دنیای اقتصاد - نوید شکراللهی: با افزایش قابل توجه گردشگرانی که به ایران سفر می‌کنند، ظرفیت کم و محدود فرودگاه امام خمینی بیش از هر زمانی دردسرساز شده و انتقاد گردشگران خارجی را به دنبال داشته است. در جدیدترین واکنش، یک گردشگر روس در حساب اینستاگرام خود چند ویدئو از حضورش در این فرودگاه را هنگام خروج از ایران به اشتراک گذاشته که در آن از روند نامطلوب انجام امور مسافران و صف‌های طولانی انتقاد کرده است. این درحالی است که هنوز تصمیم روشن و مشخصی برای توسعه حمل‌ونقل بین‌المللی فرودگاهی و بهبود وضعیت فرودگاه امام خمینی به طور خاص اتخاذ نشده است. کارشناسان معتقدند فرودگاه‌های بین‌المللی هر کشور به نوعی ویترین آن کشور محسوب می‌شود، اما ایستگاه اول گردشگران خارجی در ایران نه تنها به لحاظ «معرفی محصولات و جاذبه‌های گردشگری» و «نمایش نشانه‌های فرهنگی و هویتی کشور» ناکام است، بلکه از فقدان بدیهی‌ترین امکانات و زیرساخت‌ها نیز رنج می‌برد. «صف‌های طولانی ورود، تحویل بار و کنترل گذرنامه»، «سرویس‌های بهداشتی محدود و دور از دسترس و نامناسب» و «دسترسی دشوار به فرودگاه، بدون چاره‌اندیشی خاصی برای ارائه سرویس‌های حمل‌ونقل متنوع» از مهم‌ترین ضعف‌های بنیادین این گلوگاه ارتباطی کشور است. همه اینها درحالی است که فرودگاه امام خمینی تنها در مرداد ماه سال جاری تعداد ۸۸۹هزار و ۸۴۴ مسافر را پذیرش و اعزام کرده و ۳۳/ ۱۲ درصد از نشست و برخاست هواپیماهای کشور در آن انجام شده است.

صف‌های طولانی، بلای جان خارجی‌ها

همان‌طور که اشاره شد در روزهای گذشته، یک گردشگر روس در حساب اینستاگرام خود چند ویدئو به اشتراک گذاشت که از وضعیت اسفبار صف‌های طولانی و تردد آهسته در این فرودگاه حکایت می‌کرد. این گردشگر در این ویدئوها روایت کرد که «ایران در حالی برای گردشگری آماده می‌شود که تنها برای ورود به فرودگاه آن باید یک ساعت در صف ایستاد». این گردشگر در ادامه توصیف تجربه خود افزود: «می‌گویند که فرودگاه، ویترین آن کشور است، اما در این فرودگاه مسوول کنترل گذرنامه برای نوشیدن چای پُست خود را رها کرده و ۲ ساعت است که در صف ایستاده‌ایم.» این وضعیت تنها محدود به گردشگران خارجی نبوده و وخامت وضعیت فرودگاه امام واکنش مسافران ایرانی را هم به دنبال داشته است. «فرودگاه از پارکینگ مناسبی برخوردار نیست و این کار را برای مسافرانی که بدون تاکسی و به اتفاق خانواده و آشنایان به آن مراجعه می‌کنند مشکل می‌کند.

مسافر از محل پارکینگ فعلی تا ترمینال مسافتی طولانی را باید طی کند که برای جابه‌جایی چمدان‌ها و بار باعث ایجاد دردسر می‌شود». «تعداد گیت‌های ورودی فرودگاه اندک است و تردد در آن به کندی صورت می‌گیرد. همین مساله موجب می‌شود در ساعتی که تراکم پروازها اندکی افزایش پیدا می‌کند، تنها برای ورود به فرودگاه صف‌های طویلی شکل بگیرد که بعضا به خارج از فرودگاه و تا خیابان می‌رسد!». «رفتار پرسنل کنترل بار و کنترل گذرنامه غیرقابل پیش‌بینی و بعضا خشن و نامناسب است. گاهی پیش می‌آید بدون بازرسی بدنی چندین مرحله سپری شود که زنگ خطری برای امنیت فرودگاه است. گاهی نیز ممکن است تا ۳ بار بازرسی بدنی انجام شود که به ازدحام و تشکیل صف دامن می‌زند». «پیش از تحویل بار و قبل از گیت ورودی اول، تنها یک سرویس بهداشتی با تعداد اندکی کابین در فرودگاه استقرار دارد». «طراحی فرودگاه اصلا زیبا نیست و مفهوم خاصی را القا نمی‌کند.» اینها تنها بخشی از واکنش مسافران ایرانی فرودگاه امام به پرسش خبرنگار «دنیای اقتصاد» پیرامون وضعیت این فرودگاه است.

