چنین شرایطی، به نظر می‌رسد تقویت بخش پایش و جست‌وجوی گروه اموال فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و یگان حفاظت می‌تواند نتایج خوبی را به دنبال داشته باشد و از این رو، کارشناسان تاکید می‌کنند که این سازمان باید در این زمینه سرمایه‌گذاری کند. از دیگر سو، با گسترش و تقویت همکاری با اینترپل و پلیس‌های اموال در کشورهای مختلف می‌توان گام‌های موثری در شناخت و شناسایی اموال به‌سرقت‌رفته برداشت. علاوه بر همه اینها، به عقیده کارشناسان از آنجا که میراث‌فرهنگی کشور دچار کمبود بودجه است، بازگرداندن آثار تاریخی ایران که به‌صورت غیرقانونی در کشورهای دیگر دست به دست می‌شود، می‌تواند به کسب درآمد از طریق نمایش آنها کمک کند؛ کسب درآمدی که با اندکی تدبیر و مدیریت می‌تواند منجر به مرتفع شدن مشکلات اقتصادی این بخش از سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شود. حالا سر سرباز هخامنشی که ابعاد ۲۰ در ۲۰ سانتی‌متر دارد، در کنار آثار دیگر موزه ملی ایران تا ۲۷ مهرماه برای بازدید عموم به نمایش درآمده و پس از این تاریخ، سفر دیگری را برای نمایش در شهرهای دیگر آغاز خواهد کرد.
ارسال نظر