آزاده متوسل الحق/ کارشناس ارشد برنامه‌ریزی گردشگری
ملیحه شریفی/ کارشناس ارشد بازاریابی گردشگری

«هوشمند» شدن پدیده‌ها در عصر نوین موضوعی غیرقابل کتمان است؛ ماشین‌های هوشمند، گوشی‌های هوشمند، تلویزیون‌های هوشمند، شهر‌ها‌ی هوشمند، هتل‌های هوشمند. بر همین اساس و به واسطه‌ فناوری ایجاد شده که منجر به هوشمند شدن پدیده‌ها شده است، واژه هوشمند نیز به‌عنوان یک واژه‌ نوظهور برای توصیف هرگونه پیشرفت در بخش‌های اجتماعی و اقتصادی که بر شیوه‌های جدید ارتباطات و تبادل اطلاعات مانند اینترنت استوار است، کاربرد فراوان یافته. در این میان، شهر هوشمند از جمله کلید واژه‌هایی است که از ساخت ترکیبی دو کلمه شهر و هوشمند ایجاد شده و به فضایی‌ اطلاق می‌شود که امکان گردآوری تما‌می‌ این پدیده‌های هوشمند را فراهم ‌می‌سازد. در شهر هوشمند، زیرساخت‌های مدرن (ICT) و سنتی سبب تقویت توسعه‌ پایدار شده و با رویکرد مشارکت شهروندان، بهبود کیفیت زندگی آنها و مدیریت صحیح منابع طبیعی را تضمین می‌کند.

مقصد هوشمند در گردشگری را که نمونه‌ خاصی از شهر هوشمند است، مقصدی نوآور گویند که زیرساخت‌های آن با تکیه بر تکنولوژی ایجاد شده و نه تنها تضمین‌کننده‌ توسعه‌ پایدار در مناطق گردشگری است بلکه برای همه افراد قابل دسترس بوده و تعامل گردشگران را با محیط اطراف تسهیل ‌می‌کند. به این ترتیب کیفیت تجربه‌ مقصد افزایش یافته و کیفیت زندگی شهروندان نیز بهبود ‌می‌یابد. مقصد‌های گردشگری هوشمند فضایی مناسب برای تقویت گردشگری هوشمند هستند. گردشگری هوشمند رویکرد جامعی است که با به‌کارگیری فناوری و تجهیزات اطلاع‌رسانی و اینترنتی، اطلاعات تور و خدمات مربوط به سفر مانند مقصد، غذا، حمل‌ونقل، رزرواسیون و راهنمای تور را در اختیار گردشگران قرار ‌می‌دهد.

با توجه به این تعریف، فناوری اطلاعات شالوده اصلی گردشگری هوشمند است که با وجود آن ‌می‌توان برنامه‌ها‌ی سفر، تجربه‌ها و خدمات سفر را به شکل دقیقی برنامه‌ریزی کرد، اطلاعات دقیق و صحیح را برای تصمیم‌گیری سفر در اختیار مسافر قرار داد و پیشنهاد‌ها‌ی قابل اعتمادی از طریق تحلیل همین اطلاعات ارائه داد. به عبارت دیگر، گردشگری هوشمند حجم اطلاعات بسیار زیاد و مفید را به صورت یکپارچه در اختیارمسافران قرار ‌می‌دهد. بسیاری از کارشناسان حوزه گردشگری، بر همپوشانی گردشگری هوشمند و گردشگری الکترونیک تاکید ‌می‌ورزند؛ هرچند این دو نوع گردشگری تفاوت‌‌های اندکی دارند اما وجوه تمایز آنها از یکدیگر بسیار مهم است. در واقع هسته مرکزی گردشگری الکترونیک را وب‌سایت‌ها و هسته‌ مرکزی گردشگری هوشمند را حسگرها و تلفن‌های هوشمند تشکیل می‌دهند. با توجه به این تفاوت، نقش گردشگری الکترونیک، پیش و بعد از سفر مشهود است؛ در حالی که نقش گردشگری هوشمند در طول سفر نمایان می‌شود. گردشگری الکترونیک در فضای دیجیتالی فعالیت دارد، اما گردشگری هوشمند پلی میان زیرساخت‌ها و فضای فیزیکی با فضای دیجیتالی است.

