غلامرضا غفاری/ مریم تقی‌زادگان

یافته‌های یک پژوهش نشان می‌دهد میزان سرمایه اجتماعی مجازی کاربران در شبکه‌های گردشگری ایرانی در حد متوسط رو به بالا است. براساس این تحقیق، متغیرهای مدت زمان فعالیت کاربران، میزان مشارکت و تعداد پیشنهادهای سفر کاربران و در نهایت تعداد سفرهای کاربران رابطه معناداری با میزان سرمایه اجتماعی مجازی داشتند. اما متغیر گردشگری کاوشگرانه برنامه‌ای رابطه معناداری با سرمایه اجتماعی مجازی نداشت. تحلیل یافته‌ها نیز نشان می‌دهد شبکه‌های پیوندی، حمایت افراد از همدیگر و اعتماد کاربران در این شبکه‌ها رو به افزایش است. تجمع سرمایه اجتماعی در فضای مجازی، نقش و تاثیر شبکه‌های مجازی گردشگری را نیز افزایش می‌دهد.

در مطالعه مذکور سعی شد برای پاسخ به این پرسش که اشتراک‌گذاری تجربه‌های سفر، پسندیدن، کامنت‌گذاری و دیگر فعالیت‌های شناخته‌شده در شبکه‌های اجتماعی مجازی گردشگری چه تاثیری بر سرمایه اجتماعی مجازی در این شبکه‌ها دارند، چگونگی این ارتباط و همچنین وضعیت سرمایه اجتماعی در شبکه‌های مجازی گردشگری ایرانی بررسی شود. راساس فرضیه اول پژوهش، رابطه معنادار میان‌مدت زمان فعالیت کاربران در شبکه و میزان سرمایه اجتماعی مجازی آنها تایید شد؛ به این معنا که هرچه مدت زمان فعالیت کاربران در شبکه افزایش یابد، میزان سرمایه اجتماعی مجازی آنها نیز افزایش می‌یابد و برعکس.

همچنین طبق فرضیه دوم هرچه میزان مشارکت و ارائه پیشنهادات سفر کاربران در شبکه افزایش داشته باشد، میزان سرمایه اجتماعی مجازی آنها نیز بیشتر می‌شود؛ فرضیه‌ای که مورد تایید قرار گرفته است. براساس فرضیه سوم نیز که تایید شد، تصریح می‌کرد کاربرانی که در دوره مورد پرسش بیشتر به سفر رفته بودند، سرمایه اجتماعی مجازی بیشتری داشتند و تجربه‌ها، عکس‌ها و فیلم‌های سفر خود را بیشتر در شبکه به اشتراک می‌گذاشتند. با این همه فرضیه چهارم تایید نشد و مشخص شد میزان تمایل کاربران گردشگر به گردشگری کاوشگرانه برنامه‌ا‌‌ی متفاوت در میزان سرمایه اجتماعی مجازی آنها به‌وجود نمی‌آورد. تایید فرضیه پنجم نیز ثابت کرد از مجموع ویژگی‌های فردی کاربران شامل جنس، سن، وضعیت تاهل، میزان تحصیلات و اشتغال، دو متغیر میزان تحصیلات و اشتغال رابطه معناداری با میزان سرمایه اجتماعی مجازی آنها در شبکه گردشگری دارند و متغیرهای جنس، سن و وضعیت تاهل رابطه معناداری با میزان سرمایه اجتماعی مجازی آنها در شبکه گردشگری ندارند.

