زیرآبی چینی‌ها در بازار گردشگری ایران

دنیای اقتصاد- شیما رئیسی: سیطره چینی‌ها بر بازارهای تجاری گوناگون دنیا از جمله ایران، صنعت گردشگری را نیز بی‌نصیب نگذاشته است؛ تا آنجا که حضور راهنمایان چینی، اقامتگاه‌ها و رستوران‌های چینی و همچنین تورگردانان چینی، امنیت شغلی فعالان گردشگری ایرانی را که در این بخش فعالیت می‌کنند به خطر انداخته است. اخبار حاکی از فعالیت‌های منسجم چینی‌‌ها در بازار گردشگری ایران است؛ چینی‌هایی که برای ادامه تحصیل در رشته‌های ادبیات، علوم دینی و قرآنی به ایران آمده و در حالی‌که به صورت قانونی اجازه فعالیت اقتصادی در کشور را ندارند، با ورود به صنعت گردشگری ایران، از طریق ارائه خدمات مقتضی به گردشگران هموطن‌شان کسب درآمد می‌کنند. در همین حال، معاون گردشگری استان تهران از ارجاع پرونده خانه‌ها و اقامتگاه‌های غیرمجاز چینی‌ها به کمیسیون ارتقای گردشگران خارجی برای تصمیم‌گیری نهایی و فوری خبر داده است. اگرچه علی رفیعی پیش‌تر نیز در واکنش به این اخبار در گفت‌وگو با «ایسنا» گفته بود: «پرونده اقامتگاه‌های غیرقانونی تا به حال در سه جلسه کمیسیون ارتقای امنیت گردشگران خارجی و مقاصد گردشگری استان تهران، بررسی و اطلاعات تمام این اماکن شناسایی و به صورت مستدل و مستند جمع‌آوری شده است.»

ریشه‌یابی سوءاستفاده چینی‌ها

در این‌باره، یک راهنمای گردشگران چینی که در رشته زبان چینی تحصیل کرده و دارای کارت راهنمای گردشگری از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری است، به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «محدود بودن تعداد نفراتی که در ایران به زبان چینی مسلط هستند، صاحبان کسب و کارهایی را که ارتباطاتشان با چینی‌ها زیاد است، متوجه جلب همکاری دانشجویانی کرد که از این کشور برای ادامه تحصیل به ایران می‌آیند و در کشور ما ساکن هستند.» نازنین همرنگ با اشاره به اینکه تعداد افراد مسلط به زبان چینی که کارت راهنمای گردشگری دارند به ۱۰ نفر هم نمی‌رسد، اضافه می‌کند: «به کارگیری نیروی چینی به عنوان مترجم و راهنمای گردشگری، در ابتدا از نمایشگاه‌های بین‌المللی آغاز شد؛ به این ترتیب که شرکت‌های برگزارکننده نمایشگاه‌ها، به‌دلیل انگشت‌شمار بودن تعداد مترجمان چینی، متوجه دانشجویان چینی ساکن ایران شدند و از آنجا که این افراد حق کار در کشور را ندارند و در قبال انجام کار دستمزد کمتری می‌گیرند، استخدام این افراد به عنوان مترجم رواج پیدا کرد.» به گفته این راهنمای گردشگری، این رویه مقدمه‌ای برای ورورد این دانشجویان چینی به بازار گردشگری ایران شد و کم‌کم آژانس‌های گردشگری نیز به جای استفاده از راهنمایان رسمی، ترجیح دادند که از نیروی چینی با دستمزد کمتر استفاده کنند؛ در حالی‌که این افراد هیچ آموزشی در این زمینه ندیده‌ و با داشتن کمترین سطح دانش در مورد تاریخ، فرهنگ و جغرافیای ایران، عهده‌دار معرفی این سرزمین به گردشگران چینی شده‌اند.

همرنگ ادامه می‌دهد: «حضور چینی‌ها اما به همین‌جا ختم نشد؛ آنها رفته رفته و پس از آنکه موقعیتشان به عنوان راهنمای تور تثبیت شد، اقدام به اسکان گردشگران چینی کردند تا از این طریق سهم بیشتری از این بازار را نصیب خود کنند.» وی می‌افزاید: «در حال حاضر، آنها پس از آنکه این بازار را شناخته و بر آن مسلط شده‌اند، خود اقدام به بستن تور و سازماندهی و آوردن گردشگران چینی از مبدأ نیز کرده و به این شکل به رقیبانی برای آژانس‌های گردشگری تبدیل شده‌اند.» این راهنمای چینی‌زبان، عدم نظارت سازمان‌های متولی بر فعالیت راهنمایان گردشگری را مهم‌ترین عامل شکل‌گیری زمینه فعالیت‌های غیرقانونی چینی‌ها در بازار گردشگری ایران می‌داند و می‌گوید: «در همه کشورها از جمله چین، در ورودی موزه‌ها و دیگر سایت‌های گردشگری، کارت راهنمایان کنترل می‌شود. در ایران اما ماموران در مبادی ورودی اماکن گردشگری، راهنمایان خارجی را ملزم به ارائه کارت نمی‌کنند؛ این درحالی‌است که کارت راهنمایان ایرانی کنترل می‌شود.» همرنگ همچنین یادآور می‌شود: «در نمایشگاه‌ها نیز وضع به همین منوال است؛ مترجم ایرانی نمی‌تواند بدون داشتن کارت مترجمی به نمایشگاه‌های چینی ورود پیدا کند؛ در صورتی‌که در ایران سخت‌گیری یا نظارتی در این حوزه اعمال نمی‌شود.»

