نگاهی به رفتار برنامه‌ریزی‌شده گردشگران هوشمند
در این زمینه درکشور ما نیز شاید گام‌های اولیه برداشته شده اما راه بسیار طولانی تا دستیابی به شهر هوشمند باقی است. در حال حاضر علم این موضوع در حال شکل‌گیری و پژوهش‌هایی نیز در دست انجام است. از جمله پژوهشی که نویسندگان این مقاله انجام داده‌اند که به بررسی رفتار برنامه‌ریزی شده گردشگران هوشمند در شهر اصفهان می‌پردازد. در نگاه نخست مفهوم تئوری رفتار برنامه‌ریزی‌شده باید بیان شود. این نظریه وقوع یک رفتار ویژه را پیش‌بینی می‌کند؛ مشروط بر اینکه فرد قصد انجام آن را داشته باشد. این تئوری علاوه بر عوامل فردی، به عوامل اجتماعی که در ایجاد یک رفتار تاثیرگذار هستند، توجه دارد. طبق این مدل، قصد انجام یک رفتار از طریق سه عامل نگرش نسبی به رفتار، هنجارهای ذهنی و کنترل رفتاری ادراک‌شده پیش‌بینی می‌شود.
نگرش نسبی به رفتار در واقع ارزشیابی مثبت یا منفی در مورد انجام یک رفتار است که از دو عامل باورهای رفتاری و ارزیابی نتایج رفتاری تشکیل می‌شود. هنجارهای ذهنی نیز به فشار اجتماعی درک‌شده از سوی فرد برای انجام یا عدم انجام رفتار هدف اشاره دارد. یکی از پیش‌فرض‌های اصلی این تئوری این است که بخش مهمی از اقدامات افراد به صورت ارادی کنترل می‌شود؛ به این معنا که افراد با اهداف خاص خود قادر خواهند بود آزادانه در خصوص اقدام یا عدم اقدام در مورد یک موضوع، به یک شیوه خاص تصمیم‌گیری کنند. از‌این رو می‌توان گفت این نظریه در زمینه مواجهه با رفتارهایی که انسان‌ها کنترل ارادی کامل ندارند، با محدودیت‌هایی روبه‌رو است و مادامی‌که محدودیت‌هایی وجود داشته باشد، صرف داشتن قصد برای یک رفتار کافی نیست. به عنوان مثال فردی که قصد سفر به یک مقصد را دارد اما با فقدان منابع لازم روبه‌رو است و در نتیجه نمی‌تواند یک مقصد خاص را انتخاب کند.
از سویی افراد غالبا بر مبنای ادراکشان از آنچه دیگران فکر می‌کنند، عمل می‌کنند و قصد آنها جهت پذیرش رفتار به‌صورت بالقوه، متاثر از افرادی است که ارتباط نزدیکی با آنها دارند. در این تئوری هنجار ذهنی افراد، حاصل ضرب باورهای هنجاری در انگیزه پیروی برای انجام رفتار هدف با وجود این انتظارات است. در این صورت اگر فرد چه درست و چه غلط معتقد باشد دوستان صمیمی و اعضای خانواده مصرف یک کالا را تایید می‌کنند، فشار زیادی در استفاده از آن کالا در خود حس می‌کند.
نهایتا کنترل رفتاری درک‌شده نیز عبارت است از درجه‌ای از احساس فرد در مورد اینکه انجام یا عدم انجام یک رفتار تا چه حد تحت تاثیر انجام رفتار هدف است و رفتار نیز همیشه بعد از قصد رفتاری و متصل به آن رخ می‌دهد. در تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده، باورها و هنجارهای ذهنی گردشگر و باورها و هنجارهای فرهنگی می‌تواند در رفتار گردشگر تاثیرگذار باشد. به‌عنوان مثال ارزش‌ها، تجارب سفر، اعتقاد به خدمات هوشمند در مقصد و هنجارها می‌تواند مورد ارزیابی قرار گیرد. پس، از آنجا که انتخاب یک مقصد و بازدید از آن با رفتار گردشگر ارتباط تنگاتنگی دارد، تئوری رفتار برنامه‌ریزی‌شده، می‌تواند برای پیش‌بینی و بررسی رفتار گردشگر در انتخاب و بازدید از مقصدهای هوشمند مورد استفاده قرار گیرد، زیرا کلیه سازه‌های این تئوری برای بررسی عوامل روانی به‌کار می‌رود.
نتایج یک پژوهش در اصفهان
در همین حال در پژوهشی که سال ۲۰۱۷ در شهر اصفهان به وسیله نویسندگان این نوشتار انجام شد، یافته‌ها حاکی از آن بود گردشگرانی که به شهر اصفهان وارد می‌شوند دیگر مانند گذشته به صورت سنتی یعنی خرید بسته سفر از آژانس‌ها، سفر نمی‌کنند، بلکه قبل از سفر براساس نگرش‌ها، رفتارها و باورهای ذهنی خود نسبت به امکانات موجود در شهر اصفهان تصمیم به سفر می‌گیرند و رفتار بسیار هوشمندانه‌تری را از خود نشان می‌دهند؛ به‌عنوان مثال گردشگران اظهار می‌کردند که امکانات جدید مانند تلفن‌های هوشمند، سایت‌ها و... باعث برنامه‌ریزی بهتر سفر‌شان شده؛ یا امکانات پیشرفته ازجمله دستگاه‌های راهنمای گردشگری برایشان بسیار مهم هستند. همچنین از نظر باورهای ذهنی ایشان می‌توان عنوان کرد که گردشگران هوشمندتر شده‌اند؛ چراکه آنها روش‌های قدیمی در انتخاب سفر ازجمله کسب اطلاعات از آژانس‌های مسافرتی را نمی‌پسندند.
همچنین یافته‌ها نشان داده گردشگران ورودی به شهر اصفهان یکی از مهم‌ترین دلایل سفر خود را امکانات هوشمند عنوان کرده‌اند. این امکانات هرچند در مقیاس کم، اما به بهبود سفر آنها کمک قابل‌توجهی کرده است؛ از جمله این امکانات می‌توان به نقشه‌های آنلاین، اپلیکیشن‌های گردشگری، راهنماهای صوتی گردشگر و... اشاره کرد که کم و بیش در اختیار گردشگران قرار می‌گیرد. اما یکی از لازمه‌های مهم برای هر شهر هوشمند ایجاد بسترهای اینترنت یا اینترانت است که در اماکن گردشگری باید در اختیار گردشگران قرار گیرد تا آنها تنها به اطلاعات ارائه شده از سوی راهنمای گردشگری بسنده نکنند؛ چون گردشگران نسبت به گذشته بسیار کنجکاو و هوشمندانه‌تر عمل می‌کنند یا سیستم RFID (پلت‌فرم مهم برای شناسایی اشیا، جمع‌آوری داده و مدیریت اشیا) در جاذبه‌های گردشگری پیاده‌سازی شود تا گردشگران بتوانند سفر با کیفیت‌تری را تجربه کنند.
ارسال نظر