همچنین نتایج نشان داد میزان فعالیت و مشارکت در شبکه‌های مجازی گردشگری بالاست. به این صورت که ۵۵ درصد کاربران میزان مشارکت بالایی داشتند، در مقابل ۵/ ۲۵ درصد آنها نیز مشارکت کمی در این شبکه‌ها داشتند و میزان مشارکت ۴/ ۱۹ درصد نیز در حد متوسط بود. از این‌رو نتیجه گرفته می‌شود که حجم فعالیت و مشارکت کاربران در شبکه‌های مجازی گردشگری بالا است. برای نمونه بیش از نیمی از کاربران به میزان زیادی از سوی دیگر کاربران درخواست دوستی دریافت کرده بودند؛ درحالی‌که تنها ۸/ ۲۸ درصد آنها به میزان کمی درخواست دوستی داشتند. همچنین نزدیک به نیمی از کاربران به میزان زیادی به دوستان شبکه‌ای خود پیام ارسال کرده بودند؛ درحالی‌که تنها ۴/ ۱۹ درصدشان به میزان کمی پیام ارسال کرده بودند. از سوی دیگر چنانچه اشاره شد، سرمایه اجتماعی مجازی در شبکه‌های گردشگری ایرانی نیز در حد متوسط رو به بالا بود؛ به طوری که از مجموع ۳۳۸ کاربر پاسخگو به پرسشنامه، تنها سرمایه اجتماعی ۷/ ۱ درصد کاربران به شبکه‌های مجازی گردشگری کم بود و در مقابل ۲۴ درصد آنها سرمایه اجتماعی زیادی داشتند.

در نهایت ۸/ ۷۳ درصد نیز سرمایه اجتماعی متوسطی داشتند. براین اساس، نتیجه گرفته شد گردشگران که اینجا شامل کاربران ما هستند، با اعتماد به شبکه‌های گردشگری، رعایت هنجارهای شبکه و پیوستگی ارتباطات، تجربه‌های گردشگری‌ خود را به اشتراک می‌گذارند، به مقاصد گردشگری جهت می‌دهند و موجب معرفی مقاصد جدید گردشگری می‌شوند. به بیان دیگر با توجه به میزان بالای سرمایه اجتماعی کاربران در شبکه‌های مجازی گردشگری، ایران و محیط تعامل‌گرایانه این شبکه‌ها برای کاربران گردشگر این امکان فراهم می‌آید که با توجه به بازخوردهای سایر کاربران به برخی مقاصد گردشگری که بازتاب تجربه‌های سفر آنها است، انتخاب مناسب‌تر و معقولانه‌تری از مقصد گردشگری پیش رویشان داشته باشند. سرمایه اجتماعی افراد در فضای مجازی در حال افزایش است. روز به روز شبکه‌های پیوندی و حمایت افراد از همدیگر در این شبکه‌ها رو به افزایش است.

همه اینها نشان می‌دهد آینده رویدادها در فضای مجازی رقم می‌خورد و گردشگری نیز از این فضا متاثر است. در این باره یافته‌های تحقیق نیز نشان داد چگونه مقاصد گردشگری از سوی کاربران توصیه و پیشنهاد می‌شوند. همان‌گونه که نزدیک به نیمی از کاربران پاسخ داده‌اند که پس از بازگشت از سفر عکس‌ها و فیلم‌های سفرشان را در شبکه به اشتراک می‌گذارند. شبکه‌های پیوندی میان کاربران در شبکه‌های مجازی گردشگری اهمیت بسیاری دارد؛ زیرا بیش از ۳۱ درصد کاربران بیان کرده‌اند که در زمان رویارویی با مشکلات می‌توانند روی کمک دوستان شبکه‌ای‌شان حساب کنند؛ حتی بیش از ۴۲ درصد کاربران بیان کردند که با دوستان شبکه‌ای‌ خود برنامه سفر گروهی می‌ریزند و تنها حدود ۳۱درصد آنها چنین تجربه‌ای را ندارند.تایید فرضیه تحقیق مبنی بر وجود رابطه معنادار میان متغیرهای مدت زمان فعالیت و میزان مشارکت کاربران در شبکه‌ها و سرمایه اجتماعی مجازی کاربران نشان داد کاربران فعال و با مشارکت بالا در این شبکه‌ها نسبت به کاربران با فعالیت و مشارکت پایین‌تر، از سرمایه اجتماعی بالاتری برخوردار هستند و می‌توانند به‌عنوان مسافران بالقوه مورد برنامه‌ریزی دقیق‌تر واقع شوند.به این ترتیب می‌توان گردشگری در فضای واقعی را با توجه به وضعیت فعالیت و مشارکت کاربران شبکه‌ها مدیریت کرد.

- برگرفته از مقاله‌ای با عنوان «مشارکت و فعالیت در شبکه‌های مجازی گردشگری و سرمایه اجتماعی مجازی در ایران».