برخورد نشده!

نفوذ چینی‌های ساکن ایران به صنعت گردشگری کشور، در نتیجه تخلف برخی آژانس‌داران و برگزارکنندگان نمایشگاه‌های بین‌المللی که «دنیای اقتصاد» از بردن نام آنها معذور است، حالا به یکی از معضلات جدی بازار گردشگران چینی ورودی به کشور بدل شده است.‌ امکان صدور ویزای فرودگاهی فردی برای گردشگران چینی -چنین امکانی برای ایرانیان در ورود به چین وجود ندارد - درحالی که با هدف تسهیل ورود گردشگران چینی و افزایش درآمدها از این محل فراهم شده، عامل دیگری است که به کمک دانشجویان چینی برای ساماندهی ورود گردشگران از کشورشان به ایران آمده است. با این امتیاز، ورود گردشگران نیازمند هماهنگی و بستن قرارداد با آژانس نیست و راهنمایان غیرقانونی، مسوولیت ورود، اسکان و ارائه دیگر خدمات گردشگری به این گردشگران را بر عهده گرفته‌اند. همرنگ در این خصوص نیز می‌گوید: «گردشگران ورودی چینی به ایران در دو دسته قابل دسته‌بندی هستند: ‌گردشگران فرهنگی و گردشگران تجاری. غالب مشتریان این راهنمایان و اقامتگاه‌های غیرقانونی تجار چینی‌اند که با هدف تجارت به ایران سفر می‌کنند و کمتر به دنبال تجربه فرهنگ، غذا یا همنشینی با ایرانیان در محیط‌های بومی هستند. ‌با این‌همه به‌دلیل فراهم کردن زمینه آزادی‌های خارج از محدوده قوانین کشور در این اقامتگاه‌ها، دیگر گردشگران چینی نیز به اقامت در این آپارتمان‌ها تمایل دارند.»

این راهنمای گردشگری با بیان اینکه شکل‌گیری این بازار زیرزمینی و غیرقانونی، آینده شغلی و معیشتی راهنمایان گردشگری و دیگر فعالان این صنعت را که در حوزه ورود گردشگران چینی فعالیت می‌کنند به خطر انداخته است، اضافه می‌کند: «از طرق مختلف و بارها، مسوولان امر را در جریان فعالیت غیرقانونی دانشجویان چینی قرار داده و حتی نام آژانس‌ها و همچنین آدرس آپارتمان‌هایی را که چینی‌ها به هتل تبدیل کرده‌اند در اختیار مسوولان گذاشته‌ایم؛ اما متاسفانه باوجود اینکه مسوولان ادعا می‌کنند در جریان اتفاقات جاری در این حوزه هستند و اقامتگاه‌های غیرمجاز را شناسایی کرده‌اند، در عمل شاهد برخورد قانونی با این پدیده مافیایی نبوده‌ایم.» رشد اقتصادی چین در دو دهه اخیر، میانگین درآمد سرانه خانوارهای این کشور کهن را افزایش داده و از این‌رو تقاضا برای سفرهای خارجی در آن رشدی قابل توجه داشته؛ به گونه‌ای که چین با جمعیت میلیاردی خود، در صدر کشورهای گردشگرفرست جهان قرار گرفته و پیش‌بینی‌ها حاکی از تداوم این روند رو به رشد است.

از این‌رو، بسیاری از کشورها، برنامه‌ریزی ویژه‌ای برای جذب گردشگران چینی داشته و در این زمینه سرمایه‌گذاری کرده‌اند. در همین خصوص، متولیان گردشگری ایران نیز بارها بر تلاش برای افزایش سهم کشور از بازار گردشگری چین تاکید کرده‌‌اند. معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در آخرین اظهار نظر در این‌باره گفته است: «چین سالانه بیش از ۱۰۰ میلیون گردشگر خروجی دارد که با برنامه‌ریزی مناسب و با اهتمام در ایجاد نگاه مشترک باید بتوانیم حداقل یک درصد این خروجی را به عنوان سهم ایران کسب کنیم.» در همین حال اما به نظر نمی‌رسد که عزم مسوولان در عمل، به اندازه تکرار و تاکیدی که در کلام بر جذب گردشگران چینی دارند جزم شده باشد؛ چه اینکه اخبار موثق موجود، از شکل‌گیری بازاری موازی با جریان رسمی در رابطه با گردشگران چینی حکایت دارد. به این ترتیب سهم اندکی هم که از بازار گردشگران میلیونی چین نصیب ایران می‌شد، حالا به جیب خود چینی‌ها رفته و تنها سهم اندکی از آن به صنعت گردشگری کشور وارد می‌شود. حالا باید دید آن‌طور که معاون گردشگری اداره میراث فرهنگی تهران قول داده است، به این موضوع رسیدگی خواهد شد یا این موضوع همچنان اختلالات جدی را متوجه بازار گردشگری کشور خواهد کرد.