«دنیای اقتصاد» در آستانه تاسوعا و عاشورا بررسی می‌کند
گسترش گردشگری آیینی در بستر واقعه کربلا
دنیای اقتصاد- شیما رئیسی: همراه با موسم عزاداری دهه اول ماه محرم، ایرانیان زیادی عزم سفر به عتبات می‌کنند و برای زیارت به کشور عراق می‌روند. انگیزه حضور در مناطقی که خاستگاه شکل‌گیری حماسه عاشورا بوده، آن‌هم پس از سال‌های زیادی که امکان سفر به این کشور برای ایرانیان وجود نداشته است، در سال‌های اخیر جمعیت زیادی را در ماه محرم رهسپار عراق می‌کند و جنگ و ناامنی این سال‌های منطقه هم چندان تاثیری بر میزان تقاضای سفر به شهرهای زیارتی عراق نگذاشته است. با این‌همه باید گفت اگرچه سفر به شهری همچون کربلا که با حادثه عاشورا عجین شده، برای دلدادگان به مکتب امام سوم شیعیان تجربه‌ای منحصر به‌فرد است اما در همین حال در گوشه گوشه ایران، مردم به شیوه و با زبان خود مراسم سوگواری محرم را برگزار می‌کنند؛ مراسمی که با آیین‌های بسیاری همراه بوده، بنا بر فرهنگ، اقلیم و تحت تاثیر جزئیات زندگی مردمان آن مناطق، به طرق مختلف انجام می‌شود و تجربه دیدن آنها برای هر یک از ما که کمتر پیش آمده تا دیدن این آیین‌ها و سنن هزار و اندی ساله را در شهری غیر از زادگاه و محلی که در آن زندگی کرده و می‌کنیم تجربه کنیم، بسیار دلنشین خواهد بود.
دنیای اقتصاد- شیما رئیسی: همراه با موسم عزاداری دهه اول ماه محرم، ایرانیان زیادی عزم سفر به عتبات می‌کنند و برای زیارت به کشور عراق می‌روند. انگیزه حضور در مناطقی که خاستگاه شکل‌گیری حماسه عاشورا بوده، آن‌هم پس از سال‌های زیادی که امکان سفر به این کشور برای ایرانیان وجود نداشته است، در سال‌های اخیر جمعیت زیادی را در ماه محرم رهسپار عراق می‌کند و جنگ و ناامنی این سال‌های منطقه هم چندان تاثیری بر میزان تقاضای سفر به شهرهای زیارتی عراق نگذاشته است. با این‌همه باید گفت اگرچه سفر به شهری همچون کربلا که با حادثه عاشورا عجین شده، برای دلدادگان به مکتب امام سوم شیعیان تجربه‌ای منحصر به‌فرد است اما در همین حال در گوشه گوشه ایران، مردم به شیوه و با زبان خود مراسم سوگواری محرم را برگزار می‌کنند؛ مراسمی که با آیین‌های بسیاری همراه بوده، بنا بر فرهنگ، اقلیم و تحت تاثیر جزئیات زندگی مردمان آن مناطق، به طرق مختلف انجام می‌شود و تجربه دیدن آنها برای هر یک از ما که کمتر پیش آمده تا دیدن این آیین‌ها و سنن هزار و اندی ساله را در شهری غیر از زادگاه و محلی که در آن زندگی کرده و می‌کنیم تجربه کنیم، بسیار دلنشین خواهد بود.