تجربه کره‌جنوبی

چشم‌انداز گردشگری کره‌جنوبی تا سال 2018، دستیابی به 17میلیون گردشگر خارجی و 230 میلیون گردشگر داخلی و ایجاد 300 هزار شغل مرتبط با صنعت گردشگری است. در این راستا، یکی از برنامه‌های سازمان گردشگری کره‌جنوبی برای تحقق این هدف، توسعه گردشگری هوشمند است. بر همین اساس، سازمان گردشگری کره‌جنوبی سامانه گردشگری هوشمند خود را متشکل از سه بخش وب سایت، شبکه‌های اجتماعی (فیس‌بوک و توییتر و...) و نرم‌افزارهای موبایلی با هدف معرفی‌ کره‌جنوبی به گردشگران داخلی و ورودی بنیان نهاده است. این سازمان در بخش وب‌سایت، به معرفی و تبلیغ مقصد‌های گردشگری، تسهیلات و رویداد‌‌های گردشگری پرداخته و بیشترین و مفیدترین اطلاعات را در اختیار مخاطبان خود قرار می‌دهد. تاکنون این سازمان یازده وب‌سایت مرتبط با گردشگری را برای یک و نیم میلیون کاربر خارجی خود به 10 زبان زنده دنیا پشتیبانی کرده است.

در همین راستا، در بخش شبکه‌ اجتماعی نیز بستری را برای ارتباط کاربرانی که خواستار اطلاعات جامع‌تری‌ هستند، فراهم ساخته است. طی بررسی‌های صورت گرفته، علاوه‌بر اینکه مطالب به زبان‌های مختلف‌ در شبکه‌های اجتماعی مرسوم‌تر مانند فیس‌بوک و توییتر منتشر می‌شود، انتشار مطالب براساس محبوبیت شبکه‌های‌ اجتماعی در هر کشور انجام می‌پذیرد. برای مثال علاوه‌بر شبکه‌های اجتماعی پر بازدید جهانی مانند توییتر و فیس‌بوک، این کشور، اطلاعات گردشگری را در شبکه‌های اجتماعی Sinaweibo (برای کاربران چینی)، آمبا Ameba(برای کاربران ژاپنی‌)، گوگل پلاس (برای‌ کاربران اسپانیایی)، Blogger (برای کاربران فرانسوی)، تریپ ادوایزر (برای کاربران آلمانی) و در نهایت یوتیوب (برای کاربران روس) بارگذاری می‌کند.

از آنجا که گردشگران اطلاعات مورد نیاز سفر را نه‌تنها قبل از سفر بلکه حین سفر هم جست‌وجو می‌کنند، مسوولان گردشگری این کشور، در بخش نرم‌افزارهای موبایلی به ارائه‌ نرم‌افزارهای راهنمای گردشگری بسیار جامعی مانند VISIT KOREA و Korea Everywhere نیز پرداخته‌اند که از چند زبان پشتیبانی ‌می‌کنند. بررسی سامانه گردشگری هوشمند درکشورکره‌جنوبی نشان می‌دهد تمرکز بر وب‌سایت‌ها و استفاده از شبکه‌های اجتماعی به عنوان ابزاری برای بازاریابی، به توسعه‌ این نوع از گردشگری در این کشور و جذب گردشگران کمک شایانی کرده است. به‌طور کلی این واقعیت را باید پذیرفت که با روى آوردن به روش‌ها و ابزارهای دیجیتالی و فناوری‌های برتر، مقصد‌‌های‌گردشگری نه تنها می‌توانند مزیت‌ها و جاذبه‌های گردشگری خود را بازتعریف کنند بلکه ‌می‌توانند در رقابت‌پذیری هم از رقبایشان پیشی بگیریند. در همین حال اما، بررسی ژرف و علمی‌کاربرد تکنولوژی اطلاعات به‌خصوص در حوزه‌ گردشگری و بهره‌گیری از مزایای این نوع از گردشگری موضوعی مغفول مانده در ایران است که در این راستا هزینه‌ از دست رفته در این زمینه را با سودی که سایر کشورها در گردشگری از این حوزه به‌دست می‌آورند، باید مقایسه کرد.