مترجم: جعفر خیرخواهان
منبع: کتاب گردشگری اجتماع محور

باریو، موطن مردم کلابیت (کوچک‌ترین گروه اقلیت قومی بومی مالزی)، یک دهکده دورافتاده در ارتفاعات کلابیت ایالت ساراواک است و ایده خانه مسافر در این منطقه، ابتدا از سوی پسر کدخدای روستا مطرح شد تا وسیله‌ای برای جبران پیامدهای مالی هزینه‌های اضافی میهمان‌نوازی مقامات بازدیدکننده از روستا باشد. گردشگری در باریو که در انتهای دهه 1990 شتاب گرفت، عمدتا از سوی جامعه محلی صورت می‌گیرد و در مالکیت آنها است. گزینه اقامتی اصلی خانه مسافر است که از سوی خانواده‌های محلی در خانه‌های سنتی ارائه می‌شود. به‌علاوه، اعضای جامعه محلی به‌عنوان راهنما برای مسیرهای راهپیمایی کار می‌کنند یا حمل‌ونقل و غذا به بازدیدکنندگان ارائه می‌دهند و فروشگاه‌های صنایع‌دستی و یک گالری هنری کارهای هنرمندان محلی را می‌فروشند.

استفاده از اینترنت در بازاریابی

جامعه باریو همچنین در یک پروژه تحقیقاتی حضور داشت تا اینترنت را به جامعه محلی بیاورد. هدف این بود که از محل افزایش دسترسی افراد محلی به اینترنت، به بهبود استانداردهای زندگی کمک شود. در همین حال یک پیامد اصلی مفید دسترسی جامعه محلی به اینترنت، افزایش بازاریابی الکترونیکی باریو بود. گردشگری در باریو از سوی یک شورای روستایی سازمان‌دهی، نظارت و ترویج می‌شود که علاوه بر آن امکان مشارکت محلی را در تصمیم‌گیری ایجاد می‌کند. به‌علاوه، مشارکت جمعی به جای مشارکت رقابتی افراد محلی در فعالیت‌های گردشگری منجر به بهترین تجربه‌ها برای گردشگران شده است. سرانجام، تمرکز ابتکار عمل‌های گردشگری در باریو منحصرا اقتصادی نبوده بلکه به‌عنوان حیات دوباره زندگی اجتماعی و فرهنگی محلی مدنظر قرار گرفته است.

از همین‌رو جامعه محلی، بهره‌مند اصلی تزریق‌های مثبت اقتصادی از محل این کسب‌وکار به شمار می‌رود. همچنین از آنجا که کسب‌وکارهای کوچک مقیاس جدید از سوی اعضای جامعه محلی شروع شده، اجازه استفاده از فرصت‌های اشتغال را به‌ویژه برای جمعیت زنانی که توانایی‌هایشان را ارائه نکرده‌اند، داده است. افزایش فرصت‌های اشتغال البته به حفظ جمعیت جوان‌تر در جامعه محلی نیز کمک کرده است. از سوی دیگر، استفاده از زمین جنگلی به‌عنوان یک منبع برای فعالیت‌های بوم‌گردی یک مثال از رفتار دوستانه با محیط در مقابل رویه‌های مخرب قطع الوار به‌شمار می‌رود.

