حقوق مسافران در سفر با قطارهای بین‌شهری

احمد پنجه پور
وکیل پایه یک دادگستری
Ahmad.panjehpour@gmail.com

سفربا قطار معمولا از آن دست سفرهایی است که ایمن، کم‌خطر، ارزان و قابل دسترس شمرده می‌شود. در سراسر دنیا معمولا دولت‌ها تمام تلاش خود را برای تجهیز ناوگان حمل و نقل ریلی و افزایش راه‌های مواصلاتی بین شهرها در این صنعت انجام می‌دهند. متاسفانه در کشور ما تا حد بسیار زیادی و به دلایل مختلف در حق این صنعت جفا شده است و معمولا کمتر به آن اهمیت داده می‌شود. این درحالی است که با افزایش سفر با قطارهای بین‌شهری بی‌تردید از آمار کشته‌شدگان بین جاده‌ای ما کاسته خواهد شد و رضایتمندی بیشتری نیز هم برای مردم و هم برای دولت ایجاد می‌شود. علاوه بر این، سانحه ناگوار اخیر در استان سمنان که منجر به کشته و مجروح شدن تعداد زیادی از هموطنانمان نیز شد، نشانه‌ای تلخ و دردناک برای فعالان این حوزه است تا به این صنعت نهایت رسیدگی و توجه را مبذول کنند.

از این مقدمه که بگذریم، قصد داریم در این نوشتار به حقوق مسافرین قطارهای بین‌شهری در سفرها، به‌ویژه در بحث بلیت‌های قطار بپردازیم. برابر با ضوابطی که شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران تببین کرده است، افراد می‌توانند بلیت‌های مسافرتی خود را به هر علتی با شرایطی که در ادامه بیان می‌کنیم، مسترد کنند. برای نمونه، بلیت تا یک ساعت پس از صدور، به شرط عدم حرکت قطار و باز بودن مراکز فروش در مرکز صادرکننده بلیت با پرداخت کامل بهای آن به مسافر، قابل ابطال است. همچنین بلیت‌ها در کلیه مراکز فروش رایانه‌ای بلیت، قابل استرداد است و نیازی به مراجعه به مرکز خرید بلیت نیست، البته این امر شرایط ذیل را دارد:از ساعت ۱۲ روز قبل از حرکت قطار، ۹۰ درصد بهای بلیت پرداخت می‌شود، اما اگر از ساعت ۱۲ روز قبل ازحرکت قطار تا سه ساعت پیش از حرکت این امر انجام شود، ۷۰ درصد و اگر تنها سه ساعت مانده به حرکت قطار باشد، نیمی از بهای بلیت مسترد می‌شود. همچنین استرداد بلیت پس از حرکت نیز میسر نیست.

حقوق مسافران در تاخیر در حرکت قطارها

مطابق ضوابط، تاخیر در شروع حرکت قطارهایی که مسافران آن از باجه کنترل بلیت عبور کرده و در سکو یا داخل قطار قرار گرفته‌اند، جزو تاخیر نهایی آنها در مقصد محاسبه و مورد ملاک برای پرداخت خسارت قرار می‌گیرد. اگر تاخیر ناشی از حوادث طبیعی نباشد، در صورتی که ورود قطار به ایستگاه مقصد، بعد از گذشت وعده غذایی روزانه باشد، یک وعده پذیرایی رایگان انجام می‌شود. همچنین چنانچه تاخیر بیش از زمان معین باشد، به طوری که منجر به جاماندن مسافر ازقطار بعدی شود، اگر فاصله بین ورود قطار قبلی و حرکت قطار بعدی بیش از سه ساعت باشد و همچنین هر دو بلیت به نام مسافر باشد، وجه کامل بلیت قطار بعدی پرداخت و مسافر با قطارهای بعدی اعزام می‌شود. اگر این تاخیر منجر به اقامت در شب شود، هزینه اقامت و غذا به عهده شرکت راه آهن است.

حقوق مسافران در صورت لغو حرکت قطار

در این موارد، وجه کامل بلیت تا یک ماه پس از تاریخ حرکت در کلیه مراکز فروش به مسافر پرداخت می‌شود یا اینکه مسافر می‌تواند با اولویت، بلیت برای قطارهای بعدی تهیه کند. اگر بلیت رفت و برگشت یکسان و همنام باشد، وجه کامل بلیت حداکثر تا یک ماه پس از تاریخ حرکت در کلیه مراکز فروش به مسافر پرداخت می‌شود یا در صدور بلیت قطارهای بعدی اولویت خواهد داشت. در صورت تمایل مسافر، وجه کامل بلیت برگشت نیز پرداخت می‌شود. اگر بلیت به نام مسافر باشد و لغو حرکت در حین سفر و بازگشت مسافران به ایستگاه مبدا انجام شود، وجه کامل تا حداکثر یک ماه پس از تاریخ حرکت در کلیه مراکز فروش انجام می‌پذیرد و چنانچه توقف ناشی از حوادث طبیعی نباشد و رسیدن مسافران به مقصد با تاخیری بیش از زمان معین انجام شود، ۵۰ درصد بهای بلیت بعد از کسر خدمات تا نهایتا یک ماه باید پرداخت شود.

سایر حقوق مسافران

علاوه بر موارد گفته شده، در صورتی که دستگاه تهویه قطار از کار بیفتد، اگر بلیت به نام مسافر باشد، ۵۰ درصد بهای بلیت پس از کسر خدمات حداکثر تا یک ماه پس از تاریخ حرکت تحت شرایطی به مسافر پرداخت می‌شود. البته این ضابطه از آن دست مقرراتی است که می‌توان آن را در عمل به معنی تعلق نگرفتن خسارت تفسیر کرد؛ چراکه به قدری دست‌انداز برای اعمال و پرداخت خسارت در آن دیده شده که عملی شدن آن کاری سخت و دشوار به نظر می‌رسد. درصورتی که بلیت مسافر مفقود شود، مسافر باید حداکثر ۴۵ دقیقه مانده به حرکت به ایستگاه راه آهن مراجعه کند. البته بلیت المثنی با ۱۵درصد جریمه صادر می‌شود. همچنین باید به خاطر داشت که ارائه خدمات رایگان امدادی به مسافران، مستقبلین و کارکنان ایستگاه، جابه‌جایی مسافران ناتوان با ویلچر از قطار تا وسیله نقلیه جهت خروج مسافر از ایستگاه و جابه‌جایی مصدومان قطار به وسیله آمبولانس، به‌صورت رایگان به نزدیکترین بیمارستان از حقوق مسافران است که باید طبق مقررات به آن توجه شود.