ظرفیت گردشگری آیینی در رونق گردشگری داخلی
در همین راستا مدیر یکی از آژانس‌های گردشگری کشور که در زمینه برگزاری تورهای مذهبی و همچنین گردشگری عاشورا فعالیت می‌کند به خبرنگار ما گفت: «تفاوت قابل توجه میان مراسم و آیین‌های مذهبی در نقاط مختلف ایران به‌دلیل گوناگونی زبانی، گویشی، نژادی و اقلیمی درکنار شباهت‌های بسیاری که میان آنها وجود دارد، بر جذابیت حضور در این مراسم می‌افزاید و در صورتی‌که برای برگزاری تورهایی با این هدف برنامه‌ریزی و در ادامه آن اطلاع‌رسانی شود، متقاضیان زیادی برای این شکل از گردشگری وجود دارد.» رضا خادم‌الرضا در ادامه افزود: «همچنین ترکیب هنرهای مختلف که در ساخت اماکن مذهبی و نیز برگزاری مراسم آیینی در جای جای کشور به منصه ظهور رسیده است، از دیگر عواملی است که می‌تواند افراد زیادی را حتی با انگیزه‌های غیرمذهبی و صرفا با علایق فرهنگی و هنری به این سفرها راغب کند.» به گفته او آیین‌های مذهبی از آنجا که در باورها و فرهنگ مردم این کشور ریشه داشته و بخش قابل‌توجهی از خاطرات هرکدام از ما را تشکیل می‌دهند، به نوعی دیگر برانگیزاننده انگیزه سفر به شهرهای مختلف کشور در این ایام هستند.»
عاشورا در بسته سفر گردشگران ورودی
خادم‌الرضا با بیان اینکه گردشگری آیینی و از آن جمله گردشگری عاشورا نوع خاصی از گردشگری فرهنگی است که افراد را با اعتقادات و باورهای برخاسته از یک جامعه آشنا می‌کند، خاطرنشان کرد: «تنوع و کثرت آیین‌ها و مراسمات مذهبی در دنیا آنچنان زیاد است که افراد زیادی فارغ از دین یا مذهبشان علاقه‌مند به دیدن و کسب شناخت بیشتر در این رابطه هستند و از این رو به صورت بالقوه، جمعیت قابل توجهی در دنیا وجود دارند که در صورت توجه به گردشگری آیینی در کشور، در شمار گردشگران ورودی به ایران قرار می‌گیرند و بخش قابل قبولی از جمعیت مورد انتظار گردشگران ورودی تا پایان چشم‌انداز برنامه ششم توسعه را شامل خواهند شد.» این آژانس‌دار در ادامه به تبیین نقش مقامات دولتی مسوول برای شکل‌گیری و رونق این صورت از گردشگری پرداخت و اظهار کرد: «از آنجا که معرفی جاذبه‌های گردشگری کشور به گردشگران دیگر کشورها از وظایف حاکمیتی بوده و سازمان‌های متولی در این زمینه مسوولیت دارند، لازم است که مدیران بخش‌های متولی با نگاهی به مجموعه اشکال گردشگری موجود در دنیا، به صورت‌هایی از آن که می‌توانند درکشور توسعه یافته و به جذب گردشگر منجر شوند توجه ویژه داشته و برای تقویت آن برنامه‌های لازم را طراحی کنند.»
خادم‌الرضا بر نقش بخش خصوصی در ترویج گردشگری آیینی و تلاش برای جذب گردشگران خارجی با هدف دیدن آیین‌های دینی در ایران به‌ویژه آیین‌های عاشورا نیز تاکید و تصریح کرد: «صاحبان دفاتر خدمات مسافرتی با شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی و با کسب شناخت کافی از جامعه مخاطب خود، می‌توانند بسته‌های متنوعی را برای سفر به ایران و در قالب گردشگری مذهبی و آیینی تعریف کنند. در واقع فعالان بخش خصوصی با داشتن خلاقیت می‌توانند اتفاقات بزرگی را در توسعه گردشگری ورودی کشور رقم بزنند که گردشگری آیینی یکی از آن دست حوزه‌هایی است که زمینه ابتکار عمل لازم را برای طراحی تورهای جذاب در اختیار آنان قرار داده است.»
