اما همان‌طور که محققان در دیگر حوزه‌ها یادآوری می‌کنند، سازمان‌های جامعه مدنی بیش از پیش «کسب‌وکار گونه» شده‌اند و به ایجاد شراکت با بخش‌خصوصی علاقه‌مندند؛ هر چند در حوزه‌های حفاظت، توسعه اجتماعی، مدیریت منابع طبیعی، پیشگیری از بهره‌کشی جنسی از کودکان در گردشگری و ...  پیشرفت‌هایی صورت گرفته است، گفت‌وگو میان ان‌جی‌اوها و کسب‌وکارهای گردشگری درباره مسائل مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها به‌طور کلی دشوار است و ویژگی آن را بدبینی و بدگمانی از هر دو سو تشکیل می‌دهد. گذشته از این، سازمان‌های جامعه مدنی برای جلب‌توجه جمع کوچک شرکت‌های بزرگ گردشگری نظیر هتل‌ها و تورگردانان و همچنین، تامین بودجه پروژه‌ها از سوی موسسات توسعه به رقابت مشغولند. چند سازمان مردم نهاد بزرگ به‌خاطر تایید کار پایه سازمان‌های بین‌ دولتی یا شرکت‌های بزرگ گردشگری با انتقاد روبه‌رو شده و اعتبار خود را به‌خاطر این تصمیمات که «سازش» و «خیانت» تلقی می‌شوند، از دست داده‌اند.

  سهامداران مسوول

روش تازه تبلیغ مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها علاوه بر تماس مستقیم، استفاده از شبکه‌های اجتماعی و کارزارهای رسانه‌های آشکار در گردشگری و استفاده از سهامداران فعال است. اعمال نفوذ بر هیات‌‌مدیره‌های شرکت‌های بزرگ و سهام عام گردشگری با فرآیندی که به آن «رای نیابتی» می‌گویند به کمک تسلیم قطعنامه‌های سهامداران انجام می‌گیرد. قطع‌نامه‌هایی که در جلسات سالانه سهامداران مطرح می‌شوند، می‌توانند از شرکت‌ها بخواهند تا از استانداردهای زیست‌محیطی، اجتماعی یا حقوق‌بشری تبعیت کنند.

نقطه قوت اصلی این رویکرد از تعهد قانونی شرکت‌ها نسبت به سهامدارانشان ناشی می‌شود، در نتیجه شرکت‌ها بیشتر به گفت‌وگو با کسانی که در سودآوری شرکت نفع دارند، علاقه‌مندند تا با سازمان‌های مردم‌نهاد که ذی‌نفعان خارجی تلقی می‌شوند. براساس این ایده، سهامداران از جایگاه مهمی برای ترغیب مسوولیت اجتماعی برخوردارند.  یک نمونه از فعالیت سهامداران در گردشگری به هتل‌های ماریوت مربوط می‌شود. ماریوت که تحت‌فشار ائتلافی از سرمایه‌گذاران دارای مسوولیت اجتماعی از اروپا و آمریکای‌شمالی قرار داشت، خط‌مشی‌ در بنگاه خود به اجرا درآوردند که از کودکان در برابر استثمار جنسی در گردشگری حمایت می‌کند. هرچند این شرکت تحت‌فشار پذیرفت که خط‌مشی‌هایی تدوین و طبق درخواست گروه‌های سرمایه‌گذار به ارائه آموزش‌های داخلی اقدام کند اما هنوز نتایج این تغییرات ارزیابی نشده است.

  جایگاه UNWTO

موسسات توسعه بین‌المللی و همکاری فنی دیگر ذی‌نفعانی هستند که به گردشگری‌های متکی بر مسوولیت اجتماعی به‌عنوان رویکردی بر توسعه اقتصادی پایدار علاقه نشان می‌دهند. موسسات توسعه‌ای نظیر اس‌ان‌وی هلند، جی‌زدتی آلمان و همکاری توسعه ایتالیا (کوآپرازیونه ایتالیا، بخشی از وزارت امورخارجه) از پروژه‌های توسعه گردشگری در کشورهای فقیر حمایت می‌کنند و پروژه‌های تحت‌حمایت ابتکار سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) را تامین مالی می‌کنند. یواس‌اید نیز برنامه‌های اشتغال جوانان در گردشگری در برزیل را تامین مالی کرده است. با وجود این، نهادهای مالی بزرگ نظیر بانک جهانی، متوجه نبودن پایه‌های اخلاقی و وجود رهنمودهای ملهم از مسوولیت اجتماعی در پروژه‌های توسعه گردشگری شدند. از میان کلیه بخش‌های صنعتی که گروه روش‌های مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها بانک جهانی در ۲۰۰۳ بررسی کردند، «گردشگری به لحاظ نظام‌نامه رفتاری و ابتکارات مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها از همه عقب‌افتاده‌تر بود».

به تحقیق می‌توان گفت یکی از نقش‌های بسیار مهم در ترویج چارچوب مقبول جهانی برای مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها در گردشگری را UNWTO ارائه کرده است. هرچند این نهاد بین‌المللی ارگانی بین‌دولتی است که اعضایش را دولت‌ها تشکیل می‌دهند، اما به‌عنوان تدوین‌کننده بین‌المللی خط‌مشی‌های گردشگری، جایگاه محوری در تمامی مفاهیم جدید و توسعه استراتژیک پایدار در گردشگری دارد. چندین نقطه‌ضعف ساختاری جلوی توانایی UNWTO را در انجام اقدامات مترقی می‌گیرد؛ عضو‌نبودن آمریکا و انگلیس و کشورهای اسکاندیناوی در آن و ناهمخوانی مسوولیت آن در قبال بخش‌خصوصی گردشگری. هرچند تاثیرات UNWTO به‌طور عمده بر دولت‌های عضو آن، پیکره اعضای وابسته متشکل از شورای کسب‌وکار، شورای مقصد و شورای آموزش خود را نشان می‌دهد، روش‌های مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها در حوزه‌های تغییر اقلیم و کارآیی انرژی و مدیریت زیست‌محیطی ظاهر شده‌اند؛ هرچند این واقعیتی است که گردشگری به‌طور غالب از شرکت‌های کوچک و متوسط تشکیل می‌شود که بسیاری دانش اندکی درباره UNWTO و رهنمودهای آن دارند. بنگاه‌های بزرگ و دانشگاه‌های گردشگری از دانش و توصیه‌های مطرح شده از سوی UNWTO آگاهند، امری که به موقع خود ممکن است به شرکت‌های کوچک منتقل شود.

منبع: کتاب شناخت توسعه پایدار گردشگری

 انتشارات دفتر پژوهش‌های فرهنگی