مشارکت حداکثری ذی‌نفعان

در کنار باریو، نگری سمبیلان، ایالت دیگری است که دولت مالزی مشتاق بهبود گردشگری و کسب منافع از مزایای بخش گردشگری است. در همین راستا، روستای کامپونگ پلگونگ برنامه خانه‌مسافر خود را با چند متصدی خانه‌مسافر در سال 1996 آغاز کرد و در پی آن، تعداد میهمانان از 500 مسافر سالانه در 1997 به 900 نفر در سال 2003 و به 1633 نفر در 2004 افزایش یافت. یک موردکاوی به بررسی منافع و نگرانی‌های ذی‌نفعان درباره توسعه یک محصول گردشگری روستایی در نگرش سمبیلان به بررسی برنامه خانه‌مسافر کامپونگ پلگونگ در سال 2005 پرداخت. این موردکاوی که روی نفوذ ذی‌نفعان گردشگری اجتماع‌محور بر برنامه خانه‌مسافر متمرکز شد نشان داد گروه‌ها یا افراد با منابع کم یا بدون منابع برای معاوضه، قدرت اندکی در خود دیده و بنابراین خودشان را غیرمهم تصور می‌کنند. شاید به همین دلیل است که مردم هنگامی وارد یک معامله می‌شوند که احساس کنند احتمال نفع بردن از معامله وجود دارد؛ در حالی که در صورت نبود پشتیبانی از برنامه گردشگری اجتماع‌محور، مشارکت کافی وجود نخواهد داشت و بنابراین گردشگری اجتماع‌محور شکست خواهد خورد.

برای جلوگیری از این قضیه، مطالعه‌ای با نقشه ذی‌نفعان شروع می‌شود که به موجب آن، همه گروه‌های دارای نفع و سهم در برنامه گردشگری اجتماع‌محور شناسایی می‌شوند. این نقشه‌گذاری منجر به این می‌شود که با ذی‌نفعان کلیدی از جمله دو مقام دولتی مرکزی و محلی، 9 ساکن کامپونگ پلگونگ که به آنان گواهی بهره‌برداری خانه مسافر اعطا شد، دو عضو کمیته برنامه خانه مسافر کامپونگ پلگونگ، 3 ساکن کامپونگ پلگونگ که عضو کمیته برنامه خانه مسافر کامپونگ پلگونگ نیستند، 5 میهمان برنامه خانه مسافر کامپونگ پلگونگ، دو سازمان‌دهنده‌ که گروه‌ها را به برنامه خانه مسافر کامپونگ پلگونگ می‌آورند و متعلق به صنعت سفر نیستند و دو تورگردان که درگیر فروش برنامه خانه‌مسافر کامپونگ پلگونگ هستند، مصاحبه شود تا آنها ادراکات و نگرش‌های خود را از توسعه گردشگری روستایی در کامپونگ پلگونگ بیان کنند. این ذی‌نفعان از حیث منافع، قدرت و میزان استقلال و همچنین سهم و نفعی که فکر می‌کنند از توسعه دارند متفاوت هستند.

مقامات دولتی احساس کردند برنامه خانه مسافر گردشگری اجتماع‌محور یک عنصر مهم برای صنعت گردشگری روبه‌رشد بوده و ادعا کردند که برخی ساکنان بیش از هزار رینگیت در ماه از محصولات خانه مسافر خود به دست آورده‌اند. بهره‌برداران و اعضای کمیته برنامه خانه مسافر کامپونگ پلگونگ رضایتمندی خود را از اینکه چگونه برنامه به بهسازی روستا کمک کرده و چگونه نتایج مثبت برنامه بیشتر از نتایج منفی آن است، ابراز کردند. در واقع آنها به مقامات توصیه کردند فعالیت‌های تبلیغی را تشدید کنند تا گردشگر بیشتر به برنامه خانه مسافر جذب شود. میهمانان برنامه کامپونگ پلگونگ تجربه خود از برنامه خانه مسافر را لذت‌بخش و غنی دانستند. آنها شیوه زندگی روستاییان و فرهنگ محلی را بهتر درک کرده و تحت‌تاثیر میهمان‌نوازی گرم و خالصانه میزبانان و سازمان‌دهندگان قرار گرفته بودند. سازمان‌دهندگان نیز نیاز به بهبود تاسیسات را از طریق سالن چندمنظوره و بهبود وسایل حمل‌ونقل از یک مکان به مکان دیگر ابراز کردند و تورگردان‌ها هم تحت‌تاثیر ترویج و فروش بسته‌های خانه مسافر قرار نگرفتند؛ چون این برنامه هنوز به طور کامل توسعه نیافته بود.