در همین ارتباط، دبیر کانون انجمن‌های صنفى راهنمایان تور نیز در گفت‌وگویی که پیش‌تر با «دنیای اقتصاد» داشت تاکید کرد: «عاشورا به عنوان یک رویداد مهم مذهبى و با قدمت تاریخى، این پتانسیل را دارد که به یک جاذبه جهانى تبدیل شود. اما این کار قطعا نیازمند برنامه‌ریزى و مطالعه است.» در عین حال مهسا مطهر با بیان اینکه تصور مردم جهان از ایران و همچنین مذهب شیعه تا حدود زیادى نادرست است، حساسیت کار در این حوزه را بسیار بالا دانسته و توجه به تفاوت‌هاى فرهنگى و نگرش جهانیان به ایران را لازمه طراحى چنین تورهایى براى گردشگران خارجى عنوان کرد. او در ادامه اضافه کرد: «علاوه‌بر اینکه دیدن آیین‌هاى محرم مى‌تواند بهترین صورت براى تبلیغ مذهبى باشد، به دلیل چرخش آن در سال، به تعدیل و توزیع حجم سفرهاى خارجى نیز کمک خواهد شد. در واقع تقارن این ماه با فصولى از سال که ما با کاهش تقاضا براى سفر به ایران روبه رو هستیم، از آنجا که مى‌تواند انگیزه‌اى کافى براى سفر به ایران باشد، سبب پویایى این صنعت در زمان‌هاى کم‌رونق آن می‌شود.»
سرشته شدن جان و روح هویت فرهنگی ایرانیان با حماسه عاشورا و دادن رنگ و بوی ایرانی به شیوه‌های عزاداری و همچنین نحوه روایت، بازتعریف و خلق دوباره آن، با بخشیدن جنبه‌های اسطوره‌ای به آن، آیین‌ها و همچنین هنرهای زیادی را پیرامون این مساله شکل داده که هریک نیز به نوبه خود بخشی از تاریخ و فرهنگ این کشور را شکل داده‌اند. نمادها و رسومی که دیدن و تجربه آنها در کنار جوامع محلی، می‌تواند برای گردشگران داخلی و خارجی بسیار جذاب باشد. با علم بر این ظرفیت و تمرکز بر ساماندهی شیوه‌های برگزاری این آیین‌ها به گونه‌ای که از تحریفات به دور مانده و زلالی خاصی که جوهره برگزاری این مراسم بوده را به بینندگان و شرکت‌کنندگان در مراسم منتقل کند، بی‌تردید گردشگران زیادی را در این ایام راهی شهرهای مختلف ایران کرده و صورتی خاص از گردشگری مذهبی را در این ایام شکل می‌دهد.
از سوی دیگر، تعطیلی دو روزه تاسوعا و عاشورا در تقویم کشور، هر ساله موجی از سفرهای داخلی را در این ایام ایجاد کرده که در صورت تمرکز بر ساماندهی گردشگری عاشورا در این ایام با تعریف مناطق و شهرهایی به صورت پایلوت در فاز اول، به توزیع مکانی سفر کمک خواهد کرد. شکل‌گیری این صورت از گردشگری درحالی‌که به رونق گردشگری داخلی کمک خواهد شد، با ایجاد زمینه آشنایی مردم با فرهنگ دیگر مناطق کشور، نوعی گفتمان فرهنگی ایجاد کرده و به احیا و حفظ آیین‌های اصیل کمک شایانی خواهد کرد.
همچنین در کنار اتفاقات مثبتی که در صورت توجه به این مقوله برای گردشگری داخلی می‌تواند رخ دهد، گردشگری ایام محرم و به صورت خاص گردشگری عاشورا، زمینه مناسبی برای جذب گردشگران خارجی فراهم می‌کند و به نظر می‌رسد که مسلمانان کشورهای همسایه و به‌ویژه شهروندان شیعه این کشورها در صورت آشنایی با رسوم موجود در برگزاری مراسم سوگواری امام حسین، تمایل زیادی برای حضور و شرکت در این مراسم داشته باشند. علاوه‌بر اینها، به باور کارشناسان، آیین‌های مربوط به عاشورا و دهه اول محرم برای دیگر گردشگران ازجمله اروپاییان نیز که به دنبال تجربه لحظات و اتفاقات ناب و غیرآشنا هستند هم می‌تواند بسیار جذاب باشد.
ارسال نظر