SNV یکی از سازمان‌هایی است که سرمایه‌گذاری زیادی به شکل صرف وقت، تلاش و صرف منابع مالی در هدایت مکان‌های کمتر توسعه یافته و افراد محلی برای توسعه اقتصادی و اجتماعی از جمله ابتکار عمل‌هایی در زمینه گردشگری اجتماع‌محور کرده است. SNV چند پروژه توسعه‌ای به مدت ۲۵ سال در بوتسوانا در دست داشت که در سال ۲۰۰۳ پایان یافت. بیشتر این پروژه‌ها به سمت جوامع محرومی از قبیل بوشمن‌های کالاهاری هدف‌گذاری شده است. بنابراین ابتکار عمل‌های آن برای جایگیری در مرحله اکتشاف از چرخه عمر مقصد کاملا مناسب است. SNV از سال ۱۹۹۴ تاکنون در توسعه گردشگری اجتماع‌محور در ایکسای درگیر بوده تا جامعه محلی کوچک بوشمن‌ها را به منظور استفاده از منابع طبیعی پایدار خود برای توسعه جامعه توانمند سازد.

روستای ایکسای در منطقه شکار کنترل شده NG۴ شمال غرب بوتسوانا واقع شده؛ یک جامعه محلی که منابع طبیعی و حیات وحش دو منطقه شکار کنترل‌شده NG۴ و NG۵ را مدیریت می‌کند. در همین زمان، حدود ۴۰۰ نفر در ایکسای زندگی می‌کنند که ۸۰ درصد آنها بوشمن و ۲۰ درصد باهررو (یک گروه گله‌دار از نامیبیا) و کارمندان دولتی هستند. ایکسای یک مرکز سنتی آب و تجارت برای بوشمن‌ها بود که از اواخر دهه ۱۹۷۰ ایکاسی‌ها در آن ساکن شدند. با اینکه شکار و گله‌داری هنوز هم از فعالیت‌های معیشتی اصلی ایشان است، آنها را نمی‌توان به‌عنوان مردم بدوی تلقی کرد چون با استانداردهای لباس پوشیدن غربی، رژیم غذایی، اقامت، کار و تحصیل مطابقت دارند.

پروژه‌های اجتماع‌محور

صندوق Cgaecgae Tlhablolo دارای برخی فعالیت‌های گردشگری است که دانش و مهارت بوشمن‌های حیات وحش کالاهاری را به نمایش می‌گذارد و هدف آن حفظ سنت‌ها و فرهنگ بوشمن است. در سال ۱۹۹۲ جامعه محلی ایکسای از SNV درخواست کرد یک پروژه مدیریت منابع طبیعی اجتماع‌محور را شروع کنند. این پروژه در سال ۱۹۹۴ از سوی SNV شروع شد و یک نفر مشاور مدیریت منابع طبیعی را به ایکاسی فرستاد. مشاور با مشکلات مهمی برای چگونگی برخورد با بوشمن‌های در حاشیه مانده و با هر دو گروه گفته‌شده که از لحاظ اقتصادی قدرتمند و مالک ابزار تولید بودند، مواجه بود. SNV فعالیت‌های توسعه‌ای را در تشریک مساعی با صندوق Cgaecgae Tlhablolo سازماندهی کرد. تریبون‌هایی در سطح روستا و سطح خانوار برپا شد تا افراد محلی را حساس کند و آگاهی و مشارکت آنها را بالا ببرد. این تریبون‌ها تقریبا چهار سال زمان برد و آشکار ساخت که ایده مدیریت منابع طبیعی اجتماع‌محور در ذهن افراد محلی روشن نبود.

بنابراین در سال ۱۹۹۵ تصمیم گرفته شد با یک سازمان صنایع‌دستی خودیاری به نام «صنایع دستی کوکورو» فعالیت آغاز شود؛ یک تعاونی که هنوز در ایکسای در حال فعالیت است. این تعاونی به‌عنوان واسطه عمل می‌کند و از صنعتگران کالا می‌خرد و به فروشگاهی در یک قطب مهم گردشگری به نام «ماون» می‌فروشد. این تعاونی حدود ۸۰ عضو دارد که ۷۵ درصد آنها زن هستند. مردان با جمع‌آوری پوست حیوانات و تخم شترمرغ از طریق ماموریت شکار، مواد خام را فراهم می‌کنند. تعاونی یک شرکت نوپا بود که افراد محلی را درگیر فعالیت شناخته‌شده‌ای می‌کرد و به یک منبع مهم درآمد برای سالمندان و زنان سرپرست خانوار تبدیل می‌شد. به‌دنبال آن چند فعالیت دیگر مطرح شد که به توسعه گردشگری اجتماع‌محور انجامید. فروشندگی خیابانی به‌عنوان یک فعالیت زایشی از صنایع دستی کوکورو، یک تعاونی که مواد غذایی و کالاهای مصرفی خانوار را به جامعه محلی ارائه می‌دهد و تجربه فعالیت یک کسب‌وکار تجاری را به دست می‌آورد، یکی از کسب‌وکارهای ایجاد شده بود.

از سوی دیگر، کمیته موفق مدیریت سهمیه در سال ۱۹۹۶ تاسیس شد و کنترل سهمیه را برای منطقه تحت مدیریت ایکسای در دست دارد. در همین حال، صندوق Cgaecgae Tlhablolo در سال ۱۹۹۷ ثبت قانونی شده بود. یک طرح برای کاربری زمین و برنامه مدیریت از طریق جلسات مشارکتی با کل جامعه ایکسای در ۱۹۹۶ و ۱۹۹۷ نیز ترسیم شد. علاوه بر اینها، گردشگری ایکسای به دو گروه کلی توسعه یافت؛ شکار تغذیه‌ای از طریق بهره‌بردار سافاری و گردشگری اجتماع‌محور فرهنگی. یک توافق سرمایه‌گذاری مشترک شکار با شرکت کومتسا سافاری که بیشتر هزینه‌های اداره صندوق Cgaecgae Tlhablolo و مشاغل فصلی برای ساکنان را فراهم می‌کند نیز شکل گرفت. همچنین در سال ۱۹۹۷ جامعه محلی بسته‌های گردشگری فرهنگی عکاسی را شروع کرد. محصولات و جاذبه‌های این منطقه فرهنگ، رقص، آواز، صنایع‌دستی، گردآوری غذا، داستان‌سرایی و سافاری‌های شکار و عکس گرفتن بود. از سوی دیگر، نبود زیرساخت‌هایی همچون جاده، تلفن، برق و نبود تحصیلات و مهارت‌های زبانی از جمله چالش‌های گردشگری این منطقه عنوان می‌شدند.

درس‌های آموخته شده

- گردشگری اجتماع‌محور شانس موفقیت بیشتری دارد وقتی براساس مهارت‌ها و جاذبه‌هایی باشد که بخشی از سبک زندگی سنتی هستند.

- جامعه محلی باید به نحو روشن از سوی همه افراد محلی تعریف شده باشد و این تعریف توسط سازمانی پذیرفته‌شده از طرف همه دست‌اندرکاران ارائه شود.

- مدیریت کسب‌وکار باید توسط افراد ماهر با اختیار تصریح‌شده در یک قرارداد هدایت شده باشد.

- اشتغال شاید مهم‌تر از بیشینه ساختن بازدهی مالی باشد.

- نیاز به شرکای درست که سودآوری کسب‌وکار را به نفع طرفین افزایش می‌دهند.

منبع: کتاب گردشگری اجتماع‌محور، یافتن تعادل و تعیین مسیر برای آینده