الگوی دانمارکی اکوموزه‌ها

زهرا حبیبی‌زاد

اکوموزه دریاچه دنیش، موزه‌ای بدون دیوار است که در دانمارک بنا شده است. فعالیت‌های این اکوموزه از سال ۱۹۹۴ شروع و در سال ۲۰۰۰ میلادی افتتاح شد. این اکوموزه در منطقه اسکاندربورگ قرار دارد. این منطقه به دلیل داشتن صومعه‌های قرون وسطی شهرت پیدا کرده است. وسعت این اکوموزه ۱۷۱۹ کیلومتر‌مربع و رویکرد آن بر موضوعاتی در رابطه با استفاده از منابع طبیعی موجود در محدوده دریاچه است. به باور کارشناسان، این اکوموزه باعث برقراری ارتباطات مشخص و طبقه‌بندی شده بین موسسات مختلف می‌شود. در کنار چهار موزه اسکاندربورگ، کلاستر، رای ویند میل و فرش واتر و همچنین منطقه طبیعی کلوسترمول، اکوموزه دنیش با سایت‌های طبیعی گوناگونش (حدود ۴۰ سایت) طبیعت را همانند میراث‌فرهنگی خاص آن که دارای آثار مقدس و تاریخی با ارزش دوران تاریخی دانمارک است به معرض نمایش می‌گذارد و سعی در بازگویی تاریخ و ساختار منطقه در شکل‌گیری آن دارد. گردشگران در پایان فصل یخبندان برای بهره بردن از جنگل، زمین و آب‌های گوارا به این منطقه می‌آیند. این اکوموزه بیانگر ارتباط میان طبیعت و فرهنگ است و تشریح می‌کند چگونه می‌توان از منظر و ویژگی‌های طبیعی براساس زندگی امروز بهره‌برداری صحیح کرد؛ آن هم به طوری که طبیعت آسیب نبیند و در جهت توسعه اقتصادی مردم به‌کار گرفته شود.

اهداف «دنیش»

در این اکوموزه ۱۵ تا ۲۰ نفر استخدام شده‌اند و حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ نفر به‌صورت داوطلب در برپایی نمایشگاه‌ها و جشن‌ها به فعالیت‌های اکوموزه کمک می‌کنند. این نمایشگاه‌ها و جشن‌ها استفاده انسان از طبیعت، به‌خصوص در منطقه اسکاندربورگ که تا سال ۱۹۷۰ در آن زندگی وجود داشت را نشان می‌دهد. اکوموزه دنیش لینک این فرصت را می‌دهد که بازدیدکنندگان تجربه‌های جدید را خلق و ارائه کنند. مطالعات اکوموزه دنیش لینک به این شرح است:

- اسکان‌های پیش از تاریخ، ‌بناهای روستایی، بازارها، صنایع و کارگاه‌ها؛

- اساس به‌وجود آمدن دهکده‌ها و روستاهای منطقه (در فاصله زمانی ۷۴۰ تا ۱۰۵۰ پس از میلاد)؛

- چگونگی استفاده از جنگل‌ها؛

- سرزمین اسکاندروبورگ؛

- صنایع اولیه در سال‌های ۱۹۳۰-۱۸۴۵ میلادی؛

- آب به‌عنوان منبع انرژی با موضوع آسیاب‌های آبی؛

- زندگی گروه‌های مذهبی در صومعه‌ها و در ناحیه مرکزی جاتلند (Jutland)؛

- شهرهای تجاری، شهرها و روستاهای وابسته به خط آهن؛

- زیستگاه‌های اولیه دریاچه‌ها و رودخانه‌های منطقه از ۷۴۰۰ تا ۴۲۰۰ پیش از میلاد؛

- گیاهان بومی و جانوران منطقه؛

- خلق مناظری که طی دوره یخبندان یا بعد از آن شکل گرفته بود (ساختار منظره‌ای که به‌وجود آمده و اهمیت تراز آب)؛

- سواره نظام ناحیه اسکاندربرگ (۱۷۶۰-۱۵۹۰ میلادی)؛

- سفره‌های زمینی با موضوع جاده‌ها و کاربردهای متفاوت آن؛

- راه‌های آبی و پل‌ها با موضوع آبراه‌ها و اهمیت سوق‌الجیشی آنها؛

- ماهیگیری در آب شیرین، ماهیگیری برای تامین شخصی تا ماهیگیری حرفه‌ای برای مسابقات.

در همین حال این اکوموزه اهداف گوناگونی را دنبال می‌کند و در تلاش برای تحقق آن است. هدف اولیه آن معرفی نشانه‌های فرهنگی در منظر و در بستر اصلی خود است و اینکه چگونه منظر توسعه داده شود به نحوی که بتواند پاسخگوی نیازهای امروزی باشد. از سوی دیگر، استفاده از منابع طبیعی با هدف برقراری ارتباط با فعالیت‌های اقتصادی رایج از قبیل ماهیگیری، جنگل‌داری و کشاورزی دیگر هدف اکوموزه دنیش عنوان می‌شود. از اهداف دیگر این اکوموزه، تقویت هویت و پیشینه محلی، حفاظت و نمایش ویژگی‌های آن مکان در محل اصلی خود و بهره‌برداری از این سرزمین با هدف توسعه گردشگری است. در این راستا، با برپایی نمایشگاه و معرفی آداب و سنن، وسایل کار، بازی‌های بومی و... ویژگی‌های فرهنگی منطقه گردشگران معرفی می‌شود. به‌عنوان مثال در سال ۱۹۹۹ میلادی یک نمایشگاه قرون وسطی در این اکوموزه برپا شد که در آن گردشگران با مشاغل، بازی‌ها، فعالیت‌های مختلف و... که مربوط به آن دوران بود، آشنا شدند.

منبع: کتاب اکوموزه، انسان و بوم