پژمان حاتمی‌فر/ کارشناس ارشد برنامه‌ریزی گردشگری

زنجیره تامین گردشگری با بررسی نقاط ضعف و قوت یک مقصد، ارزیابی مسائل مربوط به گردشگری پایدار و در نظر گرفتن جنبه‌های مختلف از جمله کمک به مسائل زیست‌محیطی، توسعه اقتصادی و رفاه جوامع محلی، حفظ هویت فرهنگی، احترام به حقوق جوامع محلی و حقوق مردم بو‌می‌ همچنین جنبه‌های زیست‌محیطی شامل توسعه حمل‌ونقل پایدار و استفاده پایدار از منابع، کاهش و به حداقل رساندن و جلوگیری از آلودگی و تولید زباله به‌عنوان مثال زباله‌های جامد و مایع و تولید گازهای گلخانه‌ای، حفظ گیاهان، حیوانات، اکوسیستم و مناطق حفاظت‌شده (تنوع زیستی) و حفظ مناظر میراث فرهنگی و طبیعی به‌دنبال راه‌حل‌های عملی برای صنعت گردشگری و مصرف‌کنندگان است. برهمین اساس و چنانچه در هفته‌های گذشته حین بحث در این باره گفتیم، توجه به زنجیره تامین و مدیریت آن باعث اقدامات و سیاست‌های پایدارتر در گردشگری ‌می‌شود و منفعت‌های فراوانی را برای جوامع محلی و همچنین مصرف‌کننده به دنبال دارد.

از طرف دیگر صنعت گردشگری به‌عنوان یک صنعت چندبعدی شناخته ‌می‌شود و بر خلاف سایر بخش‌های اقتصادی از مجموعه‌ای از ارائه‌کنندگان خدمات شامل دفاتر خدمات مسافرتی و تورگردانی، عاملان حمل و نقل هوایی، ریلی، جاده‌ای و دریایی، هتل‌ها، مهمانسراها و مهمان‌پذیرها، متصدیان جاذبه گردشگری، رستوران‌ها، فروشگاه‌های محصولات صنایع‌دستی، اقلام سوغاتی، پوشاک، کفش، اشیای چرمی و سایر اقلام مورد علاقه گردشگران تشکیل شده است که عمده این ارائه‌دهندگان در بخش خصوصی و در یک بازار اقتصادی آزاد رقابت ‌می‌کنند. در فضای گردشگری، بهره‌وری و صرفه‌جویی در هزینه دو عامل بسیار مهم برای هر مقصد گردشگری هستند و در نتیجه کسب و کارهای گردشگری ناچارند مدیریت تامین و موجودی را در استراتژی‌های توسعه محصولات و خدمات خود مدنظر قرار دهند. در مقاله امروز به این دو امر بسیار مهم می‌پردازیم.

مدیریت تامین

در تحقیقات بسیاری مدیریت تامین‌کنندگان یکی از عوامل کلیدی در افزایش کیفیت در زنجیره تامین برشمرده شده است. مدیریت تامین می‌تواند تاثیر بسیار زیادی بر عملکرد کیفیت کسب و کارها داشته باشد. از آنجا که تامین‌کنندگان به‌عنوان یک عامل کلیدی در کیفیت محصولات و خدمات گردشگری مطرح هستند، مدیریت تامین به‌عنوان یک عامل مهم می‌تواند منابع قابل اعتماد و با‌کیفیت را در اختیار شرکت‌ها قرار ‌دهد.

