محمدحسین جبل عاملی
مشاور و مدرس حوزه توسعه کسب‌وکار

در تعاریف گردشگری حلال تسهیلات گردشگری به انحای مختلف تقسیم‌بندی می‌شوند. تسهیلات گردشگری به‌ویژه در نوعی گردشگری که تحت‌عنوان «گردشگری تفریحی»، «گردشگری ساحل» یا «سپری کردن تعطیلات» نامیده می‌شود و از جایگاه بسیار اساسی برخوردار است، یکی از بخش‌هایی است که برنامه‌ریزان به آن توجه ویژه‌ای دارند. وجود مراکز اقامتی حلال نیز یکی از حلقه‌های اصلی زنجیره ارزش گردشگری حلال است که تبیین شاخص‌های آن یکی از ضرورت‌های مهم توسعه این نوع از گردشگری محسوب می‌شود. درخصوص شاخص‌های حلال یک هتل، موارد ذیل مورد بررسی قرار می‌گیرند؛ ساختمان هتل، تمهیدات برگزاری نماز، رعایت آداب ماه مبارک رمضان، لوازم و تجهیزات، نظافت و امور بهداشتی یعنی پاک بودن هتل بر اساس ضوابط شرعی، نیروی انسانی، رستوران، امکانات تفریحی و ورزشی، عدم انجام اعمال خلاف شرع در محوطه و ساختمان هتل، ارائه و اطلاع‌رسانی در مورد سایر خدمات حلال مانند بیمه پزشکی، غذاهای حلال، مراکز مالی و صرافی‌ها.

تسهیلات ژاپن برای گردشگران حلال

ارزش مالی گردشگری حلال در سال 2013 معادل 140 میلیارد دلار آمریکا بود و در حال حاضر یکی از بخش‌های صنعت است که سریع‌ترین سرعت رشد را تجربه می‌کند. انتظار می‌رود ارزش مالی آن تا سال 2020 به 192 میلیارد دلار برسد. با احتساب جمعیت 8/ 1 میلیاردی مسلمانان، بازار قابل‌توجهی می‌توان برای مسافرت مسلمانان قائل بود. گردشگری اسلامی ‌حدود 10 درصد از کل بازار گردشگری جهانی را دراختیار دارد. پیش‌بینی می‌شود گردشگر خاورمیانه و کشورهای اسلامی‌ به میزان 20 درصد افزایش یابد، البته ماجرا به اینجا ختم نمی‌شود و حتی کشورهایی مانند ژاپن و آمریکا نیز به بازار ورود جدی داشته‌اند. مسوولان گردشگری ژاپن در راستای تلاش برای جذب گردشگر از کشورهای مسلمان و منطقه خاورمیانه، سال گذشته محدودیت‌های ویزا را برای چند کشور از جمله امارات و اردن لغو کردند.

گردشگران اماراتی می‌توانند برای ورود به ژاپن از ویزای ۳ ساله با قابلیت چند بار ورود به این کشور جنوب شرقی آسیا استفاده کنند؛ در حالی‌ که گردشگران اردنی از پرداخت بهای صدور ویزا معاف هستند.علاوه بر خاورمیانه،‌ شمار گردشگران از کشورهای شرق آسیا از جمله اندونزی و مالزی نیز در ژاپن افزایش یافته است. تعداد گردشگران اندونزیایی در ژاپن به بیش از ۱۳۶ هزار نفر رسیده است. در همین حال، تعداد گردشگران مالزیایی نیز در ژاپن به رقمی‌بالغ‌ بر ۱۷۶ هزار نفر افزایش یافته است. ژاپن در تلاش است آمار و ارقام گردشگری خود را سرو سامان دهد و تا سال ۲۰۲۰ میلادی که همزمان با برگزاری المپیک توکیو است، سالانه یک میلیون گردشگر از کشورهای مسلمان جذب کند. این رقم برابر است با ۴ درصد از تعداد کل گردشگران این کشور در شرایط کنونی. در این راستا گردشگران اندونزی، ‌مالزی و تایوانی بدون اخذ ویزا امکان مسافرت به ژاپن را خواهند داشت و همچنین تسهیلاتی برای ورود ۶۵ درصد از گردشگران مسلمان در نظر گرفته شده که از جنوب شرقی آسیا می‌آیند. با افزایش شمار گردشگران مسلمان در ژاپن امکانات و خدمات اسلامی‌ و حلال نیز در این کشور رو به افزایش و شاخص سفر کشورهای مناسب مسلمانان برای کشور ژاپن از 9/ 3 به 5/ 4 (از۱۰) رشد داشته است.

اقدامات اروپا و آمریکا

اروپا نیز برای این بازار بزرگ خیزهایی برداشته است؛ از کنفرانس 2014 اندلس اسپانیا تا بسیاری از تحرکاتی که علاقه‌مندی به جذب درآمدهای شیرین گردشگری حلال را نشان می‌دهند. همچنین آمریکا نیز در برنامه‌های توسعه گردشگری خود با توجه به حجم بالای مسلمانانش، در حال گسترش دادن مراکز حلال است. جالب آنکه در بسیاری از این کشورها جذابیت این مراکز برای غیرمسلمانان و مراجعه آنها به این بازار است. پاریس و استانبول هم‌اکنون در حال تبدیل شدن به یکی از بزرگترین مقاصد گردشگری حلال در جهان هستند و میزان ارائه خدمات حلال آنها در حال افزایش جدی است. از سوی دیگر با رشد گردشگری حلال، موسسات تورگردانی مرتبط با گردشگران مسلمان درکشورهای عرب، نسبت به ثبت نام مسافران خود در هواپیماهایی توجه دارند که از سرو الکل و گوشت خوک خودداری می‌کنند و مکان‌های ویژه نماز و نیز نسخه‌هایی از قرآن کریم دراختیار مسافران خود قرار می‌دهند و مسافران زن و مرد را ازهم جدا می‌کنند.

گردشگران عربستان سعودی با صرف سالانه 7/ 6 میلیارد دلار و امارات با صرف رقمی بالغ بر 9/ 4 میلیارد دلار سالانه به عنوان ولخرج‌ترین گردشگران جهان شناخته شده‌اند. این حجم بالای درآمد، انگیزه قدرتمندی برای کشورهای اسلامی ‌دیگر است تا سهم خود را در بازار گردشگری حلال افزایش دهند.ترکیه و مالزی کشوری‌هایی هستند که از هر دو سبد گردشگری یعنی حلال و تفریحی غیرحلال سهم خوبی را توانسته‌اند جذب کنند. نکته بسیار مهم و جذاب این صنعت افزایش روز افزون مسلمانان کشورهای غیرمسلمان مثل کشورهای اروپایی است و از آن جالب‌تر رو آوردن بسیاری از مسلمانان به خدمات حلال به عنوان محصولات سلامت‌بخش جسمی‌و روانی است. بسیاری از تورهای عرفانی، آرامش بخش و سلامت‌سازی، به سمت خدمات حلال به‌خاطر پاکیزگی‌های اخلاقی آن حرکت می‌کنند. این دقیقا مشابه تجربه مراجعه بسیاری از روشنفکران و علاقه‌مندان به فلسفه و عرفان در دهه‌های 70 و 80 میلادی به هندوستان است که حالا مقاصد آنها به سمت مقاصد گردشگری حلال در حال تغییر است.