مهدی نوابی
عضو جامعه تخصصی گردشگری الکترونیکی

گردشگری به عنوان صنعتی که حدود 10 درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را به خود اختصاص داده و با توجه به ساختار دانش‌بنیان و اطلاعات‌محور آن، در مقایسه با دیگر صنایع خدماتی ارتباط زیادی با حوزه تجارت الکترونیک دارد. زمینه‌هایی همچون اطلاع‌رسانی صحیح و به‌روز، رزرواسیون خطوط هوایی و هتل‌ها و سیستم‌های مربوطه (CRS/ GDS)، برنامه‌های کاربردی برای ابزارهای همراه و... از جمله مواردی هستند که ارتباط تنگاتنگ حوزه‌های تجارت الکترونیک و گردشگری را با یکدیگر به‌خوبی نشان می‌دهند. از این منظر باید بیشتر در مورد ارتباط این دو حوزه با یکدیگر مطالعه و بررسی داشته باشیم و بعد از شناسایی پتانسیل‌های موجود در هر کدام از این دو حوزه، از این پتانسیل‌ها برای دیگری استفاده کنیم. آنچه در این یادداشت به آن می‌پردازیم، دورنمای این ارتباط است.

روند فناوری اطلاعات در گردشگری

سناریوی تجارت کنونی بر دو پایه اساسی و مهم استوار است؛ ساختار شبکه‌ای انعطاف‌پذیر و یکپارچگی فزاینده مصرف‌کننده. اگر یکی از این دو مورد را به چرخه عمر گردشگر اضافه کنیم، با توجه به تحرک و پویایی گردشگر، مورد دیگر می‌تواند اجزای مختلف مورد نیاز گردشگر را با بخش‌های مختلف شرکت خدمات‌دهنده و تولید‌کننده مرتبط سازد. این عبارت به این معنا است که با قرار گرفتن گردشگر در یک ساختار شبکه‌ای انعطاف‌پذیر، خصوصیت دیگر آن شبکه که همانا یکپارچگی مصرف‌کنندگان است، می‌تواند گردشگر را با بخش‌های مختلف شرکت‌های خدمات‌دهنده این حوزه مرتبط ساخته و از این طریق نیازهای مختلف او را برطرف سازد. بالعکس، اگر گردشگر با مصرف‌کنندگان دیگر در یک محیط ادغام شود، ساختار منعطف شبکه‌ای در آن محیط می‌تواند نیاز‌های مختلف گردشگر را مرتفع کند. بدیهی است که این فرآیندها مرزهای شرکت را با هدایت به سمت کاربردهای B2B2C توزیع شده، پشتیبانی از تعاون و همکاری شرکت‌ها و حمایت از ارتباطات موبایلی با مصرف‌کننده، درهم خواهد شکست. تکنولوژی مبتنی بر این زیرساخت فراگیر و نافذ، برای مصرف‌کننده غیرقابل رویت خواهد بود و در عین حال اطلاعات در خانه، محل کار و حتی در طول سفر نیز در دسترس خواهند بود. در چنین سناریویی سیستم فناوری اطلاعات باید شرایط زیر را دارا باشد:

• از فرمت‌های اطلاعات ناهمگون و متباین و نیز از توابع کسب و کار مختلف و منابع دیتای توزیع‌شده پشتیبانی کند. چنین سیستم‌هایی باید برای انواع مختلفی از موجودیت‌های شرکت‌کننده با توجه به تفاوت‌های عملکرد آنها محاسبه شوند و پاسخگو باشند.

• با توجه به توسعه‌های مبتنی بر عملکرد و موقعیت جغرافیایی، باز و قابل‌ اندازه‌گیری باشد. این توسعه‌ها از چرخه عمر مصرف‌کنندگان تازه‌وارد و نیز از تمام بخش‌های این کسب و کار حمایت می‌کنند.

• در عین فراهم‌سازی استقلال و تمایز کامل برای مصرف‌کنندگان خود، رفتارهای تعاونی و همکاری محور را با تهیه و عرضه ابزارهای سطح بالا برای عرضه‌کنندگان به همان اندازه پیکربندی شبکه‌های پویا، بهسازی کند.

• سرویس‌های ثابت و متحرک را گردآوری کند و دسترسی چندکاناله را به سرویس‌هایی که توسط نقش‌آفرینان گوناگون تهیه شده‌اند فراهم کند.

• از رابط‌های کاربری و سفارشی‌سازی در بهره‌برداری گسترده از مدل‌سازی کاربر، با توجه به رفتارهای کاربر و شناخت کامل همه‌جوانب او از جمله جنبه‌های احساسی، حمایت و پشتیبانی کند.

اثرات تکنولوژی

تحقیق و توسعه در حوزه کاربردهای گردشگری، نتایج قابل‌توجهی را در موضوعات مطروحه نشان می‌دهد. طبیعی است که چنین فعالیت‌هایی، یک رویکرد و هدف مبتنی بر هوش مصنوعی را دنبال می‌کنند. تکنولوژی‌های استفاده‌شده در این رویکرد می‌توانند در کاربردهایی مانند برنامه‌ریزی و زمان‌بندی سفر، سیستم‌های راهنمای بازدیدکنندگان، قیمت‌گذاری، مزایده‌ها یا مدیریت گردش کار برای پشتیبانی بازارهای تعاونی به‌کار گرفته شوند. انتظار می‌رود که بعضی از تکنولوژی‌ها بتوانند اثرات مهم و عمیقی را داشته باشند. از جمله این اثرات مهم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- استخراج اطلاعات: پورتال‌های اطلاعات گردشگری هنوز به‌طور وسیعی مبتنی بر اطلاعات ساختارنیافته هستند. مساله مهم و حیاتی در سیستم‌های توزیع‌شده در حال توسعه (مانند وب)، دسترسی به اطلاعات با فرمت‌های مورداستفاده انسانی و تبدیل آن به یک فرمت ساختاریافته است.

۲- جمع‌آوری اطلاعات: این فرآیندها می‌توانند روی منابع اطلاعاتی ساختاریافته یا نیمه‌ساختاریافته، ساخته شوند. ایجاد این فرآیند، سیستم را در سطحی قرار می‌دهد که پرس و جوهای مبتنی بر استخراج و ترکیب اطلاعات را پاسخ دهد.

۳- ارائه اطلاعات: حوزه گردشگری و میراث‌فرهنگی، یک حوزه کاربردی ممتاز برای تکنیک‌های هوشمند ارائه اطلاعات است.

۴- پیشنهادها: سیستم‌های پیشنهاددهنده، محصولات را پیشنهاد و اطلاعات موردنیاز مصرف‌کنندگان را برای تسهیل روند تصمیم‌گیری فراهم می‌کنند. صنعت گردشگری نشان داده چگونه تجارت الکترونیک، می‌تواند ساختار یک صنعت را تغییر دهد و در این فرآیند، فرصت‌های شغلی و کسب‌وکار جدید را راه‌اندازی کند. لازم است این موضوع بیش از گذشته در کشور مورد توجه قرار گیرد که شاهد به‌وجود آمدن موقعیت‌های جدید برای ایجاد اشتغال و افزایش سطح درآمد از گردشگری باشیم.