دسترسی نامناسب

یکی از انتقادها عدم دسترسی مناسب با وسایل حمل‌ونقل عمومی به این فرودگاه است. در این خصوص در اواسط مرداد، همزمان با آخرین روزهای تصدی شهردار پیشین تهران، خبر افتتاح ایستگاه مترو فرودگاه امام خمینی که بنا بود به صورت شبانه‌روزی به مسافران سرویس ارائه دهد منتشر شد. گمانه‌زنی‌هایی که در آن زمان پیرامون عجله در افتتاح این ایستگاه، آماده نبودن برای ارائه سرویس و بروز اختلال در عملکرد آن انجام گرفت، به فاصله کوتاهی به واقعیت پیوست و این ایستگاه تنها چند روز به‌صورت شبانه‌روزی پذیرای مسافران بود. در حال حاضر و تا اطلاع‌ثانوی، این ایستگاه که در خط ۸ متروی تهران واقع است و از طریق ایستگاه شاهد به خط «۱» مترو و مرکز شهر تهران متصل می‌شود، تنها از ساعت ۶ و ۴۵ دقیقه تا ساعت ۱۴ به جابه‌جایی مسافر می‌پردازد. بنابراین با توجه به اینکه حجم بالایی از پروازهای این فرودگاه در نیمه‌شب انجام می‌شود، می‌توان این فرودگاه را تا به امروز فاقد دسترسی از طریق وسایل حمل‌ونقل عمومی و متنوع معرفی کرد که تنها راه دسترسی آن از طریق خودروی شخصی یا تاکسی‌های دربستی است؛ پدیده‌ای که به ندرت در مورد فرودگاه‌های بین‌المللی کشورهای جهان صدق می‌کند.

فقدان معماری و هویت ایرانی

در همین حال، مدتی پیش وب‌سایت خدمات مشتریان هوایی «Skytrax» فهرستی از برترین فرودگاه‌های جهان در سال ۲۰۱۷ منتشر کرد که برای پنجمین سال پیاپی فرودگاه «چانگی» سنگاپور عنوان بهترین فرودگاه جهان را به خود اختصاص داد. Skytrax در توصیف این فرودگاه نوشت: «چانگی این جایگاه را به دلیل معماری زیبا و جذاب خود، کارآیی بهینه، امکانات رفاهی و رستوران‌ها و فروشگاه‌های مجهز کسب کرده است. مسافرانی که در این فرودگاه قدم می‌زنند به سالن‌های سینما، چشمه‌های آب معدنی و گیاهانی طبیعی که یادآور جنگل‌های سنگاپور است و در این فرودگاه تعبیه شده، هدایت می‌شوند.» در این فهرست فرودگاه بین‌المللی «حَمَد» در دوحه قطر با قرار گرفتن در جایگاه ششم، به عنوان بهترین فرودگاه منطقه خاورمیانه شناخته شده است. با نگاه به توصیفاتی که این وب‌سایت از برترین فرودگاه‌های جهان ارائه کرده، این نکته به چشم می‌خورد که امکاناتی از قبیل دسترسی مناسب و تسریع عبور و مرور مسافران امری بدیهی فرض شده و رقابت بر سر طراحی داخلی خلاقانه و معماری بامعنا و در شأن شخصیت آن کشور است؛ موضوعی که به نظر می‌رسد در طراحی فرودگاه امام به کلی فراموش شده و معماری آن هیچ بهره‌ای از نمادهای فرهنگی، تاریخی و گردشگری ایران نبرده و نمی‌تواند برند گردشگری ایران را معرفی کند.

نیاز اضطراری به توسعه

فرودگاه امام از بدو تاسیس با تنها یک ترمینال اصلی به کار خود ادامه داده است. این فرودگاه در سال ۸۴ که اولین سال فعالیت آن بوده رقمی در حدود یک میلیون مسافر را جابه‌جا کرد. با تثبیت نقش فرودگاه امام به‌عنوان فرودگاه اصلی بین‌المللی کشور، تعداد مسافران سالانه آن در سال ۸۸ به حدود ۴ میلیون نفر رسید. اما آمار انتشار یافته از شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران نشان می‌دهد که تعداد مسافران در سال ۹۵ به عدد ۸ میلیون نفر نزدیک شده است. این ارقام به سادگی نشان می‌دهد این فرودگاه با ظرفیتی که در طرح اولیه احداث آن در نظر گرفته شده، نمی‌تواند به فعالیت خود ادامه دهد و باید برای جبران عدم آینده‌نگری در برنامه‌ریزی و طراحی آن، تصمیمی برای توسعه آن اتخاذ شود.

انتقاد اینستاگرامی از ویترین گردشگری ایران