مدیریت تامین در زنجیره تامین گردشگری به‌صورت یک رشته از فرآیندها و جریان‌هایی است که درون و بین مراحل مختلف تولید تا ارائه آن به کسب وکارها قرار می‌گیرد تا نیاز یک کسب وکار را با بهترین کیفیت برآورده کند. تامین‌کنندگان می‌توانند تاثیر بسیار زیادی روی عملکرد شرکت‌ها در مقوله‌های قیمت، کیفیت، تکنولوژی و تحویل داشته باشند. به‌طور کلی یکی از مهم‌ترین عوامل در مدیریت تامین، انتخاب تامین‌کننده است که به‌طور اساسی به دو نوع تقسیم می‌شود:

۱. انتخاب تامین‌کننده هنگامی‌که هیچ محدودیتی ندارد. به عبارتی هر کدام از تامین‌کنندگان به تنهایی قادرند نیازها و احتیاجات خریدار را از جمله نوع و میزان تقاضا، کیفیت، زمان تحویل و... برآورده سازند؛ به‌عنوان مثال یک هتل می‌تواند تمام خدمات مورد نیاز خود را از یک تامین‌کننده فراهم آورد. ۲. انتخاب تامین‌کننده در حالتی که محدودیت‌هایی در ظرفیت تامین‌کننده، کیفیت محصول تامین‌کننده و... وجود دارد. به تعبیری یک تامین‌کننده به تنهایی قادر به برآوردن احتیاجات خریدار نیست و خریدار به اجبار باید بخشی از تقاضای خود را از یک تامین‌کننده و بخش دیگر تقاضایش را از تامین‌کننده دیگر به‌منظور جبران کمبود ظرفیت یا کیفیت پایین تامین‌کننده اول برآورده سازد.

مدیریت موجودى

اما زنجیر تامین گردشگری به‌طور کلی به دو دسته تقسیم مى‌شود: زنجیره تامین کششی و زنجیره تامین فشارى. در زنجیر تامین فشارى، تولید محصول بر اساس پیش بینى‌هاى تقاضا و در راس آن پیش‌بینی میزان خرید مشتری تنظیم مى‌شود. تقاضاى محصولات توسط مصرف‌کنندگان نهایى را مى‌توان از روى موجودى به‌دست آورد. در مقابل، در زنجیر تامین کششى، مونتاژ نهایى اجزاى محصول مبتنى بر سفارش‌های خرید مشترى است. در زنجیره‌هاى تامین کششى موجودی بهینه، در شرایطی است که کمترین میزان موجودی در انبار وجود داشته باشد؛ به‌عنوان مثال از مجموع اتاق‌های یک هتل کمترین میزان ممکن خالی باشند. در زنجیره تامین گردشگری ظرفیت پاسخگویی به نوسان تقاضا امری بسیار ضروری است. از آنجا که محصولات گردشگرى فسادپذیرند و در طول زمان کیفیت، اثربخشى و ماهیت محصولات گردشگرى ممکن است تضعیف شود و کاملا از بین برود و هزینه‌هاى ثابت نسبتا بالایى براى ایجاد ظرفیت ثابت صرف مى‌شود، هزینه‌هاى متغیر ایجاد شده در اجزای تولید و ارائه خدمات گردشگری نسبتا پایین است. این امر به دلیل ظرفیت تولید متغیر، کار مدیران گردشگرى در ایجاد تعادل عرضه و تقاضا را در کوتاه مدت دشوار مى‌سازد. علاوه‌بر این، بسیارى از محصولات گردشگرى اغلب قبل از وجود تقاضا تولید مى‌شوند و تقاضا معمولا با موجودى مشخص مى شوند.

بر این اساس، نوسان و عدم قطعیت مى‌تواند با توجه به موجودى‌هایى که نشان‌دهنده هزینه‌هاى مالى است، کنترل شود. در نتیجه در گردشگرى به این دلیل که معمولا کالاها مبتنى بر پیش‌بینى تقاضا می‌باشند، زنجیره تامین گردشگری مى‌تواند به مثابه یک سیستم فشارى طبقه‌بندى شود. بنابراین موجودى کالا نقشی کلیدی در یک زنجیره تامین گردشگری ایفا مى‌کند. از این رو، توسعه استراتژى‌هاى مدیریت اثربخش تامین و موجودى براى دستیابى به مدیریت زنجیره تامین گردشگری که دارای کارآیی مطلوبی باشد، اقدامی ضرورى به‌شمار می‌رود.