ناخدا امیرحسین مزینی‌فر
مشاور ارشد سرمایه‌گذاری در صنعت دریایی

برای ارائه تعریفی از گردشگری دریایی ابتدا نیازمند تعریف خود گردشگری هستیم. به باور نگارنده گردشگری گونه‌ای از سفر است که به قصد لذت بردن و تفریح انجام می‌شود اما متخصصان این حوزه درباره گردشگری تعاریف بی‌شماری ارائه کرده‌اند. دیوید ویور، متخصص مدیریت گردشگری می‌گوید: گردشگری مجموع پدیده‌ها و ارتباطات ناشی از کنش متقابل میان گردشگران، سرمایه، دولت‌ها و جوامع میزبان، دانشگاه‎ها و سازمان‌های غیردولتی، در فرآیند جذب، حمل‌ونقل، پذیرایی و کنترل گردشگران و دیگر بازدیدکنندگان است. در تعریفی که سازمان جهانی گردشگری از این مفهوم ارائه داده، گردشگری به فعالیت‌های افرادی که برای استراحت، کار و دلایل دیگر به خارج از محیط سکونت معمول خویش سفر کرده و حداکثر برای یک سال متوالی در آنجا اقامت می‌کنند گفته شده که در این تعریف، گردشگری به دو دسته بومی و خارجی تقسیم می‌شود. امروزه واژه صنعت نیز به‌عنوان پیشوندی در کنار گردشگری به کار می‌رود و در اکثر کشورها اصطلاح صنعت گردشگری، اصطلاحی پذیرفته شده است. رواج اصطلاح صنعت گردشگری از این باب اهمیت دارد که اگر به لحاظ قانونی و حقوقی گردشگری به‌عنوان صنعت پذیرفته شود، می‌تواند از وام‌های صنعتی استفاده کرده و از معافیت‌های مالیاتی صنایع برخوردار شود. اما گردشگری دریایی چیست؟

درباره گردشگری دریایی

گردشگری دریایی شکلی از گردشگری است که فعالیت‌های مربوط به آن در دو محیط ساحلی و دریا (محیط آبی)صورت می‌گیرد. از این رو برای تعریف گردشگری دریایی باید به دوگونه آن اشاره کنیم: گردشگری ساحلی و گردشگری دریایی. اگرچه این ‌دو، در نگاه اول دارای شباهت‌هایی هستند، اما از نظر اهمیت و حوزه فعالیت باهم تفاوت دارند. ریشه گردشگری در مناطق ساحلی را باید در دوران روم باستان، هنگامی که نخستین خانه‌های رومی در بخش جنوبی اَپِنین پِنینسولا ساخته شد، جست‌وجو کرد. در طول قرن‌های بعدی نیز فرهنگ آن رشد کرده؛ به‌گونه‌ای که از نیمه قرن 18، به‌عنوان یکی از ویژگی‌های وابسته به دریا مطرح و از نیمه دوم قرن بیستم که تفرجگاه‌های ساحلی با گسترش گردشگران انبوه روبه‌رو شده، عمدتا تحت‌تاثیر عناصر شن، ماسه، آفتاب و... در محیط ساحلی بوده است. شاخه دریایی گردشگری دریایی یعنی آن‌گونه از گردشگری که از ساحل دور می‌شود و به وسط دریا و اقیانوس می‌رود که از دهه 1980 در حال گسترش است.

به تعبیر بهتر، به مجموعه فعالیت‌های تفریحی و سرگرمی که در محیط‌های دریایی دور از ساحل توسط گردشگران انجام می‌شود، گردشگری دریایی می‌گویند. ما باید میان گردشگری ساحلی و گردشگری دریایی تفاوت قائل شویم چون این‌گونه گردشگری، از نظر اهمیت با گردشگری ساحلی متفاوت است، هرچند ممکن است شباهت‌هایی بین این نوع گردشگری و گردشگری ساحلی وجود داشته باشد. نوع فعالیت‌های تفریحی در گردشگری دریایی، بیشتر در آب‌های عمیق و دور از خشکی انجام می‌گیرد و به تجهیزات، امکانات و آموزش‌های ویژه‌ای نیاز دارد و با خطرات بیشتری نیز همراه است. فعالیت‌های تفریحی آبی مانند غواصی، سفرهای دریایی، اسکی روی آب، جت اسکی، آکواریوم دریایی و ماهیگیری در آب‌های عمیق از مهم‌ترین جذابیت‌های گردشگری دریایی هستند. از سوی دیگر کارهایی مانند شنا در ساحل، حمام آفتاب، ورزش‌ها و سرگرمی‌هایی که در محدوده‌ ساحل انجام می‌شود را گردشگری ساحلی می‌گویند.

طبق مطالعات صورت گرفته، گردشگری ساحلی به یکی از اشکال پرطرفدار صنعت گردشگری تبدیل شده که با رشد روزافزونی مواجه بوده و تامین‌کننده مزایای مستقیم و غیرمستقیم اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و محیطی زیادی برای ساکنان بومی میزبان است. تفرجگاه‌های ساحلی با رویکردهای جدیدی در ارتباط با توسعه روبه‌رو است؛ از مهم‌ترین تغییرات حاصله در فرآیند شکل‌گیری و گسترش گردشگری ساحلی، می‌توان به تغییر نوع نگاه گردشگر در برخورد با تفرجگاه ساحلی اشاره کرد. پیش از این، نیاز گردشگران تنها در بازدید از ساحل و دریا تعریف می‌شد، درحالی‌که گردشگر امروزی در جست‌وجوی تجربیات متفاوتی از فعالیت‌های ورزشی، تفریحی، فرهنگی و میراث طبیعی است. در گردشــگری ساحلی فعالیت‌هایی همچون والیبال، فوتبال ساحلی، شنا، حمام آفتاب، تماشای طلوع یا غروب آفتاب و دیگر سرگرمی‌هایی که در محدوده ساحل انجام می‌شود، بیشترین حجم فعالیت‌ها را شکل می‌دهند.

چهار زیرمنطقه موازی با ساحل

گردشگری و تفرج در نواحی ساحلی، دارای جایگاهی است که در چهار زیرمنطقه موازی با ساحل قرار دارد:

1 - منطقه آب‌های ساحلی: این منطقه دریایی اکولوژیکی نزدیک ساحل، از فلات قاره شروع می‌شود و تا ساحل ادامه دارد. این منطقه غنی‌ترین منطقه برای ماهیگیری و غالبا شامل صخره‌ها و ستون‌های سنگی جالب توجه است. این قسمت برای سفر به جزایر نزدیک نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

2 - منطقه ساحل: محدوده‌ای از دریا و نیز محدوده‌ای از خشکی را دربرمی‌گیرد. اگر گسترده و شنی باشد می‌تواند بسیاری از بازی‌ها و ورزش‌های آبی گروهی را پوشش دهد.

3 - منطقه پهنه کرانه‌ای: این منطقه به ناحیه پشت منطقه ساحل اطلاق می‌شود و بسیاری از تفریحات دریایی را حمایت می‌کند؛ مانند چادر زدن، پیک‌نیک و گردش بیرون شهر. در برخی مکان‌ها این منطقه، هتل‌ها و برخی مشاغل را دربرمی‌گیرد. چشم‌انداز مهم این منطقه منظره دریاست.

4- منطقه پس کرانه: اراضی پشت مناطق ساحلی عموما شامل مناطقی است که خدماتی را برای فعالیت‌های تفریحی دربرمی‌گیرد. منظره ساحلی، با پستی و بلندی‌ها و پوشش گیاهی شکل گرفته است.